جوان آنلاین: خارگ، پیش از آنکه نامش با نفت گره بخورد، بندری فعال در تجارت دریایی، صید، مروارید و تبادل کالا میان سواحل ایران و حوزه دریای عمان بوده است. این ریشه فرهنگی و اقتصادی در بطن جزیره، هم‌اکنون نیز در زندگی روزمره بسیاری از خانواده‌های جزیره جریان دارد؛ خانواده‌هایی که معیشت‌شان از دریاست، نه از سکوها. حالا تخصیص اعتبار برای تکمیل اسکله صیادی خارگ امید را به جامعه صیادی بازگردانده است؛ صیادان منتظر آغاز عملیاتی هستند که سال‌ها در انتظار آن بوده‌اند.
جزیره خارگ فراتر از آنچه امروز به‌عنوان پایانه نفتی می‌شناسیم، سرزمینی است که قرن‌ها پیش از ورود صنعت، با دریا معنا پیدا کرده و با صید و صیادی زیسته است. پیشینه صیادی در خارگ نه یک روایت محلی که بخشی از تاریخ مستند خلیج فارس است، از غواصان مروارید در دوره‌های اسلامی و حتی پیش از آن، تا نسل‌هایی که در دهه‌های اخیر همچنان با موج و ملوانی درآمیخته‌اند.
در سال‌های اخیر، هم‌زمان با طرح‌هایی برای توسعه متوازن در جزایر جنوبی کشور، پروژه‌هایی با رویکرد حمایت از صیادان در خارگ مطرح شد. اسکله صیادی، فرآوری، سردخانه و تجهیز تعاونی‌ها، بخشی از طرح‌هایی بودند که قرار بود فصل نوینی در معیشت سنتی و اقتصاد محلی جزیره رقم بزنند.
اما امروز، بسیاری از این پروژه‌ها یا به سرانجام نرسیده‌اند یا در وضعیتی نیمه‌کاره رها شده‌اند. صیادان، همچنان مجبورند در شرایطی غیرایمن قایق‌های خود را پهلو دهند، صید را بدون زیرساخت مناسب نگهداری و انتقال، به بازار عرضه کنند و هر روز نگران وضعیت تور، قایق و حتی سلامت خود در دریا باشند.
این تأخیرها، فراتر از یک مشکل فنی یا مدیریتی، نشان‌دهنده غفلت از ضرورتی اجتماعی و اقتصادی در یک جزیره محروم، اما با ظرفیت بالاست. وعده‌هایی که پشت تریبون‌ها داده شدند، حالا سال‌هاست بی‌پاسخ مانده‌اند و اعتماد عمومی را نسبت به تحقق وعده‌ها خدشه‌دار کرده‌اند.
صیادانی با صدایی فراموش‌شده
صیادان خارگ، مردانی سخت‌کوش و زنانی استوار در پشتیبانی این زیست‌معیشت، سال‌هاست بار اقتصاد خانواده را بر دوش کشیده‌اند، بی‌آن‌که سهمی عادلانه از توسعه دریافت کنند. آنان تقاضای غیر معقولی ندارند، بلکه خواستار همان حداقل‌هایی هستند که در بنادر کوچک‌تر نیز در دسترس قرار گرفته: اسکله‌ای ایمن، مرکز سردخانه و حمایت اداری.
این خواسته‌ها، تنها ابزار حفظ معیشت نیست، بلکه سپری است برای حفاظت از هویتی دیرپا. اگر صید در خارگ از رونق بیفتد، چیزی بیش از یک شغل از میان می‌رود، فرهنگی دیرینه فراموش می‌شود، نسلی مهاجرت می‌کند و تاریخ بومی جزیره در سکوت از یاد می‌رود.
یکی از صیادان با سابقه خارگ می‌گوید: «سال‌هاست که می‌شنویم قرار است فلان پروژه شیلاتی راه بیفتد. قرار بود اسکله صیادی تکمیل شود، سردخانه بسازند، به تعاونی‌ها رسیدگی کنند...، اما همه‌چیز یا نیمه‌کاره مانده یا اصلاً راه نیفتاده.»
وی اضافه می‌کند که بار‌ها مسئولان برای بازدید آمده‌اند، عکس گرفته‌اند، قول داده‌اند، اما نتیجه‌ای در عمل دیده نشده است.
به گفته این فعال عرصه دریا، هر بار که زمزمه‌ای از تخصیص اعتبار یا آغاز فاز اجرایی پروژه‌ای در میان می‌آید، امیدی در دل صیادان زنده می‌شود، اما این امید‌ها خیلی زود جای خود را به ناامیدی و تکرار روز‌های گذشته می‌دهد. ما چیزی بیشتر از حق‌مان نمی‌خواهیم. همین که پروژه‌هایی که کلنگ‌زنی شدند به سرانجام برسند، کافی است. ما کار خودمان را بلدیم از دولت و مسئولان فقط انتظار داریم زیرساخت لازم را فراهم کنند. باقی‌اش با ما.
فرصتی برای توسعه دریاپایه
حالا بسیاری از صیادان جزیره، دیگر قایق‌های خود را به آب نمی‌زنند. نه از روی بی‌میلی، بلکه به دلیل هزینه‌های سنگین تعمیرات، نبود امکانات پشتیبانی، خطرات پهلو گرفتن در اسکله‌های بی‌حصار.
همین وضعیت باعث شده بسیاری از جوانان جزیره از کار صیادی روی‌گردان شوند و راهی دیگر در پیش بگیرند. جزیره خارگ فقط محل صادرات نفت نیست، مردم آن از قدیم با دریا زندگی کرده‌اند و امروز هم اگر کسی بخواهد هویت خارگ را درک کند، باید به زندگی صیادان آن نگاه کند. زندگی‌ای که زیر فشار وعده‌های نیمه‌تمام و بی‌پاسخ، به سختی ادامه دارد.
مدیرکل شیلات استان بوشهر می‌گوید: «به منظور ارتقای ایمنی در اسکله‌های صیادی استان، سه دستگاه پمپ اطفای حریق سیار برای اسکله‌های شهرستان خریداری شده که تاکنون دو دستگاه آن به اسکله‌های جلالی و جفره تحویل داده شده و دستگاه سوم نیز به‌زودی در اختیار اسکله صلح‌آباد قرار خواهد گرفت.»
عقیل امینی به پیشرفت پروژه‌های عمرانی در دیگر مناطق صیادی استان اشاره کرده و ادامه می‌دهد: «پروژه استحصال زمین برای ایجاد پسکرانه و ساخت سایبان در جزیره شیف به پایان رسیده است و با توجه به حضور بیش از ۱۰۰شناور لنج و قایق در این اسکله، پیگیری‌ها برای تأمین اعتبار فاز دوم پروژه با هدف احداث منطقه پهلوگیری در دستور کار قرار دارد.»
وی همچنین از برنامه شیلات برای توسعه بازار‌های محلی عرضه آبزیان در نقاط صیادی خبر داده و بیان می‌کند: «احداث بازارچه‌های آبزیان در اسکله‌های جفره و جلالی با استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در دستور کار قرار گرفته و امیدواریم عملیات اجرایی این طرح‌ها در هفته دولت سال‌جاری با هماهنگی سازمان شیلات ایران آغاز شود.»
مدیرکل شیلات استان بوشهر با تأکید بر اهمیت ویژه پروژه‌های جزیره خارگ در حوزه صیادی می‌گوید: «مبلغ هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای تکمیل اسکله‌های صیادی خارگ و جفره مصوب شده و هم‌اکنون پیگیری‌ها برای جذب این اعتبارات و آغاز فاز اجرایی پروژه‌ها ادامه دارد.»
به گفته امینی، با توجه به ظرفیت تاریخی و عملیاتی خارگ در حوزه صید و صیادی، تسریع در اجرای زیرساخت‌های شیلاتی می‌تواند نقش مؤثری در توسعه معیشت صیادان و رونق اقتصاد دریاپایه در این منطقه ایفا کند.
در سال‌های اخیر، مفاهیمی، چون اقتصاد دریاپایه، توسعه جوامع ساحلی و بهره‌برداری پایدار از منابع دریایی در سیاستگذاری کشور برجسته شده‌اند. خارگ می‌تواند نمونه‌ای واقعی برای اجرای چنین راهبرد‌هایی باشد.
این جزیره، با وجود وسعت کم، دارای تجربه انسانی، ظرفیت صیادی، دانش بومی و انگیزه مردمی کافی برای تبدیل شدن به یک پایگاه نمونه در حوزه شیلات است. تنها چیزی که کم دارد، مدیریت منسجم، عزم حاکمیتی و پایان دادن به پروژه‌هایی است که نیمه‌کاره رها شده‌اند.
اشتباه است اگر خارگ را تنها در چارچوب تأسیسات نفتی دید. مردمان این جزیره از دیرباز با دریا زیسته‌اند و پیش از آنکه چاه‌های نفت به کار بیفتند، از دل دریا رزق می‌بردند. امروز هم اگر به جایگاه واقعی این مردم در توسعه توجه نشود، خطر گسست فرهنگی و اقتصادی در کمین است.
