یادداشت اختصاصی دکتر نادر ساعد برای «جوان‌آنلاین»:

گام مهم نشست غيرمتعهدها درباره غزه چه بود؟

لازم است كه جنبش برای پیگیری آنچه به عنوان جنایات جنگی، علیه بشریت و نسل کشی رژیم صهیونیستی به ویژه موارد جنایات علیه کودکان و زنان در بیانیه مذکور مقرر نموده است، کمیته ای را با ماموریت ویژه تشکیل دهد.

جوان‌آنلاين: نشست کمیته فلسطین جنبش عدم تعهد (نم) با پیشنهاد و ابتکار ایران، در تهران برگزار شد و با صدور بیانیه ای، حمایت 45 عضو این جنبش از طریق وزاری خارجه آنها به صورت رسمی اعلام گردید. این جنبش با چنین اقدامی، به مثابه یک مجموعه منطقه ای پیشرو در حمایت از مظلومیت و احقاق حقوق دولت-ملت فلسطین نقش آفرینی کرد و به نوبه خود، نه تنها تاثیری شگرف بر جامعه بین المللی و فعالیت دیگر نهادهای بین المللی گذاشت بلکه تحرکات در زمینه ملزم سازی رژیم صهیونیستی به آتش بس از یک سو و محدودسازی مراودات دولتها با این رژیم از مراودات تسیلحاتی گرفته تا سیاسی را از سوی دیگر تسریع نمود. بدین ترتیب، در شرایط حاضر این رژیم در بدترین شرایط از منظر افکار عمومی جهانی بوده، شدت تنفر جهانی از صهیونیسم، در نقطه اوج و حداکثری قرار دارد.

· حمایت از مقاومت و وحدت مردم فلسطین در مقابل تجاوز بی‌رحمانه رژیم صهیونیستی؛

· محکوم کردن استفاده مرگبار، کور و گسترده از زور توسط رژیم صهیونیستی علیه غیرنظامیان فلسطینی و در جهت تخریب زیر ساخت‌های حیاتی شهری شامل آب، شبکه فاضلاب، نیروگاه‌های برق، بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی متعدد و علیه کارکنان دست اندرکار فوریت‌های بشردوستانه و روزنامه‌نگاران

· ابراز تاسف از نقض سازمان یافته حقوق بین الملل بشر و بشردوستانه در قالب حملات بی‌رحمانه نظامی قدرت اشغالگر که به شکلی عامدانه و غیر قابل توجیه انجام و به کشته و زخمی شدن هزاران فلسطینی بی دفاع که اکثریت غالب آنها کودکان و زنان بوده اند منجر گردیده است؛

· درخواست توقف فوری و بدون قید و شرط تهاجم نظامی اسرائیل و مجازات دسته جمعی مردم غیر نظامی در غزه و دیگر بخش‌های سرزمین‌های اشغالی فلسطین شامل بیت‌المقدس شرقی؛

· درخواست انجام تلاش های جدی و جامع به منظور تضمین یک آتش بس فوری بر اساس ابتکار مطروحه توسط مصر مبتنی بر موافقتنامه آتش بس نوامبر 2012 در همکاری با دولت فلسطین؛

· درخواست لغو محاصره غزه توسط اسرائیل که به مثابه مجازات دسته جمعی ساکنان آن و نقض گسترده حقوق بشر و حقوق بشردوستانه و موجب بروز کمبود نیازهای اولیه و ایجاد وضعیت هولناک انسانی و بهداشتی در غزه گردیده‌است؛

· تاکید بر مسئولیت رژیم صهیونیستی به عنوان قدرت اشغال گر در خصوص گشودن فوری و بی قید و شرط تمامی گذرگاه‌های مرزی غزه به منظور اجازه ورود فوری کمک‌های بشردوستانه و دسترسی کارکنان فعال در امور پزشکی و امدادی به نیازمندان؛

· تاکید بر فوریت تلاش به منظور بازگشایی همچنین بر ضرورت پایان دادن به تمامی سیاست‌ها و اقدامات غیرقانونی رژیم صهیونیستی که باعث محروم نمودن مردم فلسطین از سرزمین، اموال و منابع طبیعی آنها و نابسامانی گسترده وضعیت اقتصادی و اجتماعی ایشان شده است؛

· درخواست مساعدت تمامی اعضای جامعه بین‌المللی، سازمان ملل متحد و سایر نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های مردم نهاد در امر تأمین کمک‌های فوری بشردوستانه برای قربانیان تجاوز رژیم صهیونیستی به نوار غزه؛

· درخواست از شورای امنیت سازمان ملل متحد در راستای ایفای مسؤولیت های خود طبق مفاد منشور ملل متحد برآوردن انتظارات جامعه بین‌المللی درباره وضعیت فلسطین اشغالی که به صورتی آشکار منجر به تهدید صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی گردیده است، به ویژه وادار کردن رژیم اشغال‌گر به خاتمه تجاوز نظامی علیه مرم فلسطین و عمل به تعهداتش طبق حقوق بشردوستانه به ویژه کنوانسیونهای چهارگانه ژنو و سایر قطعنامه‌های مربوط سازمان ملل متحد؛

· تاکید بر ضرورت اقدام فوری، جدی و معتبر شورای امنیت برای پایان دادن به بی‌کیفری و مجازات گریزی رژیم صهیونیستی و اقدام دسته جمعی برای وادار نمودن این رژیم به پذیرش مسؤولیتش در قبال نقض حقوق بشر و حقوق بشردوستانه بین‌المللی؛

· اعلام حمایت از ابتکار الجزایر برای برگزاری نشست فوری مجمع عمومی سازمان ملل متحد در خصوص تهاجم نظامی رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین و بسیج جامعه بین المللی؛

· درخواست از دیوان بین‌المللی کیفری برای رسیدگی به جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت علیه مردم فلسطین در فلسطین اشغالی شامل بیت المقدس شرقی و ایفای وظایف خود در این زمینه؛

· درخواست آزادی فوری و بدون قید و شرط زندانیان فلسطینی در زندانهای رژیم صهیونیستی؛

· محکومیت تداوم استعمار در سرزمین فلسطین توسط رژیم صهیونیستی و درخواست جلوگیری از مصادره اموال فلسطینی‌ها و احداث و گسترش شهرک‌های اسرائیلی و ایجاد دیوار حائل که در واقع نقض گسترده حقوق بشردوستانه و رای دیوان دادگستری لاهه محسوب می‌گردد؛

· ابراز نگرانی از تکرار اقدامات خشونت آمیز، ترور و تحریک شهروندان فلسطینی و نابودی اموال فلسطینیان به وسیله شهرک نشینان اسرائیلی در قلمرو فلسطین اشغالی شامل بیت‌المقدس شرقی و لزوم محاکمه عاملان این جنایات؛

· ابراز نگرانی عمیق از تحریک و تهییج افراط گرایان یهودی علیه اماکن مقدس مسلمانان و مسیحیان به خصوص در شرق بیت‌المقدس اشغالی و در محوطه مسجد الاقصی؛

· استقبال از تصمیم شورای حقوق بشر برای ایجاد یک گروه حقیقت‌یاب مستقل بین‌المللی برای بررسی تمامی اشکال نقض حقوق بشر و حقوق بشردوستانه ناشی از تجاوز نظامی اخیر رژیم صهیونیستی به نوار غزه؛

· حمایت از درخواست دولت فلسطین برای برگزاری فوری کنفرانس متعاهدین کنوانسیونهای چهارم ژنو به منظور بررسی اقدامات مربوط به ماده 1 مشترک این کنوانسیون ها در خصوص تضمین احترام به و اجرای کنوانسیون در سرزمین‌های اشغالی فلسطین شامل بیت‌المقدس شرقی؛

· درخواست تلاش مستمر در راستای حمایت از دستیابی دولت فلسطین به شناسایی و عضویت کامل در سازمان ملل.

· حمایت از ابتکارات به عمل آمده در زمینه تحریم کالاهای رژیم صهیونیستی توسط تعدادی از کشورها و خارج ساختن سفرای خود از این رژیم از جمله توسط چندین کشور آمریکای لاتین و ترغیب و کلیه اعضای جنبش عدم تعهد را به انجام این اقدامات.

همانگونه که پیداست، در این بیانیه نکات مثبت فراوانی دیده می شود: از حمایت کلی از حقوق ملت فلسطین و شناسائی کامل در سازمان ملل متحد گرفته تا حمایت از مقاومت این مردم در برابر اشغال. همچنین از جنایت شمردن اقدامات رژیم صهیونیستی در جنگ علیه غزه گرفته تا درخواست تعقیب بین المللی این جنایات و همچنین فراخوانی شورای امنیت به ایفای مسئولیت هائی که طی این مدت از توجه بدان سر باز زده است. با این حال، مفاد این بیانیه عمدتاً دارای جنبه هائی اعلامی، احرازی، تشخیصی و فراخوانی دیگر نهادهای بین المللی به اقدام عملی برای حمایت از حقوق مردم فلسطین به ویژه غزه هستند. هرچند در مورد تحریم و واکنش ها در سطح روابط سیاسی نیز ترغیب ها و توصیه هائی به اعضا شده است اما بار مسئولیت خاص اعضای جنبش عدم تعهد مورد تاکید و تبیین کافی قرار نگرفته است. در این زمینه، دو نکته مهم را می توان یادآوری نمود: فعال شدن نظام دادرسی در محاکم کیفری ملی به منظور اعمال صلاحیت علیه آن دسته از مقامات و نیروهای نظامی رژیم صهیونیستی که متهم به ارتکاب جنایات جنگی، علیه بشریت و نسل کشی هستند؛ تشکیل هیات ویژه تحقیق نم برای رسیدگی به جنایات ارتکابی رژیم صهیونیستی در غزه.

از این دیدگاه، هرچند این کمیته از پشتوانه های حقوقی و تحقیقی مربوط به قطعنامه اخیر شورای حقوق بشر استقبال نموده و به تشکیل هیات تحقیق موردنظر این شورا اعتبار بخشیده است، اما جنبش به لزوم تشکیل کمیته ای ویژه بر اساس دستورکار و ماموریت خاص این بازیگر مهم بین المللی برای تحقیق در مورد جنایات این رژیم عنایت نداشته است. گفتنی است که وجود هیات های تحقیق متعدد در مورد این جنایات گسترده، نه تنها تزاحم و تعارض نیست بلکه کارکرد آنها هر یک به گونه ای خاص و با قابلیت های گوناگون است. در جنگ 22 روزه غزه نیز در کنار هیات تحقیقی که به ریاست قاضی کلدستون تشکیل شده بود، اتحادیه عرب نیز هیاتی ویژه را برای تحقیق تشکیل داد که عملاً تبادل اطلاعات آنها و صدور گزارش های مستقل، تلاشی مضاعف بود برای آنکه جنایات گسترده این رژیم در سازوکارهای مختلف بین المللی و متناسب با شأن و قدرت عمل هر یک از آنها، مستندسازی و پیگیری شود.

البته نظارت مستمر جنبش در کلیت آن و به ویژه کمیته فلسطین، از تاکیدات بیانیه تهران بوده است. همین ظرفیت می طلبد که جنبش برای پیگیری آنچه به عنوان جنایات جنگی، علیه بشریت و نسل کشی رژیم صهیونیستی به ویژه موارد جنایات علیه کودکان و زنان در بیانیه مذکور مقرر نموده است، کمیته ای را با ماموریت ویژه تشکیل دهد. حضور میدانی در مناطق جنگ زده غزه، جمع آوری مستندات و شواهد این جنایات و تطبیق آنها با موازین بین المللی حقوق بشر و حقوق بشردوستانه و حتی اسناد بین المللی حقوق کیفری، از کارکردهای موثر این کمیته در همین راستا خواهد بود و فارغ از نظام ضمانت اجرائی جهانی که نیازمند حمایت و عملیاتی کردن تصمیمات این کمیته در میان اعضای جنبش است، تشکیل شعب ویژه در محاکم ملی این دولتها بر مبنای اعمال اصل صلاحیت جهانی (universal jurisdiction) در رسیدگی به جنایات بین المللی نیز مقوله ای نیازمند توجه و اقدام خواهد بود.

علی ایحال، لازم است تصمیمات کمیته فلسطین از حالت بیانیه ای و یا اعلامی مجموعه ای از گزاره های صرف خارج شده و جنبه عملیاتی پیدا کند. از این رو، به نظر می رسد که وظیفه کمیته فلسطین در قبال احقاق حقوق مردم غزه و قربانیان جنایات رژیم صهیونیستی، به تشکیل نشست تهران و صدور یک بیانیه محدود نمی شود و هرچند برگزاری این نشست و اتخاذ تصمیم برای صدور این بیانیه نیز نوعی اقدام کلی است اما کافی نبوده و انتظار عملیاتی کردن آنها و اتخاذ تدابیر عملی بر همان اساس، به قوت خود باقیست. این اقدامات در کنار فعال سازی ظرفیت های همسو و مشابه نظیر سازمان همکاریهای اسلامی، می تواند شبکه ای وسیع از سازوکارها، ترتیبات و نهادهای بین المللی منطقه و جهانی را در راستای واکنش موثر و عملیاتی به جنایاتی که باورها و ارزشهای مشترک جهانی را به مسلخ برده اند، ایجاد نموده و به تلاشهای موجود انسجام ببخشد.