بر اساس آمار مزبور ده‌ها هزار پرونده در دستگاه قضايي پيرامون اين جرم شكل مي‌گيرد و هزينه‌هاي سنگين اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي را بر جامعه تحميل مي‌نمايد. نظر به اهميت اين جرم و لزوم داشتن اطلاعات حقوقي در خصوص چگونگي وقوع اين جرم در اين نوشتار به بررسي ابعاد حقوقي و قانوني اين جرم مي‌پردازيم. در ميان طبقه‌بندي‌اي كه حقوقدانان از جرائم مختلف ارائه مي‌كنند جرم توهين از زمره جرائم عليه حيثيت و اعتبار معنوي اشخاص به حساب مي‌آيد. توهين از لحاظ لغت از ريشه وهن گرفته شده است و به معني سست گردانيدن است و در اصطلاح عبارت از هر رفتاري است كه بتواند به نحوي از انحا موجب خدشه‌دار شدن حيثيت طرف مقابل در نظر افراد متعارف و معمولي جامعه گردد. حقوق اسلامي به موازات اهتمام به تماميت جسماني افراد جامعه براي شخصيت معنوي و حيثيت آنها نيز اهميت زيادي قائل است و با جرم انگاري عمل توهين مبادرت به حمايت از شخصيت معنوي افراد جامعه نموده است. همچنين ملاحظه مي‌گردد كه توهين و ناسزاگويي به ديگران از لحاظ اخلاقي مذموم و در كلام خداوند و آموزه‌هاي مذهبي به شدت تقبيح شده است. قرآن كريم در آيه 1از سوره همزه، عيب گويان‌ِ هرزه زبان و در آيه 147 از سوره نساء، بد زباني را مورد مذمت قرار داده است. لذا فقها با استناد به منابع فقهي اين عمل نكوهيده را در كتب فقهي مورد توجه قرار داده و بيان الفاظي را كه موجب استخفاف و تحقير ديگري مي‌شود مصداق توهين دانسته و توهين‌كننده را مستحق تعزير مي‌دانند. در خصوص جرم‌انگاري رفتار اهانت‌آميز بايد به اين نكته توجه داشت كه جرم دانستن اعمال و گفتار موهن تنها حمايت از شخصيت يك فرد نيست بلكه قانونگذار با حمايت از شخصيت آن فرد در واقع از شخصيت كل افراد جامعه حمايت كرده است. لازم به ذكر است كه رفتار توهين‌آميز، قلمروي وسيعي را اعم از گفتار و نوشتاري كه صريح يا ظاهر در اهانت باشد و حتي ايماء و اشاره را در بر مي‌گيرد. اين موضوع در استفساريه‌اي كه از مجلس شوراي اسلامي در خصوص تبيين «اهانت، توهين يا هتك حرمت» به عمل آمده چنين مقرر گرديده است: از نظر مقررات كيفري «اهانت و توهين» عبارت است از به كار بردن الفاظي كه صريح يا ظاهر باشد يا ارتكاب اعمال و انجام حركاتي كه به لحاظ عرفيات جامعه و با در نظر گرفتن شرايط زماني و مكاني و موقعيت اشخاص موجب تخفيف و تحقير آنان شود و با عدم ظهور الفاظ توهين تلقي نمي‌گردد. بنابراين به كار بردن هر مطلب زشت، ركيك و مستهجن به صورت شفاهي يا كتبي يا هرگونه ايما و اشاره عملي يا تصويري كه در عرف فحش، دشنام يا ناسزا تلقي مي‌گردد ذيل عنوان جرم توهين قرار مي‌گيرد. البته براي تشخيص اهانت‌آميز بودن هر رفتار خاص چنانچه اشاره شد بايد به عرف زمان و مكان خاص رجوع كرد كه البته اين وظيفه بر عهده مقام قضايي رسيدگي كننده مي‌باشد. نكته ديگر در خصوص جرم توهين به طور كلي اين است كه در جرم توهين آگاهي مرتكب به موهن بودن مطالب لازم است اما نيات خاصي مثل قصد جريحه‌دار كردن احساسات عمومي يا بدبين كردن مردم نسبت به مباني ديني يا بر هم زدن نظم عمومي يا مقابله با نظام ضرورت ندارد و در مواردي هم كه اينگونه انگيزه‌ها وجود نداشته باشد علم و اطلاع مرتكب به اهانت آميز بودن مطالب اظهاري براي تحقق اين جرم كفايت مي‌كند. برخي از جرائم در نظام حقوقي بر اساس شرايط متفاوت از جمله نوع رفتار مجرمانه يا بزه ديده جرم به دو شكل ساده و مشدد مورد بررسي قرار مي‌گيرند و مجازات‌هاي مقرر نيز براي هر يك از اين دو قسم متفاوت مي‌باشد جرم توهين از اين قبيل جرائم است كه داراي دو نوع ساده و مشدد مي‌باشد. در خصوص مواد قانوني مربوط به جرم توهين مي‌توان به ماده 608 قانون مجازات اسلامي (تعزيرات) كه متضمن بيان توهين ساده و مواد 513، 514 و 609 اين قانون كه مربوط به جرم توهين مشدد مي‌باشد اشاره نمود كه در ادامه به بررسي اجمالي اين مواد مي‌پردازيم: ماده 608 (قانون تعزيرات) كه هيچ عامل تشديدي در آن وجود ندارد و مجازات توهين ساده را ذكر نموده است مقرر مي‌دارد: توهين به افراد از قبيل فحاشي و استعمال الفاظ ركيك چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات شلاق تا 74 ضربه يا پنجاه هزار تا يك ميليون ريال جزاي نقدي خواهد بود. در مواد 513، 514 و 609 (قانون تعزيرات) توهين به اعتبار شخصيت و مقام طرف اهانت مثل قداست داشتن يا مقام حاكميتي داشتن موجب تشديد مجازات توهين مي‌گردد. جرم توهين به مقدسات در ماده 513 قانون مجازات اسلامي مورد حكم قرار گرفته است: هركس به مقدسات اسلام يا هر يك از انبياي عظام يا ائمه طاهرين (ع) يا حضرت صديقه طاهره (س) اهانت نمايد اگر مشمول حكم ساب النبي باشد اعدام مي‌شود و در غير اين صورت به حبس از يك تا پنج سال محكوم خواهد شد. لازم به توضيح است كه منظور از مقدسات اسلام، در درجه اول ذات باري تعالي و پس از آن همه مكان‌ها چيزها و اشخاصي هستند كه از لحاظ موازين دين اسلام مقدس و قابل احترام محسوب مي‌شوند مثل قرآن كريم يا كعبه يا مزار پيامبر و امامان و ساير شخصيت‌هاي اسلامي مثل حضرت ابوالفضل يا حضرت زينب. همچنين به استناد نظريه اداره حقوقي نظريه ۷/۴۹۵۷ ـ ۱۳۸۲/۶/۵ ا. ح. ق: طبق ماده ۵۱۳ ق. م. ا. فرقي بين پيامبر اسلام ( حضرت محمد ص ) و ساير انبياي عظام نيست. همچنين مطابق ماده 514 قانون مجازات اسلامي: هركس به حضرت امام خميني، بنيانگذار جمهوري اسلامي رضوان الله عليه ومقام معظم رهبري به نحوي از انحاء اهانت نمايد به حبس از شش ماه تا دو سال محكوم خواهد شد. در ماده 609 نيز در خصوص توهين به اشخاص داراي مسئوليت دولتي مقرر مي‌دارد: هركس با توجه به سمت، يكي از رؤساي سه قوه يا معاونان رئيس‌جمهور يا وزرا يا يكي از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي يا نمايندگان مجلس خبرگان يا اعضاي شوراي نگهبان يا قضات يا اعضاي ديوان محاسبات يا كاركنان وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شركت‌هاي دولتي و شهرداري‌ها در حال انجام وظيفه يا به سبب آن توهين نمايد به سه تا شش ماه حبس يا تا 74 ضربه شلاق يا پنجاه هزار تا يك ميليون ريال جزاي نقدي محكوم مي‌شود.
