مسیح مولانا - اگر در گذشته جاسوسی تنها به افراد و گروه‌های خاص اطلاق می شد، هم اکنون ابزارهای پیشرفته ای در اختیار بشر قرار گرفته که به راحتی می توانند به هر حریمی وارد شوند و جاسوسی کنند. یکی از مهمترین ابزارهای جاسوسی هزاره سوم ماهواره ها هستند. هر چند کشورهایی مانند آمریکا هر ماهواره ای که به فضا پرتاب می کنند در خبرها می خوانیم که ماهواره ای علمی یا مربوط به مسائل هواشناسی است ولی بسیاری از آنها مأموریتشان جاسوسی است حال چه ماهواره‌های عکس برداری یا استراق سمع. در این نوشتار مروری خواهیم داشت بر نحوه پیدایش ماهواره‌های جاسوسی استراق سمع که از نظر قوانین بین المللی حضورشان در فضا غیرقانونی است. ولی در دنیایی که همچنان قدرت‌های زورگو خود را داروغه جهان می شناسند، انتظار دیگری نمی توان داشت.
در سال ۱۹۷۷ میلادی، طی ماجرای محاکمه یک جاسوس آمریکایی که مأمور سابق سیا بود، افشا شد که سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا در گذشته، پروژه ای را به نام پیرامیدر در حال تکمیل داشته است. این پروژه سه ماهواره مخابراتی بسیار نیرومند بودند که می بایست ارتباط میان اداره مرکزی سیا در ایالت ویرجینیا را با جاسوسان گوناگون این سازمان که در گوشه و کنار دنیا پراکنده‌اند، از طریق فرستنده و گیرنده های بسیار ظریف و کوچک (در درون ساعت، خودکار، سنجاق سینه و...) برقرار سازند، ضمن آن که اطلاعات بدست آمده توسط دستگاه های بسیار کوچک و ظریفی که جاسوسان آمریکا در گوشه و کنار دنیا کار می‌گذاشتند نیز توسط همین ماهواره ها مخابره می شد.
در پی افشای پروژه پیرامیدر، سیا آن پروژه را حذف و پروژه های دیگری را با کیفیت مشابه، شاید هم برتر به مرحله اجرا گذاشت. از قراری که در دادگاه افشا شد، ماهواره های پیرامیدر دارای ۳۵۰۰ کانال بودند و ارتباط بدین ترتیب انجام می‌گرفت که حین مخابره پیام‌ها، فرکانس هم مرتباً تغییر می‌کرد تا سیستم های الکترونیکی شوروی پی به مفهوم پیام ها نبرند. کمپانی TRW مسؤول ساخت ماهواره های فوق بود.
ماهواره های جاسوسی استراق سمع الکترونیکی در ردیف فوق محرمانه ترین سیستم های فضایی هستند که آمریکا و روسیه (اتحاد جماهیر شوروی سابق) ظاهراً در اختیار دارند و حدود 40سال است که نام این ماهواره‌ها به میان آمده است. اطلاعاتی که تاکنون در مطبوعات تخصصی امور فضایی به چاپ رسیده، اکثرا نامفهوم بوده و در بسیاری اوقات داده های دو مقاله با یکدیگر مطابقت ندارند. این ماهواره ها را در زبان انگلیسی با سه نام بیان می کنند. فرت (Ferret)، الکترومگنتیک ریکونیسنس و یا نامی که برای ماهواره‌های جاسوسی روسیه به کار می برند تحت عنوان رادیو استور دامپ (Radio Store-Dump) است. ماهواره های جاسوسی استراق سمع الکترونیکی به گروهی از ماهواره های جاسوسی اطلاق می‌شود که با رخنه در سیستم های ارتباطات نظامی و غیرنظامی پیام ها را ضبط کرده و سپس به مراکز زمین مخابره می کنند.
ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۸۰ از ماهواره ای به نام فرت (همانگونه که قبلا گفته شد) ساخت مجمع هوا فضایی لاکهید مارتین استفاده می کرد. اعتقاد بر این است که این ماهواره ۵۰۰ پوند وزن داشت و توسط راکت های توراد آجنا به فضا پرتاب شد. چنان که مجله معتبر هواپیمایی و تکنولوژی فضایی در جدول راهنمای ماهواره های خود می آورد، نسل پیشرفته ماهواره های فوق به رمز ۷۱۱ نامیده می‌شود و توسط مجتمع هوا فضایی هیوز در حال تکمیل است.
اما در مورد ماهواره های جاسوسی استراق سمع الکترونیکی شوروی (روسیه) که به آنها استوردامپ رادیو می گویند، به احتمال قوی از همان سری کاسموس است. گرچه این احتمال هم می رود از انواع محدود ماهواره های مخابراتی نظامی و یا غیرنظامی این کشور چون گلز، اکران، مولینا باشد.
این ماهواره ها در شوروی سابق معمولا هر ۸ ماهواره در یک راکت و یکجا به فضا فرستاده می شدند، گرچه که گاه به صورت انفرادی نیز ممکن است پرتاب شوند. به عنوان مثال در این مورد اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۷۹ ،۱۹ ماهواره از این نوع را به صورت دو سری هشت تایی و سه سری انفرادی در مدار زمین قرار داد. گروه دیگری از ماهواره ها که در این رده قرار دارند ماهواره های جاسوسی، رهگیری اطلاعاتی هستند که به آنها ماهواره های سیجینت (sigint) می گویند و در مورد آنها نیز اطلاعات ضد و نقیضی وجود دارد.
این ماهواره ها را سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) در اختیار دارد و گفته می‌شود ماهواره هایی هستند به نام رایولیت و آرگوس که مجتمع فضایی تی آر دبلیو آنها را ساخته است. البته در مورد این که آیا واقعا ماهواره هایی به نام آرگوس وجود داشته باشد یا این که پروژه آن قبلا حذف شده، جای شک و ابهام است. در این مورد مجله هواپیمایی و تکنولوژی فضایی در شماره مورخ ۱۴ می سال ۱۹۷۹ خود معتقد است، پروژه این ماهواره در سال ۱۹۷۵ حذف شد. در حالی که روزنامه نیویورک تایمز مورخ ۲۹ آوریل ۱۹۷۹ اعتقاد دارد دو دستگاه از ماهواره هایی که گمان می رود رایولیت باشند، در حقیقت ماهواره های آرگوس هستند.
علاوه بر این دو ماهواره که به آنها اشاره شد، ماهنامه
سیاسی- خبری خاورمیانه مورخ سپتامبر ۱۹۸۰ ضمن اشاره به دو ماهواره رایولیت و آرگوس از دو ماهواره دیگر به نام‌های مرد آبی (آکوآمن) و شالت نیز به عنوان ماهواره های مشابه نام می برد. اینکه آیا چنین ماهواره هایی وجود دارند یا نه را هم نمی توان با صراحت اعلام کرد، زیرا ماهنامه فوق الذکر، تنها منبعی است که به آنها اشاره کرده و به غیر از آن در هیچ منبع دیگری از آنها سخن نرفته است.
ماهواره های جاسوسی رهگیری اطلاعاتی وظیفه شان رخنه در سیستم های مخابراتی موشک های قاره پیمای روسیه و دریافت اطلاعاتی است که آنها از لحظه روشن شدن موتور تا لحظه بازگشت به زمین از طریق دورسنجی (تله متری) به ایستگاه کنترل مرکزی، پایگاهی در روسیه مخابره می کنند که البته خود ماهواره ها بعدا اطلاعات دزدیده شده را به مراکز تعبیر و تفسیر آمریکا ارسال می دارند.
اعتقاد بر این است که آمریکا تا سال ۱۹۸۰ چهار دستگاه از ماهواره های فوق را به ترتیب در ۱۶ مارس۱۹۷۳، ۲۳ می
11،1977 دسامبر و ۷ آوریل ۱۹۷۸ توسط راکتی از نوع اطلس آجنا به فضا فرستاده است و طبق اسناد غیررسمی گمان می رود از چهار ماهواره دو ماهواره نخست نزدیک شاخ آفریقا قرار داشته باشند و برای رهگیری اطلاعاتی موشک هایی با سوخت مایع روسیه که از پایگاه تیورانام این کشور پرتاب می شدند به کار روند و دو ماهواره دیگر بیشتر در حکم ذخیره هستند، کمی دورتر به جهت شرق استقرار یافته اند و بر موشک های با سوخت جامد از قبیل
اس _ اس _ ۱۶ و اس _ اس _ ۲۰ که از شمال روسیه پرتاب می شدند نظارت داشته اند.
جالب است بدانیم روسیه به ماهواره های مشابه احتیاج ندارد! زیرا به سبب نزدیک بودن پایگاه های پرتاب موشک آمریکا به سواحل اقیانوس اطلس، کشتی های مخصوص روسی با کیفیتی بهتر از ماهواره های آمریکایی در حالیکه فاصله شان به زحمت به چند صد کیلومتر تا پایگاه های آمریکا می رسد یا توسط بالون های مخصوصی که در خاک کوبا به هوا فرستاده می شوند، می تواند به کسب اطلاعات بپردازد.
هم اکنون در سال 2010 میلادی با وجود پیشرفت اعجاب‌انگیز تکنولوژی می توانید تصور کنید که دیگر ماهواره های جاسوسی به راحتی صدای شما را حتی در چندین طبقه زیرزمین نیز می توانند مخابره کنند. یا شاید برای داشتن خبرهای موثق از نحوه کار جاسوسان فضایی بهتر است چند سال منتظر بمانیم تا اطلاعات طبقه بندی را کشورهای ابرقدرت هوافضایی ارائه دهند.
