جوان آنلاین: وزیر امور خارجه به فاصله کوتاهی از اعتراف رئیس‌جمهور امریکا به نقش «کاملاً مسئول» ایالات متحده در حمله اسرائیل به ایران، در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت، امریکا را موظف به جبران خسارات مادی و معنوی وارد شده و پرداخت غرامت کرده و علاوه بر این «مسئولیت کیفری فردی» دونالد ترامپ را نیز در این باره گوشزد می‌کند؛ نامه‌ای که نشان می‌دهد تهران در پی تحت پیگرد قرار دادن رئیس‌جمهور امریکا به دلیل «مشارکت» در جنگ رژیم صهیونیستی علیه ایران، در ردیف کسانی مانند عمر البشیر و بنیامین نتانیاهو است.
سیدعباس عراقچی، ۲۰ آبان‌ماه در نامه‌ای مفصل به آنتونیو گوترش و مایکل عمران کانو، رئیس دوره‌ای شورای امنیت، اعتراف صریح دونالد ترامپ را درباره «کاملاً مسئول بودن» او در حمله اسرائیل به ایران «دلیل روشن هدایت و کنترل» امریکا بر عملیات نظامی اسرائیل در حمله به ایران دانست، نامه‌ای که از دریچه حقوق بین‌الملل، بار مسئولیت جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران را بر دوش واشینگتن می‌گذارد. عراقچی به سه نامه پیشین خود به شورای امنیت اشاره کرده که ایران پیش‌تر نیز هشدار داده بود حملات ۱۳ تا ۲۴ ژوئن (۲۳ خرداد تا ۳ تیر) نه‌تنها نقض حاکمیت ایران، بلکه نقض آشکار ماده ۲ (۴) منشور ملل متحد بوده است. وزیر خارجه در این نامه به سخنان دونالد ترامپ در ۶ نوامبر ۲۰۲۵ اشاره می‌کند؛ جایی که رئیس‌جمهور امریکا صریحاً گفت: «اسرائیل نخست [به ایران]حمله کرد... حمله‌ای بسیار قدرتمند. من کاملاً مسئول آن بودم.» تهران این جمله را به معنای پذیرش نقش دستوردهنده و تصمیم‌گیرنده امریکا در حملات می‌داند؛ حملاتی که به گفته ایران، به شهادت بیش از هزار و ۱۰۰ غیرنظامی و تخریب گسترده زیرساخت‌های غیرنظامی از جمله تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان آژانس انجامیده است.
زمینه‌ای برای پرونده بزرگ‌تر
از نظر حقوق بین‌الملل، اعتراف یک مقام عالی‌رتبه دولت، به‌ویژه رئیس‌جمهور، می‌تواند به‌عنوان «اقرار رسمی دولتی» تلقی شود؛ امری که ایران اکنون آشکارا روی آن انگشت گذاشته است. عراقچی با استناد به اسناد و ترتیبات بین‌المللی همچون NPT، قطعنامه‌های آژانس از جمله قطعنامه ۴۴۴ و ۵۳۳، و همچنین قطعنامه ۴۸۷ شورای امنیت در سال ۱۹۸۱ (که حمله اسرائیل به رآکتور اوسیراک عراق را محکوم کرده بود)، نوشته که حمله به تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان، نقض فاحش تعهدات بین‌المللی محسوب می‌شود و مسئولیت آن مستقیماً متوجه امریکا و اسرائیل است. عراقچی همچنین به دبیرکل و رئیس شورای امنیت یادآوری کرده که بر اساس اصول تثبیت‌شده مسئولیت دولت‌ها، از جمله اصل «جبران کامل»، امریکا موظف به پرداخت غرامت است. عراقچی در نامه می‌نویسد این غرامت شامل «بازگردانی وضعیت به حالت پیشین» و «پرداخت خسارات مادی و معنوی» است. این بخش از نامه نشان می‌دهد تهران علاوه بر خسارات جانی و مالی، احتمالاً پرونده‌ای گسترده‌تر برای مطالبه غرامت سیاسی و بین‌المللی تدارک می‌بیند.
در بخشی دیگر از نامه، عراقچی به موضوع مهم‌تری اشاره می‌کند: مسئولیت کیفری فردی اشاره‌ای تقریباً صریح به نقش شخصی دونالد ترامپ است. در حقوق بین‌الملل، دو نوع مسئولیت وجود دارد. اول مسئولیت دولت‌ها که شامل جبران خسارت، غرامت و بازگرداندن وضعیت به حالت قبل است و دوم، مسئولیت کیفری فردی که مربوط به شخص است؛ نه دولت. هر فردی که در ارتکاب جنایات بین‌المللی نقش داشته، حتی اگر رئیس‌جمهور، وزیر دفاع یا فرمانده نظامی باشد، می‌تواند به‌صورت شخصی، مطابق با اساسنامه رم دیوان کیفری بین‌المللی (ICC)، تحت پیگرد قرار گیرد، درست مانند عمر البشیر، رئیس جمهور سابق سودان. عراقچی در نامه خود خطاب به گوترش نوشته که اعتراف ترامپ، زمینه را برای بررسی «مسئولیت کیفری» رئیس‌جمهور امریکا و دیگر مقام‌های دخیل در نقض حقوق بین‌الملل بشردوستانه فراهم می‌کند؛ از جمله بابت «جنایت تجاوز»، «حملات عمدی علیه غیرنظامیان»، «هدف قراردادن افسران نظامی خارج از عرصه مخاصمات»، و «حملات عمدی به بیمارستان‌ها و زیرساخت‌های هسته‌ای». در نامه عراقچی، همچنین «جنایت تجاوز» قابل‌توجه است، زیرا این جرم یکی از سنگین‌ترین موارد در اساسنامه رم دیوان محسوب می‌شود؛ حتی اگر ایران و امریکا عضو آن نباشند، ذکر آن عملاً ابعاد سیاسی و حقوقی پرونده را گسترش می‌دهد. در حالی که تهران این نامه را به عنوان سند رسمی شورای امنیت ثبت کرده، ایران در پایان نامه تأکید کرده است که «حق پیگیری از طریق تمامی مجاری حقوقی» را محفوظ می‌داند و انتظار دارد شورای امنیت و دبیرکل «برای تضمین پاسخگویی ایالات متحده و رژیم اسرائیل» اقدام کنند.
