فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط ایالات متحده و سه کشور اروپایی، در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، موضوعی است که می‌بایست مورد تحلیل علمی قرار گیرد.
۱. تحلیل حقوقی-سیاسی
از منظر حقوق بین‌الملل، فعال‌سازی مکانیسم ماشه با چالش‌های جدی مواجه است:
· مبانی حقوقی سست: استناد طرف غربی به نقض ادعایی برجام توسط ایران، با توجه به خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام و عدم اجرای تعهدات توسط اروپا، از نظر حقوقی با تردید‌های بنیادین روبروست. بسیاری از کارشناسان حقوق بین‌الملل، این اقدام را فاقد مشروعیت لازم می‌دانند.
· تقسیم‌بندی در شورای امنیت: مخالفت صریح قدرت‌های مهمی مانند روسیه و چین، هرگونه اجماع لازم برای اجرای مؤثر این مکانیسم را از بین برده است. این شکاف، توانایی شورای امنیت در پیشبرد یکسان این تصمیم را تضعیف می‌کند.
· اهداف فراجهه‌ای: به نظر می‌رسد هدف اصلی از این اقدام، نه بازگرداندن ایران به تعهدات هسته‌ای (که پیش از این نیز در چارچوب برجام انجام می‌شد)، بلکه تحت فشار قرار دادن ایران در سایر حوزه‌ها از جمله برنامه موشکی و نقش منطقه‌ای است.
۲. واکاوی پیامد‌های اقتصادی
از دیدگاه اقتصاد سیاسی، تأثیرات این مکانیسم را می‌توان محدود ارزیابی کرد:
· تحریم‌های تکراری: عمده تحریم‌های گسترده و مؤثر اقتصادی پیش از این توسط ایالات متحده اعمال شده‌اند. تحریم‌های تحتالشعاع شورای امنیت، عمدتاً نمادین بوده و دامنه محدودتری دارند.
· سازگاری ساختاری اقتصاد ایران: اقتصاد ایران در سال‌های گذشته، با تطبیق خود با شرایط تحریم، راهکار‌های جایگزین برای تجارت و مالی، از جمله استفاده از پیمان‌های پولی، تقویت روابط منطقه‌ای و توسعه مکانیسم‌های تحریم‌گریز را ایجاد کرده است.
· ثبات نسبی بازارها: با توجه به پیش‌بینی‌پذیر بودن این رویداد و برنامه‌ریزی‌های قبلی، احتمال وقوع شوک‌های حاد کوتاه‌مدت در بازار‌های ارز و کالا کاهش یافته است. مدیریت انتظارات تورمی از طریق اطلاع‌رسانی شفاف و مداخله هوشمند نهاد‌های مالی، کلیدی است.
۳. راهبرد‌های پیشنهادی:
یک چارچوب تحلیلی در مواجهه با این چالش، راهبرد کلان ایران می‌تواند بر چند محور استوار باشد:
· فعالیت دیپلماتیک حقوق‌محور: تبیین و تشریح بی‌پایگی حقوقی اقدام غرب در مجامع بین‌المللی و جلب حمایت کارشناسان مستقل جهانی.
· تقویت روند‌های درون‌زا: شتاب‌بندی به برنامه‌های اقتصاد دانش‌بنیان، افزایش بهره‌وری و خوداتکایی در حوزه‌های راهبردی برای کاهش آسیب‌پذیری در برابر فشار‌های خارجی.
· تنوع‌بخشی به شرکای بین‌المللی: توسعه همکاری‌های راهبردی با بلوک‌های قدرتمند غیرغربی (مانند سازمان همکاری‌های شانگهای، BRICS) و تقلیل وابستگی به روابط سنتی با غرب.
· مدیریت انتظارات و حفظ ثبات اجتماعی: اطلاع‌رسانی دقیق و مبتنی بر داده از وضعیت اقتصادی و اقدامات دولت برای مهار هیجانات کاذب بازار و حفظ آرامش جامعه.
جمع‌بندی
فعال‌سازی مکانیسم ماشه را بیش از آنکه یک تهدید جدی و تغییردهنده معادلات بدانیم، می‌توان آزمونی دیگر برای سنجش اثرگذاری راهبرد "مقاومت فعال" و ظرفیت‌های اقتصاد ایران در شرایط فشار ارزیابی کرد. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که اقتصاد ایران توانایی تطبیق و تاب‌آوری در برابر تحریم‌ها را دارد. موفقیت در این مرحله، منوط به اجرای منسجم سیاست‌های داخلی (ثبات اقتصادی و انسجام ملی) و بهره‌گیری هوشمندانه از فرصت‌های بین‌المللی است. تداوم این مسیر، نه تنها تأثیر فشار‌ها را خنثی می‌کند، بلکه موقعیت ایران را به عنوان بازیگری مقاوم و بااقتدار در نظام بین‌الملل تثبیت خواهد نمود.
تحریریه جوان آنلاین
