جوان آنلاین: یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های قضایی ایران در دوران پساجنگ، مستندسازی جنایات چندوجهی رژیم‌صهیونیستی و طرح شکایت از این رژیم به مراجع حقوقی بین‌المللی است. رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیرشان با مقامات قوه قضائیه بر ضرورت اقدام حقوقی علیه جنایتکاران و متجاوزان به ایران تأکید و پیگیری فعالانه جنایات اخیر در محاکم داخلی و خارجی را حتی باوجود نیاز به زمان بیش از ۲۰ سال، مطالبه کردند. چگونگی اقدام جمهوری اسلامی برای اعاده حقوق خود و محکومیت رژیم‌صهیونیستی در مراجع حقوقی بین‌المللی از جمله سؤالاتی است که این روز‌ها در جامعه وجود دارد. همچنین پاسخ به اینکه چه روند‌ها و مراحلی در مسیر پیگیری حقوق ایران وجود دارد، از ضروریات مهم برای تنویر افکار عمومی است، به همین دلیل، گفت‌وگویی با دکتر حسام‌الدین برومند، کارشناس حقوق بین‌الملل صورت گرفته است تا به ابهامات و سؤالات موجود پاسخ داده شود.
چگونه جنایات رژیم صهیونی را می‌توان مستند کرد و چه منابعی برای آن وجود دارد؟
ایران می‌تواند اقدامات گسترده‌ای را برای ثبت و مستندسازی جنایات رژیم صهیونی انجام دهد و در این راه تأمین دلیل کند، یعنی مستندسازی از دلایل متقن و غیرقابل انکاری که نشان می‌دهد رژیم آغازگر جنگ بوده و مرتکب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت شده است. رژیم صهیونی در روز روشن و در مقابل دیدگان عموم جهان، با نقض آشکار قوانین بین‌المللی و به ویژه منشور سازمان ملل متحد حملات تروریستی خود به ایران را آغاز کرد و کلکسیونی از جنایات را انجام داد. فیلم‌ها و ویدئو‌های موجود، مصاحبه با افرادی که در این حادثه عزیزان‌شان را از دست دادند یا خساراتی به آنها تحمیل شده از جمله مواردی است که می‌توان از آنها برای مستندسازی استفاده کرد، همچنین خسارت و آسیب موجود به مراکز دولتی و غیردولتی، مراکز درمانی و بهداشتی، بیمارستان‌ها، مدارس و مراکز مسکونی می‌تواند از زمره موارد موجود برای تهیه مستندات جنایات رژیم‌صهیونیستی قرار بگیرد.
نظم حقوقی لازم برای ارائه مستندات جنایات رژیم صهیونی چیست؟
در مسیر مستندسازی بهتر است کمیته‌های مشترک حقوقی شکل بگیرد، به عنوان نمونه کمیته‌هایی در دادگستری‌ها و تحت نظر دادستان کل کشور و حتی کمیته‌های مرکز وکلای قوه قضائیه در این زمینه می‌توانند کمک شایانی داشته باشند و مجموع جنایات رژیم‌صهیونیستی را مستند کنند. این اقدام البته هم فشرده و سنگین و هم بسیار گسترده است، با وجود این این اقدام ضروری باید سرفصل مسئولان ذی‌ربط قرار بگیرد و کوتاهی در آن پذیرفتنی نیست. ایران نباید در زمینه مستندسازی جنایات رژیم‌صهیونیستی دچار ضعف شود و اولویت آن را جابه‌جا کند.
از سوی دیگر، رفع ضعف‌های موجود در تهیه مستندات و ثبت جنایات از موضوعات مهم و حیاتی است، چراکه ضعف در تهیه و تکمیل مستندات موجود حتی با وجود پیگیری‌های قضایی نمی‌تواند حقوق ایران را اعاده کند، همچنین تمام جرائم با رعایت ساختار قانونی مناسب باید ثبت شود.
ایران چه روند‌هایی را باید برای طرح شکایت خود طی کند؟
چالش اصلی ایران در طرح شکایت در مجامع بین‌المللی، چگونگی اقدام مؤثر برای ارائه مستندات و پیمودن مسیر لازم در این راستاست. به نظر می‌رسد ابتدا ایران باید در مراجع داخلی خود از رژیم شکایت کند که این امر ابتدا باید در دادگستری تهران محقق شود. طبق قوانین سال‌های اخیر، دادگستری تهران این صلاحیت را دارد که به برخی از جنایت‌های گسترده رسیدگی کند، بنابراین ابتدا باید از ظرفیت دادگاه‌های داخلی کشور که صلاحیت جهانی دارند، استفاده کنیم.
دوم اینکه، ایران می‌تواند به مجمع عمومی سازمان ملل شکایت کند و در آنجا خواستار قطعنامه علیه رژیم‌صهیونیستی شود.
مورد سوم، ایران می‌تواند به شورای امنیت سازمان ملل شکایت کند، با وجود آنکه مکانیسم حق وتو و چالش‌های سیاسی در شورای امنیت وجود دارد، اما ایران باید از حق شکایت خود استفاده کند و برای عدم‌رویارویی با این چالش‌ها این حق را از خود سلب نکند. چهارم، ایران می‌تواند به شورای حقوق بشر سازمان ملل شکایت کند و کلکسیونی از نقض حقوق بشر از سوی رژیم را محل شکایت خود قرار دهد. اما نکته اصلی این است که آیا ایران می‌تواند از رژیم‌صهیونیستی به دیوان کیفری بین‌المللی یا دیوان بین‌المللی دادگستری که دو مرجع اصلی برای طرح دعوا در مجامع بین‌المللی هستند، استفاده کند.
در این مسیر چالش‌هایی بحث‌برانگیز وجود دارد، اما به طور خلاصه می‌توان گفت با توجه به اینکه ایران و رژیم‌صهیونیستی اساسنامه دیوان کیفری را نپذیرفته‌اند، طرح دعوای ابتدایی در دیوان کیفری بین‌المللی امکانپذیر نیست، مگر اینکه ایران در بیانیه موردی، صلاحیت دیوان بین‌المللی کیفری را برای طرح دعوا علیه رژیم بپذیرد تا بتواند بعد از آن، در این دیوان طرح دعوا کند. دیوان کیفری همان مرجعی است که با شکایت فلسطین علیه نتانیاهو و برخی مقامات اسرائیل حکم تعقیب صادر کرد. مسئله دیگر طرح دعوا در دیوان بین‌المللی دادگستری است که با دیوان کیفری متفاوت است.
به عنوان نمونه در دیوان دادگستری آفریقای جنوبی علیه اسرائیل طرح دعوا کرد و روند رسیدگی به آن نیز تا به امروز پیشرفت داشته است، اما در اینجا چالشی که وجود دارد این است که آیا طرح دعوای ایران در این مرجع حقوقی منجر به پذیرش مشروعیت رژیم اسرائیل خواهد بود یا نه؟ این موضوع یک بحث مفصل حقوقی دارد و چالشی است که با آن مواجه هستیم.
پیوست‌های لازم برای مستندسازی چه می‌تواند باشد؟
در نهایت، چه در مرجع داخلی و چه در مراجع بین‌المللی باید از همه ظرفیت‌ها و از نقش باقی بخش‌های دیگر استفاده کرد. در حال حاضر اظهارات و عباراتی که دبیرکل سازمان ملل، برخی گزارشگران شورای حقوق بشر و برخی از مقامات کشور‌ها در مورد جنایات اسرائیل و محکومیت این جنایات علیه ایران دارند، می‌تواند به عنوان نقش مکمل و جانبی برای پیشبرد پیگیری حقوق ایران مورد استفاده قرار گیرد. در واقع باید از بیانیه‌های دبیرکل سازمان ملل متحد، گزارشگران شورای حقوق بشر و محکومیت رژیم‌صهیونی از سوی کشور‌ها به عنوان مدارک پشتیبان استفاده کرد.
