جوان آنلاین: پس از تحولات سیاسی در افغانستان در ۲۴مرداد سال ۱۴۰۰، تعداد زیادی از افغان‌ها به ایران پناه آوردند. از آن تاریخ تاکنون مهاجران بسیاری به صورت غیرمجاز از مرز‌ها عبور کرده و وارد ایران شده‌اند. دیدگاه‌های متضادی درباره اثرگذاری این نیرو بر کسب‌وکار وجود دارد، برخی معتقدند خروج آنها بسیاری از کسب‌وکار‌ها را آسیب‌پذیر می‌کند، برخی دیگر به دلیل ارزان‌تر بودن و عدم‌الزام کارفرما به پرداخت بیمه و مالیات، حضور آنان را موجب فشار بر نیروی کار ایرانی می‌دانند. تصور غلطی در میان ایرانیان رایج شده مبنی بر اینکه با خروج افغان‌ها از کشور بسیاری از مشاغل مانند ساختمان‌سازی، کشاورزی و خدمات تعطیل شده و بدون کارگر می‌مانند، اما آنچه معاون وزیر کار روز گذشته بر آن تأکید داشت، حاکی از این واقعیت است که نیروی کار خارجی شناسنامه‌دار در مقابل ۲۴میلیون نیروی شاغل ایرانی، فقط ۲درصد بازار کار را تشکیل داده است.
بعد از جنگ تحمیلی رژیم‌صهیونیستی به ایران، مسئله مهاجران افغانستانی در ایران وارد یک مرحله عجیب و پیچیده شده است، بازگشت ۷۰۰هزار نفر از افغان‌های غیرمجاز در خاک ایران در مقابل جمعیت ۶میلیون مهاجر افغان در ایران بسیار اندک است.
با تشدید بحران سیاسی و انسانی در افغانستان پس از فروپاشی توافق دوحه در سال۱۴۰۰ و تثبیت دوباره حکومت طالبان، ایران شاهد یکی از گسترده‌ترین موج‌های مهاجرت افغان‌ها در دهه اخیر بود، چنانچه اکنون، بنا بر تخمین‌های نهاد‌های داخلی و بین‌المللی، بیش از ۵ تا ۷میلیون شهروند افغانستان در ایران زندگی می‌کنند، عده‌ای با مجوز رسمی اقامت و شمار قابل‌توجهی بدون مجوز.
در همان سال‌ها بسیاری از صاحبنظران که اتفاقاً نگران وضعیت اتباع در ایران بودند، بار‌ها درباره این ورود و حضور بی‌ضابطه افغان‌ها، به دولت‌ها هشدار دادند و بار‌ها گفته شد این مدل از ورود مهاجران افغان می‌تواند برای آن دسته از ساکنان افغانستانی در ایران که سال‌هاست در ایران زندگی و کار می‌کنند نیز خطرناک و نگران‌کننده باشد، اما متأسفانه کمتر توجهی به آن شد. اکنون در نگاه بخشی از مسئولان و جامعه ایران یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها پیرامون حضور افغان‌ها، مخاطرات امنیتی احتمالی است، چنانکه طی دو سال اخیر، نهاد‌های امنیتی چندین مورد اقدام یا طرح تروریستی را به اتباع افغانستان نسبت داده‌اند. وزارت اطلاعات در گزارشی در سال ۱۴۰۳ اعلام کرد که «بیش از ۲۰مورد عملیات وابسته به داعش خراسان یا شبکه‌های افراطی با مشارکت مستقیم یا پشتیبانی نیرو‌های غیرایرانی کشف و خنثی شده‌اند.» در این میان موضوع چالش‌های اقتصادی حضور یا عدم‌حضور افغانستانی‌ها در اقتصاد ایران از سوی تولیدکنندگان و صنعتگران مورد توجه قرار گرفته است.
شاغلان خاموش اقتصاد ایران
در حال حاضر دیدگاه‌های متضادی درباره اثرگذاری این نیرو بر کسب‌وکار وجود دارد، برخی معتقدند خروج آنها بسیاری از کسب‌وکار‌ها را آسیب‌پذیر می‌کند، برخی دیگر به دلیل ارزان‌تربودن و عدم‌الزام کارفرما به پرداخت بیمه و مالیات، حضور آنان را موجب فشار بر نیروی کار ایرانی می‌دانند، اما باید توجه داشت که در مشاغل خاص و سخت، مانند ساختمان و کشاورزی، نیروی کار ایرانی همواره نقش مدیریت داشته و ورود نیروی کار خارجی اغلب زمانی پذیرفته می‌شود که تقاضای ایرانی وجود نداشته باشد. معاون وزیر کار روز گذشته در یک نشست خبری به تشریح روند خروج مهاجران افغان پرداخت و با بیان اینکه «در ۱۵ سال گذشته نرخ رشد اقتصادی کشور بین ۲ تا ۴درصد در نوسان بوده و برنامه هدف‌گذاری شده نیز دستیابی به رشد بالاتر است که در این صورت با رشد بازار کار ایرانی، نیاز به نیروی کار خارجی به حداقل خواهد رسید»، گفت: مسئله نیروی کار خارجی، مسئله شفافیت و تعیین تکلیف است. امروز، از مجموع بیش از ۶میلیون مهاجر افغانستانی در کشور بر اساس آمار رسمی، تنها زیر ۷۰۰هزار نفر بازگشته‌اند و حدود ۵میلیون نفر همچنان، اغلب در بخش غیررسمی بازار کار حضور دارند، موضوع اصلی، ساماندهی، احراز هویت و تضمین حقوق هر دو طرف است- هم کارفرما، هم کارگر- تا بتوان مسیر مناسبی در بهره‌برداری از ظرفیت سرمایه انسانی منطقه دنبال کرد.
سیدمالک حسینی افزود: نگاه به مهاجران در ایران همزمان با نگاه انسانی و حفظ کرامت ایرانیانی که در این سال‌ها میزبانی کردند، بخشی از واقعیت جامعه است و هرگونه برداشت نادرست یا اتهام به جریان ضدمهاجرتی خاص بی‌انصافی خواهد بود.
حسینی با طرح این پرسش که «نیروی کار غیرقانونی در کجای دنیا مورد تکریم است؟» تصریح کرد: نیروی کار خارجی با هر ملیتی برای ما عزیز است، اما وقتی خود را معرفی نمی‌کند و از مسیر قانونی نمی‌آید، چگونه سیاستگذار یا مجری باید به او اجازه فعالیت بدهد، بدون آنکه هویتش روشن باشد؟
وی افزود: یکی از چالش‌های بازگشت اتباع به افغانستان این است که هنگام خروج از ایران پرسیده می‌شود از کجا معلوم این فرد افغانستانی است؟ و طالبان هم افراد بی‌مدرک هویتی را نمی‌پذیرد، در حالی که در ایران بحث شناسایی و احراز هویت نیروی کار مطرح است و گاهی با انتقاد مواجه می‌شود. نگاه ایران به مهاجران فرهنگی است و کسانی که وقایع اخیر را به گونه دیگری تفسیر می‌کنند، گاهی شیوه یا فرایند را اشتباه متوجه شده‌اند و باید در کنار رعایت سیاست‌های قانونی، بر حفظ کرامت انسانی و کنترل بازار کار توجه داشت.
کاهش نرخ بیکاری در بهار امیدبخش است
به گزارش تسنیم، حسینی با بیان اینکه «بر اساس جدیدترین آمار رسمی منتشر شده از سوی مرکز آمار، وضعیت بازار کار در بهار ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل، نشانه‌های امیدبخشی داشته است»، گفت: هرچند نرخ مشارکت اقتصادی تغییری جدی نکرده، اما حفظ روند کاهشی نرخ بیکاری و کاهش اشتغال ناقص، نشان می‌دهد در صورت ادامه سیاستگذاری‌ها برای کاهش بازار غیررسمی، می‌توان به توفیقات جدی‌تری دست یافت. معاون وزیر کار با اشاره به سهم قابل توجه بازار کار غیررسمی در اقتصاد کشور گفت: آمار‌ها حاکی از آن است که ۵۷درصد بازار کار ایران همچنان در اختیار مشاغل غیررسمی است و این موضوع به ویژه در حوزه بیمه نیروی کار، فاصله چشمگیری با وضعیت مطلوب دارد، البته تصویب بیمه فعالان پلتفرم‌های حمل‌ونقل در اواخر سال گذشته یکی از دستاورد‌های مهم در مسیر ساماندهی بازار کار بود و می‌تواند تحولی جدی ایجاد کند.
مهاجران ۱۰درصد جمعیت را شامل شده‌اند
معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به شکل‌گیری سیاست‌های مدیریت نیروی کار خارجی به ویژه اتباع افغانستانی در ایران گفت: در حال حاضر، عمده نیروی کار خارجی حاضر در ایران، مهاجران افغانستان هستند. اگر وارد شمارش نیروی کار غیررسمی شویم، اعداد بسیار متفاوت خواهد بود. ایران در نیم قرن اخیر، چهار موج مختلف ورود مهاجران افغان را تجربه کرده است که برآورد می‌شود پیش از تعدیل آمار‌ها در یکی‌دو سال گذشته، مهاجران افغانستانی تا ۱۰درصد جمعیت کشور را شامل شده‌اند؛ آماری که در سطح جهانی نادر است. وی ادامه داد: در ماه‌های اخیر، مجموع افرادی که طی طرح بازگشت مهاجران افغانستانی، به کشور خود بازگردانده شدند حدود ۸۰۰هزار نفر بودند که این روند از اوایل ۱۴۰۴ آغاز شده و تا امروز ادامه یافته است. شرایط بهداشتی، اسکان و تغذیه همه این افراد تا حد امکان رعایت شده، اما عمده چالش در سرعت ورود و پذیرش آنان از سوی طرف افغانستانی است. معاون وزیر کار خاطرنشان کرد: تا پایان خرداد ۱۴۰۴، در مجموع ۴۳۳ هزارو ۴۹۱ نفر نیروی کار خارجی شناسنامه‌دار در ایران فعالیت داشته‌اند که این رقم نسبت به ۲۴میلیون نیروی شاغل ایرانی تنها حدود ۲درصد از بازار کار را تشکیل می‌دهد که از این تعداد، کمتر از ۱۰هزار نفر نیروی کار متخصص خارجی و حدود ۴ هزارو ۲۵۰ نفر نیروی کار خارجی غیرمتخصص محسوب می‌شوند.
وی افزود: عمده نیروی کار خارجی فعال در بازار کار ایران یعنی نزدیک به ۴۳۳هزار نفر از اتباع افغانستان هستند که کمتر از ۳ هزارو ۵۰۰ نفر آنها در بخش کارفرمایی و بقیه با کارت کار فعالیت می‌کنند.
حسینی در خصوص توزیع نیروی کار خارجی در بخش‌های مختلف گفت: ۵۳درصد از آنان در حوزه ساختمان، نزدیک به ۱۹درصد در صنعت، ۱/ ۱۱ درصد در کشاورزی و حدود ۷/ ۰ درصد در معدن مشغول کار هستند. معاون وزیر کار با بیان اینکه «در حاشیه خلیج فارس تا ۵۰درصد نیروی کار خارجی است، اما در ایران فقط ۲درصد از کل نیروی کار به طور رسمی خارجی هستند»، گفت: تنها در شرایط نبود جایگزین ایرانی، مجوز برای فعالیت نیروی کار خارجی صادر می‌شود، طبق استاندارد‌های جهانی نیز سه روش ورود به بازار کار رایج است؛ سرمایه‌گذاری، دریافت پیشنهاد کار (جاب آفر) یا صدور ویزای کاری از سوی کارفرما که در نهایت به صدور اقامت شغلی منجر می‌شود.
