جوان آنلاین: با حذف بوروکراسی‌های مخل واردات در جنگ تحمیلی رژیم صهیونی علیه ایران، بنادر و گمرکات کشور عملکرد شگفت‌انگیزی از خود نشان دادند، حالا نوبت برنامه ریزی استراتژیک برای حفظ پایداری تأمین در روز‌های پرریسک است. در شرایط جنگی فرایند ورود و خروج کالا‌ها به کشور به کندی صورت می‌گیرد، اما در جنگ اخیر علیه ایران سرعت واکنش مسئولان در مقایسه با تجربه سایر کشور‌های درگیر جنگ از جمله روسیه و اوکراین قابل توجه بود. در همان ساعات اولیه فرایند‌های مختل‌کننده واردات حذف، فعالیت گمرک شبانه‌روزی، الزامات ضمانتنامه‌های بانکی کاهش و صدور مجوز‌های فوری سرعت گرفت، اما این تجربه زنگ هشدار است و اهمیت تقویت ذخایر استراتژیک کشور را نشان می‌دهد.
بنادر و گمرکات که حکم ستون فقرات اقتصاد کشور هستند در جنگ ۱۲ روزه عملکرد قابل قبولی از خود نشان دادند.
بر اساس آمار‌ها حجم ترخیص کالا‌ها در این مدت به یک‌میلیون‌و ۳۰۰هزار تن رسید که رشدی ۸۷درصدی نسبت به پیش از جنگ داشت. در این بازه زمانی ۳۳درصد واردات کالا‌های اساسی در سال جاری انجام شد و میانگین ترخیص روزانه نیز از ۱۸هزار تن به نزدیک یک‌میلیون تن افزایش یافت. همراهی دولت و بخش خصوصی، حذف بوروکراسی‌های مخل واردات از سوی وزارت صمت، تصمیمات مهم وزارت اقتصاد در حوزه گمرکات و همچنین عملکرد وزارت جهاد کشاورزی همه و همه به مدیریت کالا‌های اساسی در دوران جنگ تحمیلی ۱۲ روزه منجر شد.
شناسایی و تفکیک اقلام خطرناک و کالا‌های اساسی در ساعت‌های اولیه
مدنی زاده، وزیر اقتصاد در گفت‌وگویی شبانه‌روزی کردن گمرکات را یکی از اقدامات مؤثر در ارتباط با مدیریت روز‌های نخست جنگ ۱۲روزه اخیر عنوان کرد که با هماهنگی بین گمرک، شبکه بانکی و سایر نهاد‌های مجوزدهنده رقم خورد.
به گفته مدنی‌زاده، «انتقال کالا به گمرکات اختصاصی و گمرکات واحد‌های تولیدی» اتفاق مهم دیگری بود که در راستای تفویض اختیارِ صورت‌گرفته از سوی دولت، رخ داد و باعث شد کالا‌ها با سرعت بیشتری از گمرکات تخلیه شوند. وزیر اقتصاد گفت: در ساعات اولیه جنگ ۱۲روزه دستور فوری برای شناسایی و تفکیک اقلام خطرناک و کالا‌های اساسی موجود در بنادر جهت ترخیص فوری صادر شد. در مدت کوتاهی فهرست مربوط آماده شد و اقدامات لازم برای پیاده‌سازی تشریفات و کم شدن موجودی این اقلام در بنادر و مرز‌های دریایی کشور صورت گرفت. این موضوع از یک سو ریسک موجود در خصوص دپوی کالای اساسی را کاهش داد و از سوی دیگر در مورد تأمین بموقع کالا در داخل کشور اطمینان لازم ایجاد شد.
وی گفت: ما برنامه‌های جدی را با همکاران خود در گمرک جمهوری اسلامی داریم که بتوانیم تهدید به وجود آمده را به فرصت تبدیل کنیم. وزیر اقتصاد گفت: در طول جلساتی که طی ۱۲روز جنگ به طور مستمر برگزار می‌شد، همیشه تأکید کردم، موارد و رویه‌هایی که در حال اصلاح است، در آینده نیز برقرار خواهد بود. مدنی‌زاده ادامه داد: در طول ۱۲روزجنگ، همکاران ما در وزارت اقتصاد، به طور شبانه‌روزی تلاش کردند و اقدامات پدافندی را در دستور کار قرار دادند تا خدمات‌رسانی به مردم بدون وقفه ادامه پیدا کند.
ذخایر استراتژیک دست‌نخورده مانده است
همزمان با استمرار واردات کالا‌های اساسی، داده‌های منتشرشده از سوی وزارت جهادکشاورزی، حاکی از آن بود که ذخایر استراتژیک کشور در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار داشته است. سخنگوی دولت در گفت‌وگویی با تأکید بر اینکه تنها ۲۵درصد کالا‌های اساسی توزیعی در دوران جنگ مصرف شدند، گفت: ذخایر استراتژیک دست‌نخورده مانده است. فاطمه مهاجرانی افزود: در ۱۲روز جنگ، ۲۱۰هزار تن برنج، ۲۰۰هزار تن روغن، ۱۰۵هزار تن شکر، ۴۰هزار تن آرد و حدود ۴۵۰هزار تن نهاده‌های دامی در کل کشور توزیع شد که حدود ۲۵درصد از آنها تاکنون مصرف شده است.
«بازسازی ذخایر استراتژیک» اقدامی ضروری
انبار ذخایر کالا‌های اساسی نه فقط در حکم محلی برای تأمین اقلام ضروری مردم، بلکه از منظر روانی برای جامعه از اهمیت زیادی برخوردار است و امنیت ذهنی مردم را تأمین می‌کند. ایجاد فضای نامطمئن، مصرف کننده را ترغیب به احتکار و خرید بیش از پیش مایحتاج می‌کند. پاسخ به این افزایش غیرمعمول اگرچه در کوتاه مدت و با پشتوانه ذخایر کافی کالا‌های استراتژیک امکانپذیر است، اما در طولانی مدت نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک برای تاب‌آوری اقتصاد و پاسخ به نیاز‌های غیرمعمول است.
در جنگ ۱۲روزه اسرائیل علیه ایران نیز شاهد تقاضای چند برابری کالا‌های اساسی از فروشگاه‌ها بودیم، به همین دلیل توصیه اقتصاددانان در این شرایط در نظر گرفتن ضریب افزایشی نیازهاست. رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه صنایع غذایی ستون فقرات تاب‌آوری اجتماعی کشور است، بر نقش کلیدی بخش خصوصی در حفظ پایداری تولید و ثبات اقتصادی کشور تأکید کرد و خواستار بازنگری راهبردی در سیاست‌های صنعتی برای افزایش تاب‌آوری ملی شد. محسن امینی با اشاره به عملکرد صنعت در دوران بحران‌های اخیر تصریح کرد: صنایع داخلی پس از عبور از سال‌های سخت تحریم، به سطحی از هماهنگی و پایداری رسیده‌اند که حتی در شرایط ناپایدار نیز عملکرد قابل قبولی دارند، اما در شرایط پیچیده منطقه‌ای و جهانی، ادامه مسیر با رویکرد‌های سنتی امکانپذیر نیست. کشور نیازمند پویایی بیشتر، کاهش بوروکراسی، تسهیل فرایند صادرات، حمایت‌های هدفمند از تولید و هوشمندسازی زیرساخت‌های صنعتی است. رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران همچنین با اشاره به جایگاه مهم صنایع غذایی اظهار کرد: در دوره اخیر، صنایع غذایی به ستون فقرات تاب‌آوری اجتماعی تبدیل شدند و اگر این بخش دچار اختلال می‌شد، ممکن بود تعادل اجتماعی نیز دچار آسیب شود.
تضمین ورود مستمر کالا و مدیریت صحیح توزیع کالا
تجربه جنگ اخیر نشان می‌دهد هر چند واردات گسترده کالا‌های ضروری و پر بودن انبارها از ذخایر استراتژیک از اهمیت زیادی برخوردار است، اما تداوم این آرامش نیازمند تضمین ورود مستمر کالا و مدیریت صحیح توزیع کالا و نظارت بر آن و مدیریت افکار عمومی و ایجاد اطمینان‌دهی به آنهاست. این مهم در گرو تداوم رفتار صحیح سیاستگذار در شرایط جنگ اسرائیل علیه ایران است. با توجه به حذف بوروکراسی‌های مخل واردات و در شرایطی که این انتقاد همیشه به دستگاه‌های متولی وارد بود که چرا به این میزان فرایند‌های گمرکی زمانبر است، حالا این ابهام پیش آمده که اگر دستگاه‌ها می‌توانند در مدت‌زمان کوتاه رویه غلط بوروکراسی‌های طولانی و دست و پاگیر را اصلاح کنند چرا در شرایط غیرجنگی این کار را نمی‌کنند.
در هر صورت شرایط فعلی تغییر شیفت از مدیریت اضطراری به تاب‌آوری اقتصاد است و ضرورت دارد موجودی انبارها، نه فقط در شرایط بحران، بلکه در وضعیت عادی نیز در اولویت باشد.
