جوان آنلاین: نگاه نژادپرستانه همیشه رد شده، اما نمی‌توان منکر نگرانی خانواده‌هایی شد که هر روز شاهد اخبار ناخوشایند از اتباع در کشور هستند. این نگرانی زمانی بیشتر می‌شود که خانواده‌ها متوجه می‌شوند فرزندانشان باید کنار دانش‌آموزان اتباع درس بخوانند. هیچ‌کس نمی‌تواند مطمئن باشد که حضور همزمان این دو گروه در کنار هم، تبعات منفی دارد یا نه، اما تصمیم‌گیری‌ها همیشه بر اساس احتمالات انجام می‌شود.
با وجود این، نگرانی‌ها، پافشاری بر عدم دایر کردن مدارس ویژه اتباع باعث شده برخی مدارس تقاضا‌های مالی نامعقولی از خانواده‌ها مطرح کنند. حتی خانواده‌های کم‌درآمد حاضرند هزینه کنند تا فرزندانشان در کنار اتباع درس نخوانند. این یعنی غریبه شدن دانش‌آموزان ایرانی در کشور خودشان! و صد البته چالشی که برای تحصیل غریبهها در وطن به وجود می‌آید.
حضور گسترده دانش‌آموزان اتباع در استان تهران
بر اساس آمار‌های رسمی، ۶۵۰ هزار دانش‌آموز اتباع در کشور مشغول به تحصیل هستند که ۱۵۰ هزار نفر از آنها در شهرستان‌های استان تهران و ۵۰ هزار نفر دیگر در پایتخت حضور دارند. این یعنی بیش از یک‌سوم دانش‌آموزان اتباع کشور فقط در مدارس تهران درس می‌خوانند! عددی که نیاز به توجه دقیق مسئولان دارد.
عباس زارع، مدیر کل نوسازی مدارس استان تهران، در این‌باره در نشست خبری گفت: «این دانش‌آموزان اتباع، ۶ هزار کلاس درس تهران را اشغال کرده‌اند. بیشترین تمرکز اتباع در مناطقی مانند فشافویه، شهریار، پیشوا و کهریزک است، جایی که اغلب محصلان اتباع هستند. ما موظف به جبران این کمبود و ساخت مدارس هستیم.»
کسب درآمد برخی مدارس از نگرانی والدین!
تراکم بالای حضور دانش‌آموزان اتباع در مدارس تهران علاوه بر تأثیر بر کیفیت آموزش، باعث افزایش نگرانی والدین ایرانی نیز شده‌است؛ موضوعی که برخی مدارس از آن سوءاستفاده و کسب درآمد می‌کنند؛ آنها از ثبت‌نام اتباع خودداری می‌کنند و در مقابل، از والدین شهریه چند میلیون تومانی می‌گیرند تا فرزندانشان در کلاس‌هایی بدون حضور اتباع درس بخوانند. یکی از والدین که فرزندش را در یکی از همین مدارس تهران ثبت نام کرده، می‌گوید: «مدرسه‌ای که دخترم در آن درس می‌خواند، امسال اعلام کرده که اتباع را ثبت‌نام نمی‌کند، اما در عوض، از ما خواسته‌اند مبلغی اضافه پرداخت کنیم. ما نیز به ناچار پذیرفته‌ایم!»
مادر یکی دیگر از دانش‌آموزان نیز با اشاره به همین موضوع، توضیح می‌دهد: «ما نمی‌خواهیم فرزندانمان در کنار اتباع درس بخوانند، اما این نباید بهانه‌ای برای گرفتن پول از ما باشد. مدارس باید راه‌حل منطقی پیدا کنند، نه اینکه از نگرانی والدین سوءاستفاده کنند.» او ادامه می‌دهد: «امسال شهریه‌ای تعیین کردند که هیچ توجیهی ندارد، می‌گویند ۹ میلیون تومان بپردازید. در عوض قول می‌دهند که اتباع را ثبت‌نام نمی‌کنند، اما این یک اجبار است و ما باید زیر بار حرف زور برویم.»
چالش جدی سرانه پایین فضای آموزشی
سرانه فضای آموزشی در تهران ۴۱/۵ مترمربع به ازای هر دانش‌آموز است، در حالی که میانگین کشوری ۴۵/۵ مترمربع است. این رقم نشان می‌دهد که تهران همچنان پایین‌تر از استاندارد کشوری قرار دارد. عباس زارع در این‌باره می‌گوید: «استان تهران رتبه ۲۱ کشور را به لحاظ وضعیت سرانه آموزشی استاندارد دارد. پیش از این، در ردیف سه استان انتهایی کشور به لحاظ کمبود فضای آموزشی بودیم. در برخی مناطق، مانند ۹، ۱۵، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ تهران، سرانه فضای آموزشی کمتر از ۳ مترمربع است.»
بی‌تردید با توجه به حضور گسترده دانش‌آموزان اتباع، این کمبود فضای آموزشی فشار مضاعفی را بر مدارس وارد کرده است.
مدارس اتباع نمی‌سازیم
بر اساس سیاست‌های فعلی، مدارس ویژه اتباع ساخته نمی‌شود و دانش‌آموزان اتباع در مدارس دولتی ثبت‌نام می‌شوند. این سیاست، اگرچه بر اصل عدالت آموزشی تأکید دارد، اما در عمل باعث افزایش تراکم کلاس‌ها و کاهش کیفیت آموزش شده‌است.
مدیر کل نوسازی مدارس استان تهران در این رابطه اظهار داشت: «آموزش و پرورش مدارسی که صرفاً برای اتباع باشد نمی‌سازد، اگر مدارسی برای اتباع باشد با کمک کمیساریا و البته با هزینه دولتی خواهد بود.»
نیاز فوری به ۱۳ هزار کلاس درس فقط در تهران
افزایش تعداد دانش‌آموزان اتباع در مدارس تهران، در کنار کمبود فضای آموزشی و زیرساخت‌های فرسوده، چالشی جدی برای نظام آموزشی کشور ایجاد کرده‌است. تا جایی که اعلام شده ۱۳ هزار کلاس درس جدید در استان تهران نیاز داریم. این وضعیت نه‌تنها کیفیت آموزش را تحت‌تأثیر قرار داده، بلکه نگرانی‌های والدین و فشار مالی بر خانواده‌ها را افزایش داده‌است.
برخی کارشناسان بر این باورند که ایجاد مدارس ویژه اتباع با همکاری کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل می‌تواند بخشی از فشار موجود بر مدارس دولتی را کاهش دهد. این مدارس می‌توانند برنامه‌های آموزشی متناسب با نیاز‌های دانش‌آموزان مهاجر ارائه دهند و به بهبود کیفیت آموزش کمک کنند. بدون شک تحصیل دانش‌آموزان اتباع خارجی یک مسئله حساس و حیاتی است که نیازمند توجه جدی دستگاه‌های مرتبط است.
تدبیر نباشد، اختلاف ایجاد می‌شود
درست است که قرار نیست برای اتباع، مدارس جدید ساخته شود، اما می‌توان تحصیل آنها را محدود به چند مدرسه خاص کرد یا تدابیر دیگری برایش اندیشید. تدابیری که نه‌تنها حق تحصیل اتباع را حفظ کند، بلکه مانع از فشار مالی بر خانواده‌های ایرانی و افزایش هزینه‌های آموزش شود.
مدرسه همیشه باید جای امنی باشد؛ جایی که همه کودکان، فارغ از ملیت و پیشینه‌شان، بتوانند بدون اضطراب و فشار روانی درس بخوانند، اما امروز، حضور دانش‌آموزان اتباع در مدارس تهران به مسئله‌ای پیچیده و چندوجهی تبدیل شده؛ از دغدغه‌های والدین گرفته تا فشار بر زیرساخت‌های آموزشی، افزایش شهریه‌های نامعقول، و سوءاستفاده برخی مدارس از نگرانی خانواده‌ها.
راه‌حل‌های ساده‌ای برای این بحران وجود ندارد، اما نباید این موضوع به‌عنوان یک معضل حل‌نشدنی باقی بماند. آموزش‌وپرورش، دولت، و نهاد‌های مرتبط باید هر چه سریع‌تر برای تدوین راهکاری جامع و عادلانه اقدام کنند؛ راهکاری که هم منافع اتباع را تأمین کند و هم نگرانی والدین ایرانی را کاهش دهد.
این مهم نباید فراموش شود که آموزش حق هر کودکی است، اما این حق، باید با تدبیر، مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی اصولی همراه باشد تا به‌جای اینکه مدارس محل اختلاف شوند، بستری برای رشد، پیشرفت و همزیستی باشند.
