جوان آنلاین: نظام تناسبی انتخابات در کلانشهر‌ها انگیزه حضور جریان‌های سیاسی مختلف و حامیان آنها را افزایش می‌دهد و سبب افزایش مشارکت در انتخابات می‌شود. در نظام تناسبی سهم جریان‌های سیاسی مختلف تا حدی تثبیت شده و تک‌صدایی رخ نمی‌دهد.
به نوشته ایرنا، خبر برگزاری انتخابات شوراها به صورت تناسبی روز شنبه ۱۷خردادماه درخروجی پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت کشور قرار گرفت. ماجرا از آن قرار بود که معاون سیاسی وزیر در حاشیه نشست رابطان انتخاباتی استانداری‌های همدان، زنجان، اصفهان و مرکزی با بیان اینکه یکی از مباحث جدیدی که در این دوره از انتخابات مطرح است، موضوع «انتخابات تناسبی» در شهر تهران است که برای نخستین‌بار اجرایی می‌شود، گفت: این مدل از انتخابات، تحولی در شیوه رقابت سیاسی در سطح شورای شهر تهران به شمار می‌رود.
اکنون که قرار است انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا در حوزه انتخابیه تهران سال ۱۴۰۵ به صورت تناسبی برگزار شود، باید پرسید تفاوت آن با شیوه فعلی چیست و چرا احزاب با «تناسبی شدن» پَر و بال بیشتری می‌گیرند؟
در حال حاضر نظام انتخاباتی کشور در همه حوزه‌های انتخابیه «اکثریتی» است. به این معنی که به تعداد کرسی‌های حوزه انتخابیه، نامزد‌های با بیشترین رأی (در صورت کسب نصاب لازم) پیروز انتخابات معرفی می‌شوند، اما عوامل مختلفی سبب می‌شوند نظام اکثریتی در حوزه‌های انتخابیه مختلف ویژگی‌های متفاوتی داشته باشد. در حوزه‌های انتخابیه تک‌کرسی و شهرستان‌های کوچک این نظام انتخاباتی در کنار تمرکز شدید نظام اداری در کشور و جایگاه مقامات محلی نظیر شهردار، به ایجاد ارتباطی بسیار نزدیک بین مردم و نمایندگان منجر می‌شود تا جایی که نماینده جایگاه بسیار کلیدی در پیگیری امور محلی و حتی اجرایی حوزه انتخابیه خود پیدا می‌کند و باید بخش زیادی از وقت و اولویت خود را به آن اختصاص دهد. براین اساس، یک راه حل برای عبور از آن، استفاده از نظام انتخاباتی تناسبی بود. از آنجا که ایراد‌های جدی وارده به نظام انتخاباتی اکثریتی یک یا چند شهرستانی، سال‌ها ذهن مجالس مختلف را به‌خود مشغول می‌کرد، برای رها شدن از اشکالات متعدد نظام اکثریتی شهرستانی و استانی و استفاده از مزیت نظام تناسبی با رعایت تعداد کرسی‌های حوزه‌های فرعی شهرستانی، طرحی تحت عنوان «نظام انتخابات تناسبی» در خانه ملت تدوین و تصویب شد و توانست از فیلتر شورای نگهبان نیز عبور کند.
تناسبی‌شدن چه می‌گوید؟
اگر بخواهیم مصوبه مجلس درباره انتخابات تناسبی را به زبان ساده توصیف کنیم، به این معناست که احزاب و فهرست‌های انتخاباتی به میزان نسبت آرای خود از کل آرا، از کرسی‌های مجلس یا پارلمان شهری سهم می‌برند، یعنی برای شهر تهران که گرایش‌های سیاسی مختلفی اعم از اصلاح‌طلب یا اصولگرا وجود دارد، مثل مجالس دهم و یازدهم ماهیت «همه یا هیچ» اتفاق نمی‌افتد که همه نمایندگان مجلس اصلاح‌طلب یا اصولگرا باشند. ابوالفضل ابوترابی‌فرد، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس با بیان اینکه تناسبی بودن یعنی به تناسب میزان آرایی که هر فهرست به دست می‌آورد، افراد به شورای شهر تهران راه پیدا می‌کنند، گفت: در حقیقت نمایندگان تفکرات اصلی در بدنه سیاسی جامعه به شورا راه پیدا می‌کنند. در حال حاضر وقتی یک فهرست اکثریت آرا را به دست می‌آورند، از دیگر فهرست‌ها نماینده‌ای در شورای شهر تهران حضور ندارند، اما وقتی انتخابات تناسبی شود، حتی یک یا دو نفر هم که شده از فهرست‌های دیگر به تناسب آرای کسب شده، به شورا راه پیدا خواهند کرد و اصطلاحاً نمایندگان تفکرات مختلف حتی به تعداد محدود در شورای شهر حضور دارند. ابوترابی‌فرد برای مثال از مجلس دهم نام برد و یادآور شد: در آن دوره ۴۲درصد اصولگرایان و ۵۱درصد اصلاح‌طلبان رأی آوردند، در صورتی که یک نفر از اصولگرایان در فهرست تهران نبود، درحالی که ۴۲درصد رأی انتخابات مجلس را داشتند. اگر انتخابات تناسبی شود براساس همین نسبت‌ها، طیف‌های مختلف اعم از اصلاح‌طلبان و اصولگرایان به مجلس یا شورای شهر وارد می‌شوند، البته، چون برای اولین بار این نوع انتخابات برگزار می‌شود در اجرا با مشکل روبه‌رو خواهیم شد، اما باید از یک جا شروع می‌کردیم، به همین دلیل ترجیح دادیم از تهران شروع کنیم که به لحاظ فرهنگی رأی به فهرست‌های انتخاباتی جا افتاده است. این اقدام کار را در آینده روان می‌کند و معایب آن مشخص می‌شود که می‌توان آن را برطرف کرد. نکته بسیار مهم این است که با این روش در عمل به سمت حزبی‌شدن انتخابات حرکت می‌کنیم. در انتخابات تناسبی سهم جریان‌های سیاسی مختلف تا حدی تثبیت شده و تک‌صدایی رخ نمی‌دهد، از هر فهرست نمایندگان برجسته و باسابقه‌ای که بیشترین رأی را کسب‌کرده‌اند، راهی مجلس یا شوراها می‌شوند و کارآمدی آن نهاد افزایش می‌یابد، با این حال فقط مجلسی‌ها نیستند که به تناسبی شدن انتخابات چراغ سبز نشان داده‌اند، بلکه برخی سیاسیون و فعالان حزبی هم مدافع آن هستند.
حرکت به سوی نظام حزبی با تناسبی‌شدن انتخابات
افشین حبیب‌زاده، عضو شورای پنجم شهر تهران [شورایی که کامل در اختیار اصلاح‌طلبان بود]از جمله این شخصیت‌ها شناخته می‌شود.
او در گفت‌وگویی تأکید کرد: بهترین روش رسیدن به شورایی با تضارب آرا برای ما که هنوز انتخابات حزبی را شروع نکرده‌ایم، این است که این کار (تناسبی‌شدن) را از شوراها شروع کنیم.
حبیب‌زاده افزود: من فکر می‌کنم با توجه به شرایط کنونی کشور و تعدد احزاب اگر مکانیسمی طراحی شود که مردم در انتخابات شوراها به احزاب یا جبهه‌های مختلف رأی دهند و به عبارتی با رأی به این تشکل‌ها و جبهه‌های سیاسی، با توجه به میزان آرایی که کسب شده، کاندیدا‌های آنها در شوراها حضور پیدا کند، منافع متعددی به وجود خواهد آمد و با تضارب آرا نیز در شوراها مواجه خواهیم بود.
وی که در شورای مرکزی حزب اسلامی کار هم عضویت دارد، می‌گوید: از همه اینها مهم‌تر این است که احزاب رفتار خود را در مدیریت شهری و مصوبات آن بر عهده می‌گیرند. اگر اعضای شورای شهر با مصوبات و تصمیمات خود در نهایت منافع مردم و شهر‌ها را تأمین نکنند، در دوره بعد با آرای کمتری مواجه می‌شوند. به نظر من اجرای این ترکیب شدنی است و در کشور‌های دیگر هم اجرا شده و جواب داده است. بالاخره نظام تناسبی در کلانشهر‌ها انگیزه حضور جریان‌های سیاسی مختلف و حامیان آنها را افزایش می‌دهد و سبب افزایش مشارکت در انتخابات خواهد شد. در انتخابات تناسبی سهم جریان‌های سیاسی مختلف تا حدی تثبیت شده و تک‌صدایی را شاهد نخواهیم بود، از هر فهرستی، نمایندگان برجسته و باسابقه‌ای که بیشترین رأی را کسب‌کرده‌اند راهی مجلس یا شوراها می‌شوند و کارآمدی آن نهاد افزایش می‌یابد و با توجه به رقابت فهرست‌ها به جای افراد، تحزب و هماهنگی داوطلبان فهرست‌ها افزایش خواهد یافت و با تقویت احزاب سیاسی، دیگر شاهد ائتلاف‌های شکننده نخواهیم بود.
