جوان آنلاین: دستگاه «ویپ» راهکار قطعی برای ترک سیگار نیست بلکه یک بحران جدید خواهد شد. مصرف پیوسته باعث شکل‌گیری وابستگی عاطفی به ویپ می‌شود و حتی در شرایط غیرسیگاری (مثلاً در خانه یا محل کار) افراد را به استفاده ترغیب می‌کند. کشورهای اروپایی مانند فرانسه و ایتالیا گزارش داده‌اند که نرخ موفقیت ترک سیگار با ویپ، بدون پشتیبانی تخصصی، پایین و ناپایدار است. موارد مسمومیت حاد به ویژه در نوجوانان افزایش یافته است. دوز بالای نیکوتین می‌تواند به تهوع، تشنج، افزایش ضربان قلب و حتی ایست قلبی منجر شود. در دسامبر ۲۰۲۴، مردی ۳۴ ساله در ایالات متحده پس از استفاده مداوم از ویپ با دوز بالای نیکوتین، دچار مسمومیت نیکوتین و ایست قلبی شد و جان خود را از دست داد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد ویپ می‌تواند حتی وابستگی شدیدتری نسبت به سیگار سنتی ایجاد کند، زیرا دوز نیکوتین در برخی کارتریج‌ها بسیار بالا و جذب آن سریع‌تر است. مطالعه‌ای در دانشگاه کالیفرنیا (۲۰۱۹) بیان می‌کند که نوجوانان مصرف‌کننده ویپ تا سه برابر بیشتر از همسالان‌شان به نیکوتین معتاد می‌شوند. از سال ۲۰۱۹، صد‌ها مورد بستری و مرگ ناشی از بیماری ریوی حاد مرتبط با ویپ (EVALI: E- cigarette or Vaping Associated Lung Injury) گزارش شده است. عامل اصلی این بیماری ترکیباتی مانند ویتامین E استات و سایر افزودنی‌های غیرمجاز در مایع ویپ‌هاست. همچنین مطالعه‌ای در American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine نشان داد ویپ موجب تخریب سلول‌های اپیتلیال ریه، افزایش نفوذپذیری عروق ریه و واکنش التهابی می‌شود. دکتر شریف ترکمن‌نژاد، مشاور علمی جمعیت مبارزه با دخانیات ایران در گفت‌وگویی که با «جوان» داشته نیز معتقد است: افزایش سیگار‌های الکترونیک به طور مستقیم تحت تأثیر تبلیغات مخرب شرکت‌های تولید‌کننده و واردکنندگان آن در شبکه‌های اجتماعی است. متن این گفت‌و‌گو را بخوانید.
با توجه به روند جهانی و داخلی، مصرف کدام نوع از دخانیات در ایران بیشترین رشد را داشته است و علت آن چیست؟
مصرف سیگار تقریباً روند ثابتی داشته ولی مصرف قلیان بیشترین رشد را داشته است. نکته قابل توجه این است که مصرف سیگار الکترونیک به سرعت در حال افزایش است و از سال گذشته مصرف کیسه‌های نیکوتین (Nicotine Pouch) در حال افزایش است. علت این رشد هم از یکسو کمبود و گران بودن امکانات تفریحی و ورزشی و گذران اوقات فراغت برای جوانان و نوجوانان و از سوی دیگر گسترش افسار گسیخته قلیان سرا‌ها و تبلیغات تولید‌کنندگان دخانیات و عرضه‌کنندگان آن با استفاده از افزودن عطر و طعم و عناوین فریبنده و از سوی دیگر مصرف قلیان به عنوان محلی برای دورهم جمع شدن و وقت گذرانی است. افزایش سیگار‌های الکترونیک به طور مستقیم تحت تأثیر تبلیغات مخرب شرکت‌های تولید‌کننده و واردکنندگان آن در شبکه‌های اجتماعی است.
به نظر شما تغییر قابل‌توجهی در الگوی مصرف دخانیات سنتی (مانند قلیان) نسبت به محصولات نوظهور (مثل سیگار‌های الکترونیکی و ویپ) مشاهده شده است؟ ارزیابی شما از خطرات این نوع مصرف چیست؟
هم مصرف قلیان و هم مصرف سیگار‌های الکترونیک در حال افزایش است. نکته بسیار مهم این است که افراد مصرف‌کننده هم از دخانیات سنتی (سیگار و قلیان) و هم سیگار‌های جدید (ویپ و انواع HTP) استفاده می‌کنند، این موضوع خطر ابتلا به انواع بیماری‌های قلبی و عروقی، تنفسی و سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. افزایش مصرف سیگار، قلیان و سیگار‌های الکترونیک در دختران و بانوان نیز سرعت بسیار بالایی دارد، این موضوع که با موضوعاتی مانند آزادی زنان، رهایی و کاهش اضطراب، جذابیت‌های جنسی و واسطه آشنایی دختر و پسر از آن نام برده می‌شود، ضمن افزایش میزان بیماری‌هایی مانند افزایش سرطان پستان و دهانه رحم، در خانم‌ها موجب افزایش نازایی، تولد کودکان با جثه کم می‌شود که آنان را مستعد انواع بیماری‌ها می‌کند. همچنین تولد کودکان با اختلالات مادرزادی و ژنتیک در کنار افزایش بیماری‌های قلبی، عروقی و بیماری‌های تنفسی و سرطان‌ها خواهیم بود.
آیا ویپ‌ها (سیگار‌های الکترونیکی) واقعاً برای ترک دخانیات مناسب هستند یا فقط ظاهر فریبنده‌ای دارند؟
ترک دخانیات امر دشواری است که بدون کمک گرفتن از مشاور خبره و استفاده از دارو احتمال شکست آن بالاست. استفاده از سیگار‌های الکترونیک به معنی دریافت نیکوتین از ابزاری دیگر است و برای ترک دخانیات توصیه نمی‌شود. شواهد زیادی هم نشان داده این ابزار کمک چندانی در ترک نکرده است. این تبلیغ شرکت‌های دخانی است که تلاش می‌کنند سیگار‌های الکترونیک را کم‌خطر و کمک‌کننده در ترک نشان دهند. این یکی از مهم‌ترین فریب‌های شرکت‌های دخانی بوده و است.
برای خانواده‌هایی که نگران مصرف دخانیات در فرزندان نوجوان و جوان خود هستند، چه راهکار‌هایی علمی و کاربردی پیشنهاد می‌کنید؟
آموزش پیامد‌های نامطلوب دخانیات در کنار آموزش مهارت‌های زندگی مانند مهارت «نه» گفتن، مهارت تصمیم‌گیری، مهارت کنترل خشم، مهارت مقابله درست با اضطراب و تاب‌آوری در مقابل مسائلی که برای نوجوان پیش می‌آید، می‌توانند آنان را در مقابل مصرف دخانیات واکسینه کنند.
آیا تغذیه، ورزش یا خواب در موفقیت ترک دخانیات نقش دارند؟ یعنی سبک زندگی سالم چقدر می‌تواند کمک‌کننده باشد؟
بی‌تردید ورزش و تغذیه و خواب مناسب نقش بسیار مهمی در پیشگیری از ابتلا به انواع آسیب‌ها دارد.
برای کسی که سال‌هاست سیگار می‌کشد، ترک کردن فایده دارد؟ به صورت کلی از نظر پزشکی و علمی، ترک در هر سنی چه مزیتی دارد؟
ترک سیگار در همه سنین مفید است. کسی که در ۷۵ سالگی با سابقه بیش از ۵۰ سال مصرف سیگار آن را ترک کند، حداقل یک سال به عمرش افزوده خواهد شد. ترک سیگار یا دخانیات هر چه در سنین پایین‌تر اتفاق بیفتد، مفیدتر خواهد بود. ترک دخانیات پس از ۱۵ سال فرد را به فردی عادی تبدیل می‌کند.
خیلی از مردم از دارو‌های ترک سیگار می‌ترسند یا باور دارند عوارض ناشی از آن به مراتب بدتر است. آیا این دارو‌ها بی‌خطر و مؤثر هستند؟ چه کسانی باید از آنها استفاده کنند؟
دارو‌های ترک دخانیات اگر زیر نظر پزشک انجام شود، هیچ خطری نخواهد داشت و اگر همراه با انجام سایر توصیه‌های پزشک معالج باشد، بسیار مؤثر است. نکته مهم این است که هیچ مصنوع بشری به اندازه دخانیات خطرناک نیست.
