براساس مطالعات سازمان صلح سبز جنوب شرقی آسیا و مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک، آلودگی هوا ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، نفت و گاز، سالانه مسئول ۵/۴ میلیون مرگ زودرس در جهان است. گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که انتشار گاز‌های کربنی مرتبط با انرژی در سال ۲۰۲۴ میلادی به بالاترین سطح تاریخی خود، یعنی ۸/۳۷ میلیارد تن رسیده‌است. بر اساس آمار‌های سال ۲۰۲۴ زغال‌سنگ، نفت و گاز به ترتیب ۴۱، ۳۲ و ۲۱ درصد از انتشار انتشار دی‌اکسید کربن ناشی از سوخت‌های فسیلی جهانی را تشکیل می‌دهند. برآورد‌های متخصصان نشان می‌دهد با نرخ فعلی انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، احتمال گرم شدن کره زمین در حدود شش سال به‌طور مداوم ۵/۱ درجه سانتیگرادی خواهد بود که پیامد‌های قابل‌تأملی از جمله شیوع بیماری‌های خاص، به خطر افتادن منابع آبی، از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری و ضربه مستقیم و غیرمستقیم به جوامع انسانی را در پی خواهد داشت. وضعیت حال حاضر به وضوح ضرورت مقابله با چالش‌های اقلیمی ناشی از مصرف انرژی‌های تجدیدناپذیر، نیاز همکاری‌های بین‌المللی و اتخاذ سیاست‌های مؤثر در زمینه جایگزینی هرچه سریع‌تر انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر، از جمله خورشید، باد و نیروی آب، به دلیل پایان‌ناپذیر بودن و نقش کلیدی‌شان در کاهش گاز‌های گلخانه‌ای، بیش‌ازپیش گوشزد می‌کند.
روز زمین یک رویداد جهانی است که از ۲۲ آوریل مصادف با دوم اردیبهشت‌ماه هر سال به مدت یک هفته برگزار می‌شود. سابقه این رویداد به سال ۱۹۶۹ میلادی برمی‌گردد. در این سال، «جان مک مونل» فرزند یک مبلغ دینی مستقل و علاقه‌مند به عرصه دین، علم و صلح، ایده برگزاری یک روز جهانی به نام روز زمین پاک را در همایش یونسکو درباره محیط‌زیست مطرح و پرچم زمین پاک را طراحی کرد؛ به این امید که این روز، روزی باشد برای آموزش و آگاهی بیشتر مردم در حوزه حفاظت از محیط‌زیست. با استقبال دبیر کل وقت سازمان ملل، این روز به یک روز جهانی در تقویم‌های سراسر دنیا تبدیل شد. در حال حاضر روز جهانی هوای پاک در ۲۰۰ کشور جهان برگزار می‌شود. بدین ترتیب روز جهانی زمین پاک در سراسر دنیا به عنوان نمادی از ترویج فرهنگ حفاظت و نگهداری از محیط‌زیست و محیطی که در آن زندگی بشری به رشد و بالندگی می‌رسد؛ فرصتی مغتنم برای توجه به این فرهنگ سلامت‌محور و آینده‌نگر است.
هدف از این رویداد افزایش آگاهی درباره حفاظت از محیط‌زیست و تشویق و اقدامات عملی برای حفظ سیاره زمین است. روز زمین و هفته زمین پاک فرصتی برای آگاه‌سازی، فرهنگ‌سازی، جلب مشارکت و هشدار به مردم، برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران است که تنها یک زمین وجود دارد و بر هر فردی در هر جایی که زندگی می‌کند، فرض و واجب است که نسبت به حفظ و ارتقای سلامت سیاره زمین و پاسداری از آن مسئول و متعهد باشد. شعار روز زمین در سال ۲۰۲۵، قدرت ما سیاره ما (OUR POWER, OUR PLANET) است که مردم را به اتحاد و همدلی در راستای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و سه برابر کردن تولید انرژی الکتریکی پاک تا سال ۲۰۳۰ دعوت می‌کند.
در ایران نیز همزمان با دیگر کشور‌های جهان هفته زمین پاک از روز دوم اردیبهشت‌ماه به مدت یک هفته در سراسر کشور برپا می‌شود و نخستین روز این هفته به نام روز زمین پاک نامگذاری شده‌است. شعار ملی هفته زمین پاک اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۴، «انرژی پاک- زمین پاک» اعلام شده‌است تا تلنگری برای نیل به سمت انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر و صرفه‌جویی در مصرف انرژی‌های فسیلی و انرژی‌ها و خدمات ناشی از آنها باشد. لازم است مدیران و شهروندان در این راستا اقدامات مؤثری در زمینه افزایش سرانه فضای سبز، صرفه‌جویی حداکثری در مصرف انواع انرژی به‌ویژه برق و سوخت‌های فسیلی، استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی و کاهش مصرف کالا‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی از جمله کالا‌های از جنس پلاستیک انجام دهند.
به یاد داشته باشیم که آینده زمین در گروی انتخاب‌های جمعی ما بوده و این تنها گزینه پیش روی ماست.
*معاون راهبری و هماهنگی اداره کل محیط‌زیست
و توسعه پایدار شهرداری تهران
