اگرچه جامعه جهانی، قره‌باغ کوهستانی را به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان به رسمیت شناخته، اما این حاکمیت پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به محل مناقشه تبدیل شده است و اگرچه حدود سه سال از توافق آتش‌بس ناگورنو قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ میان باکو و ایروان با میانجیگری مسکو می‌گذرد، اما شواهد میدانی به دنبال ناآرامی‌های اخیر حاکی از این است که موضوع تملک اراضی همچنان به عنوان مسئله‌ای تنش‌زا به قوت خود باقی است و این فقط یک سر مسائل موجود در این منطقه است. همانطور که پیش از این هم پیش‌بینی می‌شد مسئله پاکسازی نژادی نیز دغدغه ساکنان ارمنی قره‌باغ کوهستانی است. جمهوری آذربایجان تأکید دارد که حقوق ارامنه قره‌باغ کوهستانی را تضمین می‌کند و این منطقه را با جمهوری آذربایجان ادغام می‌کند، اما اگر ارامنه قره‌باغ کوهستانی تمایل دارند، می‌توانند این منطقه را ترک کنند، با این حال، داوید بابایان، مشاور ساموئل شهرامانیان، رئیس ارامنه قره‌باغ کوهستانی دیروز در گفتگو با خبرگزاری رویترز، اعلام کرد که ۱۲۰ هزار نفر از قومیت ارامنه قره‌باغ قصد دارند این منطقه را ترک کنند زیرا تمایلی ندارند بخشی از جمهوری آذربایجان باشند و نگران پاکسازی قومیتی هستند. بابایان در این خصوص به رویترز گفت: «مردم ما نمی‌خواهند به عنوان بخشی از آذربایجان زندگی کنند. ۹/۹۹ درصد ترجیح می‌دهند سرزمین‌های تاریخی‌مان را ترک کنند.» وی گفت: «هنوز مشخص نیست که چه زمانی ارامنه قره‌باغ از گذرگاه لاچین که این منطقه را به ارمنستان متصل می‌کند، عبور کنند.» وی افزود: «آن‌هایی که مسئول سرنوشت ما هستند، یک روز مجبور خواهند بود در محضر خدا پاسخگوی گناهان‌شان باشند.» وی تصریح کرد که فرایند تسلیم تسلیحات ارامنه در قره‌باغ کوهستانی در جریان است. با این همه، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان گفته است تا زمانی که امنیت ارامنه قره‌باغ در این منطقه به خطر نیفتد، آن‌ها همچنان در این منطقه باقی خواهند ماند.
زندگی در برزخ
چانه‌زنی‌ها درباره آینده ارامنه در این منطقه، در شرایطی مطرح می‌شود که گزارش‌ها نشان می‌دهد، در منطقه قره‌باغ هزاران تن از ارامنه قره‌باغ کوهستانی روز شنبه را بدون غذا سپری کردند و مقام‌های ارامنه قره‌باغ اواخر شنبه شب تصریح کردند که ۱۵۰ تن محموله بشردوستانه از روسیه و ۶۵ تن آرد از کمیته بین‌المللی صلیب سرخ وارد منطقه قره‌باغ شد. در پی تصرف شهر خانکندی، ذخیره مواد غذایی و دارو رو به اتمام است و برق هم مکرر قطع می‌شود. مقامات قره‌باغ به بی‌بی‌سی گفته‌اند که بسیاری از خانواده‌ها با اقدامات ارتش جمهوری آذربایجان از هم جدا شده‌اند و نمی‌دانند که بستگان‌شان زنده هستند یا خیر. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، گفته برای اسکان ۴۰هزار پناهجو، برنامه‌هایی آماده کرده است. ریچارد گیراگوسیان، رئیس اندیشکده مرکز مطالعات منطقه‌ای در ارمنستان می‌گوید: «مشکل فوری برای ارامنه قره‌باغ فقدان تضمین‌های امنیتی است، نه فقط از طرف جمهوری آذربایجان، بلکه از طرف نیرو‌های حافظ صلح روسیه.» پایگاه پولتیکو با اعلام اینکه مردم قره‌باغ کوهستانی با حمله هفته گذشته جمهوری آذربایجان در بی‌دفاع‌ترین حالت خود قرار دارند و حتی از حمایت حامیان دیرینه خود، از جمله ارمنستان هم برخوردار نیستند، تصریح کرد مردم قره‌باغ عملاً در برزخ زندگی می‌کنند.
سازمان ملل مداخله کند
آرارات میرزویان، وزیر امور خارجه ارمنستان روز شنبه از سازمان ملل درخواست کرد هیئتی را برای تضمین امنیت ارامنه منطقه قره‌باغ کوهستانی و بررسی وضعیت حقوق‌بشر اعزام کند. میرزویان ایالات متحده و جمهوری آذربایجان را به تلاش برای پاکسازی قومیتی در قره‌باغ کوهستانی متهم کرد و گفت: «پس از شکست در جلوگیری از نسل‌کشی در رواندا، سازمان ملل متحد موفق شد مکانیسم‌هایی را برای پیشگیری ایجاد کند، بنابراین «دیگر هرگز» به تعهدی معنادار تبدیل شد، اما امروز، ما بر لبه یک شکست دیگر قرار گرفته‌ایم.» با این حال، جیحون بایراموف همتای آذری وی، ایروان را به اشاعه اطلاعات نادرست متهم کرد. وی طی سخنانی در مجمع عمومی سازمان ملل گفت که باکو که اکثریت جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند به ارامنه که مسیحی هستند، احترام می‌گذارد و تصریح کرد: «تمایل دارم تأکید کنم که (جمهوری) آذربایجان مصمم است ساکنان ارامنه منطقه قره‌باغ آذربایجان را به عنوان شهروندان برابر ادغام کند.» وی ادامه داد: «ما همچنان به طور قاطع بر این باوریم که یک فرصت تاریخی هم برای آذربایجان و هم ارمنستان به وجود آمده است تا روابط خوب و همسایگی برقرار کنند و همزیستی مسالمت‌آمیزی در کنار یکدیگر داشته باشند.»
