ابزار هنر به شدت قدرتمند و اثرگذار است و می‌تواند برای ترویج فرهنگ و باورها در اختیار افراد و حاکمیت‌ها قرار گیرد. هالیوود به عنوان بازوی رسانه‌ای دنیای غرب برای جهانی‌سازی و ترویج و غلبه فرهنگ غربی و امریکایی در دنیا شناخته می‌شود و در این مسیر توانسته به یکی از اثرگذارترین ابزار دنیای غرب و نفوذ فرهنگی در جهان تبدیل شود. ما هم به لحاظ هنری و به لحاظ فرهنگ و ادبیات قوی ظرفیت گسترده‌ای برای تعمیق باورها، پاسخگویی به شبهات و ترویج نظام‌های ارزشی خودمان داریم، اما غفلت از این ظرفیت عظیم موجب شده است در میدان عرضه فرهنگ‌ها و ارزش‌ها گاهی وقت‌ها به فرهنگ غربی ببازیم و در برابر آن کوتاه بیاییم. در این میان، اما همچنان هستند هنرمندان متعهدی که به اندازه بضاعت در وادی مقوله‌های فرهنگی و هویتی ورود کرده‌اند و کارشان اثرگذار بوده است. «گذرهنر» نمایش‌های خیابانی است که سازمان بسیج هنرمندان در معابر و اماکن عمومی در سراسر کشور برگزار کرده و بازخورد‌های خوبی گرفته است. زینب احمدی، مدیر امور بانوان سازمان بسیج هنرمندان در این باره بیشتر برای‌مان می‌گوید.
چندی است در برخی معابر در شهر‌ها و استان‌های مختلف شاهد برپایی نمایش‌هایی با موضوعات فرهنگی و ارزشی هستیم؛ برنامه‌ای که تحت عنوان گذر هنر اجرایی می‌شود. درباره برنامه گذر هنر توضیح می‌دهید.
رویداد گذر هنر از هشتم تا اواخر تیر ماه برگزار شد و همچنان در حال برگزاری آن هستیم. قالب این رویداد نمایش‌های خیابانی با رویکرد و موضوعات فرهنگی و اجتماعی با تأکید بر مقوله هویت فرهنگی و اجتماعی است چراکه این هویت فرهنگی و اجتماعی بن‌مایه بسیاری از مسائل و موضوعات دیگر است. برای برپایی این رویداد، استان‌ها فراخوان شدند و استقبال بسیار خوبی شد. تقریباً همه استان‌ها پای کار آمدند و با وجود بودجه ناچیز به صورت خودجوش حدود ۳۰۰ اجرای نمایش داشتیم که عدد قابل توجهی است و از همه استان‌ها جای تقدیر دارد. تعدادی نمایشنامه هم با موضوعات هویت، حیا و موضوعات خانوادگی در اختیار استان‌ها قرار گرفت. برخی استان‌ها هم خودشان نمایشنامه‌هایی را به برنامه اضافه کردند و با توجه به زمان کم بحمدالله به صورت جهادی وارد کار شدند و بعد از انجام تمرینات کار را روی صحنه آوردند. برخی استان‌ها ظرفیت اجرای بسیار خوب و بالایی داشتند مثل استان اصفهان که بیش از ۱۵۰اجرا داشت. استان‌های دیگر مثل فارس و مازندران هم ظرفیت‌های بسیار خوبی در اجرا داشتند. ما حتی در روستا‌ها هم اجرا داشتیم.
محل اجرای این نمایش‌ها کجا بود؟
معابر، پاساژ‌ها و اماکن عمومی مثل سواحل دریا برای اجرای این نمایش‌ها انتخاب شده بود. در واقع این‌ها اماکنی بود که بیشترین مخاطب را داشت. گزارشاتی هم که از استان‌ها رسیده حاکی از استقبال خوب مخاطبان است و می‌طلبد برای نمایش‌های بعدی جوانب بیشتری را در نظر بگیریم و از ظرفیت به وجود آمده استفاده کنیم.
آیا شما بر مبنای مخاطب‌شناسی نمایش‌های‌تان را پیش می‌برید و مخاطب‌های‌تان را شناسایی و دسته‌بندی می‌کنید؟
بیشترین مخاطب ما را خانم‌ها تشکیل می‌دادند و بر اساس محتوای نمایش‌ها هم بیشتر خانم‌ها مورد خطاب نمایش‌های ما بودند و رده سنی مخاطبان ما هم غالباً جوان‌ها بودند. بنای کار ما هم بر همین بود و انتظارمان این بود مخاطب در قشر عام قرار بگیرد. آنچه مدنظر ما بود بیشتر هدف قرار دادن اقشار عام و خاکستری بود چراکه آسیب‌دیده‌ترین اقشار ما در موضوع عفاف و حجاب در همین قشر هستند، بنابراین ما این قشر را به عنوان مخاطب هدف‌مان انتخاب کرده بودیم و تأکیدمان این بود در استان‌ها مکان‌هایی را برای اجرای نمایش‌ها انتخاب کنند که تعداد بیشتری از این اقشار در آنجا تجمع داشتند و با این هدف شروع کردیم، البته می‌توانیم مخاطبان دیگری را هم در نظر بگیریم، مثلاً به مدارس و دانشگاه‌ها و اماکن دیگر برویم و نمایش‌هایی را متناسب با قشر مخاطب برگزار کنیم، اما نقطه‌شروع‌مان این بود که در دسترس‌ترین مکان‌ها برای اقشار عمومی جامعه را در نظر بگیریم که همان معابر عمومی و عادی‌ترین مخاطبان هدف اصلی نمایش‌های ما بودند.
شما چگونه بازخورد کارتان را می‌گرفتید، آیا نظرسنجی می‌شد یا برنامه دیگری داشتید؟
تعدادی از گروه‌های نمایشی از مخاطبان‌شان مصاحبه داشتند و این مصاحبه‌ها بعد از پایان نمایش از تماشاگران صورت می‌گرفت. همچنین از عکس‌العمل و پا به پا آمدن مخاطبان هم می‌شد استقبال مخاطبان را متوجه شد. مثلاً ما نمایش‌هایی داشتیم که تئاتر کاربردی و تعاملی بود. من خودم مخاطب یکی از این نمایش‌ها در محوطه شورای تئاتر شهر بودم و می‌دیدم که مخاطب چطور از ابتدا تا انتهای کار پا به پای بازیگران جلو می‌آمد و وارد بازی می‌شد. این نشان‌دهنده ارتباطی بود که مخاطب با کار برقرار می‌کرد و می‌توانست آن تأثیرگذاری را شکل دهد.
طبیعتاً شما برای کارتان هدف‌گذاری داشتید و مخاطب خاصی را هدف قرار داده بودید و این کاملاً علمی و منطقی است. در این باره نکته‌ای که در بحث نمایشنامه و سناریونویسی بسیار مهم است این است که چگونه نمایشنامه مخاطب خود را تا پایان نمایش جذب کند و پای کار نگه دارد و از سوی دیگر هدف و پیام خود را هم به مخاطب منتقل کند. شما برای نوشتن نمایشنامه‌ها چه مطالعاتی داشتید و از چه کسانی برای نوشتن این نمایشنامه‌ها کمک گرفتید تا بتوانند این ملاحظه‌ها را در نوشته‌های‌شان لحاظ کنند و هم مفاهیمی را که می‌خواهید انتقال دهند و هم جذاب و تا حدی ماندگار باشد؟
دقیقاً همینطور است. در کارگروه‌های ما قبلاً این مباحث طرح شده بود که یک کار هنری چه زمانی اثرگذار است و چه موضوعاتی در مسائل اجتماعی و به خصوص عفاف و حجاب باید پررنگ باشد. در واقع ما چکیده و خروجی این کار‌های فکری، کارشناسی و نظری را که انجام شده بود، از نمایشنامه‌نویسان خواستیم. ما از افراد مطرحی در این زمینه استفاده کردیم. یکی از نمایشنامه‌نویسان ما داور نمایش‌های خیابانی تئاتر فجر سال گذشته بود. از این دوستان خواستیم نگارش نمایشنامه به نحوی باشد که اشاره مستقیم به موضوع نداشته باشد و در عین حال نقطه هدف را هم در نظر بگیرد. در نگارش کار ما دو قسم نمایشنامه را در نظر گرفتیم؛ یک قسم کار طنز و یکی جدی. پردازش اصل نمایشنامه‌ها را هم به خود استان‌ها واگذار کردیم. به جز یکی‌دو کار که دیالوگ‌های کامل داشت. با توجه به اینکه اقلیم و گویش و فرهنگ هر استان متفاوت است، پردازش نهایی کار را به خود استان‌ها واگذار کردیم. در واقع ما فقط طرح کلی را به استان‌ها پیشنهاد دادیم و آن‌ها خودشان دیالوگ‌ها و موضوع داستان را استخراج کردند. اتفاقاً کار خیلی جالبی هم از آب درآمد. چون استان‌ها فرهنگ‌های متفاوتی داشتند، دیالوگ‌ها با توجه به فرهنگ هر استان انتخاب شده بود و برای مخاطب آن استان جذابیت بیشتری داشت. ما با وجود اینکه در این زمان محدود کارمان را انجام دادیم، بازخورد خوبی داشتیم. طبیعتاً برای رویداد‌های بعدی کارگروه تأمین محتوا و جلسات قبل از رویداد را قوی‌تر برگزار می‌کنیم تا نتیجه بهتری هم بگیریم.
آیا بنا دارید رویداد ادامه‌دار باشد؟
ان‌شاءالله، برای اینکه بخواهیم کار را ادامه دهیم، پیشنهاداتی از برخی نهاد‌های فرهنگی داشته‌ایم. نیروی انسانی که در بسیج حضور دارد، ظرفیت بسیار خوبی است و خیلی از نهاد‌ها شاید این ظرفیت عظیم را نداشته باشند. برای اینکه ما بتوانیم با برخی نهاد‌ها برای پخته‌تر کردن کار تعاملاتی داشته باشیم و از استادان این حوزه برای آموزش بهتر گروه‌های اجرایی و پردازش کار استفاده کنیم، صحبت‌هایی شده است. اگر بخواهد رویداد بعدی اتفاق بیفتد، ما از کمک نهاد‌های دیگر هم استفاده خواهیم کرد.
برای اجرای نمایش‌ها از چه گروه‌هایی استفاده می‌کردید؟
کار اجرای نمایش‌ها تماماً به عهده هنرمندان بسیجی بود که در ظرفیت خود بسیج هنرمندان در کانون‌های بسیج هنرمندان چه در روستا‌ها و چه در شهر‌ها وجود دارد. ما تماماً از نیروهای بسیجی استفاده کردیم.
اگر برای تکمیل بحث نکته‌ای دارید، بفرمایید.
به نظر من استفاده از ظرفیت تئاتر برای حل مسائل فرهنگی باید بیش از این مورد توجه قرار بگیرد، چون تئاتر علاوه بر اینکه یکسری از هنر‌ها را در دل خودش دارد و برای مخاطب کاملاً جذاب است، ارتباطی چهره به چهره و حضوری هم با مخاطب برقرار و مخاطب را با خودش همراه می‌کند. ما تصمیم داریم از این ظرفیت برای حل مسائل فرهنگی بیشتر استفاده کنیم و برای حل مسائل فرهنگی به آن قوت بهتری بدهیم.
شما از چند جنبه کار ارزشمندی انجام می‌دهید، هم بحث تعمیق باورها و ارزش‌ها و هم به‌کارگیری بچه‌های هنرمندی که ظرفیت کار در تئاتر را دارند. در حال حاضر ما دانشکده‌ها و آموزشگاه‌های تئاتر و موسیقی را داریم که بعد از آموزش بچه‌ها را رها می‌کنند، اما به کارگیری این بچه‌ها می‌تواند موجب شود هم آن‌ها وارد جریان حرفه‌ای کار شوند و هم ما به اهداف‌مان برسیم. برنامه شما برای دنباله‌دار کردن این روند چیست؟
در موضوع تئاتر می‌خواهیم این رویداد را با موضوعات متفاوت ادامه دهیم، اما در سایر هنر‌ها هم در بحث هنر‌های تجسمی هم تصمیم داریم از مباحث بنیادی شروع کنیم و گروه‌های هنری شناسایی شود. شبکه‌سازی بانوان هنرمند بسیجی را هم شروع کرده‌ایم. بیشترین مسائل ما در حوزه زنان و خانواده شکل می‌گیرد. همچنین در بسیج هنرمندان هم بیشترین ظرفیت ما خانم‌ها هستند و بیشترین مخاطبان ما هم خانم‌ها هستند و طبیعتاً باید برای این مخاطب خودمان تدابیر ویژه‌ای داشته باشیم. ما به این منظور از شبکه‌سازی تخصصی بانوان هنرمند استفاده کردیم تا از خود خانم‌ها برای حل مسائل خودشان استفاده کنیم.
