گوینده: مجتبی سرمدی
خبر مرگ ۵۵ نفر در یک روز یا نزدیک به ۴۰۰ نفر در یک هفته می‌تواند ما را شوکه کند؛ تجربه تلخی که در دوران کرونا برای ما اتفاق افتاد، اما قبل از آن هم هر هفته با مرگ حدود ۴۰۰ نفر در کشورمان مواجه بودیم! چیزی معادل سقوط یک هواپیمای متوسط با این تفاوت که سقوط یک هواپیما یا مرگ‌های کرونایی تمام کشور را در التهاب رو می‌برد، اما مرگ هفته‌ای ۴۰۰ نفر به خاطر عوارض ناشی از آلودگی هوا هیچ‌کس را وحشت زده نمی‌کند. ماجرا آنقدر تکرار شده که انگار برای همه ما عادی شده و از کنار آن به سادگی عبور می‌کنیم. همه ساله وقتی هوا سرد می‌شود و آلودگی هوا به وضعیت قرمز و بحرانی می‌رسد، همه به تکاپو می‌افتند و سراغ از اجرای قانون هوای پاک و مفاد آن را می‌گیرند، کافی است باد کمی آلودگی هوا را جابه‌جا کند و شهروندان به خصوص در کلانشهر‌ها بتوانند نفسی تازه کنند تا دوباره ماجرای آلودگی هوا و حل و فصل ریشه‌ای آن به محاق برود.
این در حالی است که طبق آمار ارائه‌شده از سوی رئیس گروه سلامت و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سالانه بیش از ۲۰ هزار تن از ساکنان ۲۷ استان کشور بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند، چراکه تنفس هوای آلوده برای مدت طولانی می‌تواند مشکلات جدی‌تری ایجاد کند. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت تخمین زده می‌شود که آلودگی هوا سالانه عامل مرگ زودرس ۷ میلیون نفر در دنیا باشد.
آلودگی هوا نه فقط در کشور ما بلکه در تمام دنیا به چالش جدی تبدیل شده‌است، به طوری که آمار مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا از آمار بیماری‌هایی همچون ایدز و مالاریا هم بیشتر است.
راهکار‌های مواجهه با این آلودگی هم تقریباً مشخص است، چراکه منابع آلاینده هوا هم معلوم است، اما عزم جدی برای رفع این معضل وجود ندارد!
در کشور ما هم منابع اصلی آلاینده هوا در کلانشهر‌هایی همچون تهران، ناوگان فرسوده حمل و نقل عمومی و خودرو‌های فرسوده هستند. طبق آخرین آمار‌ها منابع متحرک در کشور ما نیز سهم ۶۴ درصدی در آلودگی هوا دارند که بخش عمده آن به خاطر خودرو‌های فرسوده است. با این حال بر اساس گزارش‌ها هزینه جانبی آلودگی تنها در تهران در سال ۱۴۰۰، مبلغ ۶۰ هزار میلیارد تومان بوده‌است.
بر همین اساس هم قانون هوای پاک مصوب سال ۹۶ در یکی از بندهایش در مسئله اسقاط خودرو‌های فرسوده تأکید کرده‌است.
طبق گزارش دو سال پیش دیوان محاسبات کشور، به رغم تصویب قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶، از ۱۱۲ حکم مندرج در قانون هوای پاک که باید توسط ۲۳ دستگاه اجرایی می‌شد، ۳۸ حکم اصلاً انجام نشده، ۶۴ حکم به طور ناقص انجام و صرفاً ۱۰ حکم عملیاتی شده‌است؛ یعنی کمتر از ۱۰ درصد قانون مزبور اجرایی شده‌است.
به گفته سردار تیمور حسینی، جانشین رئیس پلیس راهور فراجا در کشور ۴۷ درصد خودرو‌ها معادل ۱۷ میلیون وسیله نقلیه فرسوده هستند که از این میزان ۷ میلیون دستگاه در کلانشهر‌ها در حال ترددند!
تازه علاوه بر مشکل آلودگی هوا و مرگ‌های ناشی از آن باید مرگ‌های ناشی از حوادث جاده‌ای را هم به چالش خودرو‌های فرسوده اضافه کرد به گونه‌ای که به گفته سردار حسینی ۵۰ درصد تصادفات ما تصادفاتی هستند که اگر شرایط ایمنی خودرو مطلوب و استاندارد بود، حتماً آن تصادف است به وقوع نمی‌پیوست.
با وجود این، به نظر می‌رسد حوزه اسقاط خودرو حوزه پر از رانت و فساد است، به گونه‌ای که برخلاف قوانین مصوب و در حالی که باید به ازای هر چهار خودروی تولیدی یک خودرو اسقاط شود، آمار‌ها نشان می‌دهد، در سال ۱۴۰۰ بالغ بر یک میلیون و ۳۰۰ هزار دستگاه وسیله نقلیه در کشور تولید و تنها ۲۹ هزار خودرو فرسوده از رده خارج شده‌است، در حالی که باید حداقل ۳۲۵ هزار دستگاه خودرو فرسوده از رده خارج می‌شد.
خروج خودرو‌های فرسوده و جایگزینی سوخت‌های فسیلی با انرژی‌های پاک مثل انرژی بادی یا خورشیدی، ممکن است هزینه‌بر باشد، اما با یک دو دوتا چهارتا ساده هزینه این کار از هزینه مرگ سالانه چندین هزار نفر کمتر خواهد بود. از سوی دیگر شاید تنها چیزی که برای همه افراد تقریباً یکسان باشد، هوایی است که تنفس می‌کنیم.
