يكي از مهم‌ترين و حساس‌ترين وظايف پدر و مادر در قبال فرزندان از همان نخستين روز تولد، انتخاب نام فرزند است. اسلام انتخاب نام نيكو را از مهم‌ترين حقوق فرزندان بر والدين مي‌داند، چراكه انتخاب نام زيبا و بامعنا، به حفظ كرامت فرزندان در جامعه كمك مي‌كند. نامگذاري در فرهنگ ما، موضوعي درخور بررسي است. از طرفي، برخي فرزندان اسلام به نام‌هاي برگرفته از بيگانگان دلخوشند و آگاهانه يا بي‌توجه، مروج فرهنگ بيگانه، در خانه خويش هستند. از سويي ديگر، برخي متدينان بدون رعايت تناسب، نام‌هاي مقدس را بر مؤسسات و مكان‌ها مي‌گذارند. در اين نوشتار با رجوع به متون ديني، از منظر روايات به اهميت و ابعاد انتخاب نام براي فرزند نگاهي داريم.
اولين هديه ماندگار والدين به فرزند
نام فرزند، اولين و ماندگاترين هديه از سوي پدر و مادر است، بنابراين والدين بايد در انتخاب اين هديه، نهايت تلاش و دقت خود را به كار ببرند تا در آينده موجب سرافكندگي و خجالت فرزند خود نشوند. نامي كه براي كودك انتخاب مي‌شود، تأثير دائمي و گسترده‌اي بر زندگي او دارد و ممكن است به سبب نامگذاري نامناسب يا نامتعارف، ساليان متمادي موجب تحقير، سرافكندگي و تمسخر فرزند در محيط‌هاي اجتماعي شود و بر فرآيند رشد و جامعه‌پذيري او تأثيرات منفي بگذارد. نام هر شخص علاوه بر اينكه علامتي براي اوست و باعث تمايز و تشخيص او از ديگران مي‌شود، انتخاب صحيح آن مي‌تواند تأثير تربيتي و رواني زيادي بر او داشته باشد، هر بار صدا كردن او به اين نام، باعث مي‌شود كه خود را با مفهوم و حقيقت آن بيشتر مطابقت دهد بلكه خود را مصداق واقعي آن بداند.
تأكيد اسلام بر انتخاب نام نيكو براي فرزندان
رسول خدا نامگذاري مناسب را از حقوق فرزند بر گردن پدر مي‌داند و فرموده است: «بهترين نام‌ها، نامي است كه در آن نشان عبوديت خداوند باشد، مانند عبدالله.»
قرآن كريم ارتباط با خداوند و خواندن او به نام‌هاي نيكويش را امر فرموده و كساني كه احترام خداوند را رعايت نمي‌کنند و با خطاب‌هاي ناپسند او را صدا مي‌زنند، مورد نكوهش قرار داده و دوري از آنان را به مؤمنان سفارش کرده است و مي‌فرمايد: «براي خداست نام‌هاي شايسته، پس با اين نام‌ها خدا را بخوانيد و از كساني كه نام‌هاي خداوند را تحريف مي‌كنند، كناره‌گيري كنيد، آنان به زودي به جزاي اعمالي كه انجام مي‌دهند، مي‌رسند.» پيامبر رحمت حضرت محمد(ص) مؤمنان را به نامگذاري شايسته فرزندان سفارش می‌کند و مي‌فرمايد: «نخستين چيزي كه هر يك از شما به فرزندش پيشكش مي‌كند، نام نيكو است، بنابراين هر كدام از شما نامي نيكو بر فرزند خويش نهد.»
نام بزرگ، بزرگي مي‌آورد
انتخاب نام‌هاي بزرگان و شخصيت‌ها بر افراد، باعث مي‌شود صاحب نام احساس نوعي بزرگي و وقار در خود کند و همرنگي خود با شخصيت مورد نظر را مضاعف نمايد. اين احساس روزبه‌‌روز بيشتر و باعث اثرگذاري بر رفتار و گفتار او مي‌شود تا جایي كه خود را مسئول حراست از قداست آن نام مي‌شمارد. انتخاب نام‌هاي شخصيت‌هاي ديني يا مناسبت‌هاي مذهبي بر افراد نشانه علاقه به آن حقايق است، مثل نام‌هاي ائمه معصومين(ع) يا نام ماه‌هایي چون محرم، صفر، رمضان بر افراد كه ارزش حوادث آن مناسبت‌ها و شخصيت‌هاي آن زمان‌ها را براي شنونده يادآوري مي‌كند و مخاطب درمي‌يابد كه اين نام متعلق به يك مسلمان است.
رسول خدا، آينه زيباترين نام‌ها
عصاره فضايل پيامبران به صورت تكامل يافته در حضرت رسول(ص) وجود دارد و صفات و نام‌هاي او، تجلي‌گر فضايل او است. آشنايي با نام‌ها و اوصاف آن رسول الهي، هم باعث معرفت بيشتر مي‌شود، هم امكان تخلق به صفات انبيا(ع) را فراهم مي‌سازد و هم با استفاده از نام‌هاي مبارك آن حضرت در نامگذاري‌ها، ارزش‌هاي خودي احيا مي‌شود و جامعه از نام‌هاي اسلامي بهره مي‌گيرد، نه از نام‌هاي بيگانگان.
نكات مهم در انتخاب نام فرزند
والدين بايد دقت كنند كه كودك در سنين مختلف از معناي اسم و آهنگ تلفظ آن خجالت نكشد. تشخيص جنسيت كودك از روي نام او بسيار مهم است. گاهي پدر و مادر اسمي بر فرزند مي‌گذارند كه وقتي كسي آن را مي‌شنود، ابتدا از جنسيت فرزند سؤال مي‌كند. والدين بايد از نام‌هايي كه طولاني هستند و تلفظ آنها دشوار است يا ممكن است به چند صورت نوشته يا خوانده شوند، بپرهيزند.
منابع:
- اهميت انتخاب نام نيك براي فرزندان/ حسینيه صالحان/ پايگاه اطلاع‌رساني بلاغ
- نامگذاري در فرهنگ نبوي/ علي مختاري/ فرهنگ كوثر
- اهميت نامگذاري فرزند در اسلام/ تبيان.
