در مورد جایگاه زنان در نظام قضایی کشور همواره بحث و جدالهایی بوده، اما توجه به این نکته ضروری است که همین حضور زنان در جایگاه دادیاری و جانشینی دادستان یا معاونت دادستان اساساً گویای این مهم است که زنان جای خود را در قوه باز کردهاند.
با ابلاغ اولین برگه سبز به اولین قاضی زن توسط ریاست قوه، یعنی محلی برای جدال میان بودن یا نبودن زنان باقی نیست. قوه قضائیه هر سال مطابق با سیاستهای خود اقدام به جذب بانوان در قوه میکند و متقاضیان میتوانند از چند طریق شامل جذب عمومی، جذب اختصاصی، دانشگاه علوم قضایی جذب قوه شوند و از ظرفیتشان استفاده شود.
با صدور سند تحول قضایی توسط حجتالاسلام رئیسی، تمام نظامات جذب متحول شد و فضایی که از قبل بسیار بسیار رقابتی بود به سمت رقابتیتر شدن پیش رفت.
در مواجهه با دفترچه جذب عمومی و اختصاصی قسمتی گنجانده شده با عنوان محدودیت پذیرش بانوان، همواره هم با این جمله آغاز میشود: با عنایت به نیازمندی دادگستریهای سراسر کشور، پذیرش بانوان در این نوبت جذب اختصاصی یا عمومی با محدودیتهایی مواجه است.
بعد هم شروع میشود به ذکر استانها و مرکز استانهایی که فاقد ظرفیت پذیرش بانوان هستند. در انتها نیز متذکر میشوند که قبولی در مصاحبه علمی به منزله پذیرش نهایی نیست و شرایط داوطلب در مراحل بعدی بررسی و افراد فاقد اولویت از روال کار خارج خواهند شد.
اتفاقاً امسال دانشگاه علوم قضایی نیز بر خلاف سالهای پیش که لااقل ۱۰ نفر زن به عنوان دانشجوی خانم در گرایش ارشد ناپیوسته حقوق خانواده میپذیرفت، این ظرفیت را برای بانوان به صفر رساند و مصلحت را در آن دید تا در آن گرایش ۲۰ نفر قاضی مرد تربیت شوند.
از جمله سمتهایی که یک خانم قاضی میتواند داشته باشد عبارتند از: دادیار تحقیق، دادیار اجرای احکام، دادیار ناظر زندان، دادیار دیوان عالی کشور (به تعداد محدود در حد ۱۵ نفر)، جانشین دادستان (که در واقع سمت محسوب نمیشود و ابلاغی نیست و در صورت نبود دادستان نفر بعدی اعم از این که خانم باشد یا آقا جایگزین میشود)، معاون دادستان (به تعداد محدود)، قاضی شورای حل اختلاف، دادرس اجرای احکام و قاضی مشاور زن (که با عنایت به قانون حمایت خانواده ۹۲ باید پیگیری میشد، منتها به علت این که اصولاً دادگاه خانواده با صلاحیت ذاتی نداریم و قضات مشاور زن اساساً تصمیمگیر نیستند، ناچاراً حتی با سابقه قضایی ۱۰ یا ۱۲ سال، قاضی مشاور فقط در شعبات حاضر میشود و برگه امضا میکند).
اینها در حالی است که در تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۹۹ رئیس وقت قوهقضائیه با حضور در مجتمع قضایی خانواده شماره یک استان تهران به احیای نقش قاضی مشاور زن در مجتمعهای قضایی تأکید داشتند.
حجتالاسلام رئیسی در آن بازدید گفت: حداکثر ظرف مدت سه ماه، با نگاه به سیاستهای جدید نظیر تقویت بخشهای قبل از دادگاه نظام حکمیت و احیای نقش مشاوران و قضات زن شرایط متفاوتی برای مجموعههای دادگاه خانواده داشته باشیم.
امید است که با تأکید حجتالاسلام محسنی اژهای بر لزوم بازنگری و تغییر برخی قوانین و رفتارها به نفع زنان، شاهد تغییرات مثبتی در جهت بهبود وضعیت بانوان در پیکره نظام قضایی کشور باشیم.