قرآن کریم به طور اکید توصیه به نیکی و احسان در حق همسایگان نموده است؛ آنجا که می‌فرماید: «و خدا را بپرستید و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید و به پدر و مادر و همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و همسایه نزدیک و همسایه دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر نیکی کنید». در احادیث و روایات نیز تعبیرات نغز و زیبایی درباره اهمّیت همسایه‌داری آمده است که برگرفته از آموزه‌های قرآنی است. آنچه در ادامه می‌خوانید فرمایشات رسول خدا (ص) درباره همسایه‌داری است که از پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه استخراج شده است.
همسایه آن‌قدر در آرامش و امنیت انسان نقش دارد که قبل از خرید منزل و در نظر گرفتن امتیازات مکانی و ساختمانی باید نسبت به همسایه‌ها دقت کرد. پیامبر اکرم (ص) فرمود: پیش از خانه خریدن، همسایه را بجویید و پیش از سفر کردن، رفیق را بیابید. این گفته بدان سبب است که عیب‌خانه را می‌توان با تعمیر برطرف کرد، ولی همسایه معیوب را به راحتی نمی‌توان اصلاح نمود.
به فرموده رسول خدا: «هرگاه همسایگانت هنگام ثنا و سخن گفتن درباره تو، تو را نیکوکار بدانند، پس تو نیکوکاری، و اگر همسایگانت بدکارت شمارند، تو بدکاری» چراکه ممکن است انسان در غیر محل خود عیوب خویش را پنهان کند و خوبی و بدی او شناخته نشود ولی در همسایگی واقعیت انسان آشکار می‌شود. به این جهت، فردی که همسایه‌ها نیکوکارش بدانند، واقعاً نیکوکار است.
از نگاه دین اسلام فقط با اعمال عبادی، انسان بهشتی نمی‌شود؛ باید در کنار آن ارتباطات اجتماعی‌اش نیز سالم و صحیح باشد. یکی از آن‌ها این است که همسایه‌ها از انسان راضی بوده و مورد آزار قرار نگرفته باشند. پیامبراکرم (ص) فرمود: «کسی که همسایه‌اش از شرّش در امان نباشد به بهشت نمی‌رود» چراکه خداوند برای بندگان خویش ارزش و عظمت قائل است و هرکس امنیت بندگان را به هم زند، در پیشگاه او نیز از عذاب در امان نخواهد بود.
بی‌تردید هر گناهی متناسب با خود مجازاتی دارد؛ از جمله، گناه همسایه آزاری است که در روز قیامت شخص همسایه آزار با دست و پای بریده محشور می‌شود. پیامبر اکرم (ص) درباره آیه «یوْمَ ینْفَحُ فی الصُّورِ فَتَأْتُونَ اَفْواجا؛ روزی که در صور دمیده می‌شود و شما فوج فوج وارد محشر می‌شوید.» حضرت محمد (ص) فرمود: «مَنْ کانَ یؤْمِنُ بِاللهِ وَ الْیوْمِ الآخِرِ فَلْیکرِمْ جارَهُ؛ هر کس به خدا و آخرت ایمان دارد، باید همسایه‌اش را گرامی بدارد» چراکه همه مردم بندگان خدا هستند و مؤمنین و متدینین آنان، قلب‌شان عرش الهی است و مؤمن به خدا، بنده خدا را آزار نمی‌دهد و دل کسی را نمی‌شکند. هر کار خیر و نیک، آثاری دارد و از جمله، خوب همسایه‌داری کردن، دارای آثار و برکات فراوانی است که دفع بلا، کسب سعادت دنیا و آخرت و محبوبیت در نزد خدا از آن جمله است و در همین باب، آبادی شهر‌ها و طولان شدن عمر‌ها را نیز می‌توان از برکاتِ همسایه‌داری نیکو برشمرد. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «همسایه‌داری نیکو، شهر‌ها را آباد می‌کند و عمر‌ها را دراز می‌سازد». بی‌تردید انسانی که با همسایه‌ها خوب است و همسایه‌ها نیز با او خوبند، محلّه‌ای آرام خواهد داشت و در نتیجه، سلامتی‌ها بیشتر و عمر‌ها طولانی‌تر خواهد شد.
در انتها به حقوق همسایگان از نگاه رسول گرامی اسلام می‌پردازیم. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «لِلْجارِ حَقُّ؛ برای همسایه حقی [بسیار]است.» در این بخش، به اهم آن‌ها اشاره می‌شود:
- اگر کمک خواست، کمکش کنی و اگر قرض خواست، قرضش دهی و اگر ندار شد، تأمینش کنی و اگر مصیبت دید، تغریتش گویی، اگر خیری به او رسید، به او تبریک گویی و اگر بیمار شد، به عیادتش روی و اگر از دنیا رفت، به تشییع جنازه او روی.
-و نباید خانه و ساختمان [خود را]بلندتر از او بسازی که راه هوا را بر او ببندی، مگر خود اجازه دهد و هرگاه میوه خریدی، به او هدیه بده و اگر این کار را نکردی، [لااقل]مخفیانه به منزل ببر و مبادا فرزندانت میوه به دست از خانه خارج شوند که باعث ناراحتی فرزندان او می‌شود و با بوی دیگ [غذا]او را اذیت نکن، مگر بدانی او نیز [چنان [ غذایی دارد.»
- همسایگان سه گروه‌اند: همسایه‌ای که یک حق دارد که این گروه از همه حقّشان کمتر است، و همسایه‌ای که دو حق دارد و همسایه‌ای که سه حق دارد. امّا کسی که یک حق دارد، همسایه مشرکی است که از بستگان [انسان]نیست. برای او فقط حق همجواری است [که قبلاً بیان شد]و، امّا کسی که دو حق دارد، همسایه مسلمان است که حق اسلام و حق همسایگی دارد و، امّا کسی که سه حق دارد، همسایه مسلمان خویشاوند است که حق اسلام [و مسلمان بودن]و حق همسایگی و حق خویشاوندی دارد.
