به تازگی طرحی در مجلس شورای اسلامی در دستور کار قرار گرفته است که در صورت تصویب نهایی، گروه‌های جهادی باید به صورت سازمانی فعالیت کنند. این طرح که اصلاح قانون گروه‌های جهادی نام دارد در کمیسیون امنیت مجلس به تصویب رسیده و به زودی راهی صحن علنی می‌شود. در این طرح وظایف متعددی هم بر عهده سپاه پاسداران و بسیج گذاشته شده است.
گروه‌های جهادی مجموعه‌ای منسجم از افراد داوطلب است که برای کمک به رفع فقر و محرومیت در روستا‌ها و مناطق محروم مجاهدت می‌کنند. بر اساس طرح در دستور کار مجلس که اصلاح قانون بسیج سازندگی نام دارد، جهادگران، بسیجی محسوب می‌شوند و مرجع صدور مجوز آنها بسیج سازندگی است و فعالیت سایر اشخاص حقیقی و حقوقی تحت عنوان گروه جهادی ممنوع خواهد بود.
همه نهاد‌ها موظف به استفاده از ظرفیت گروه‌های جهادی
طرح مجلس در خصوص جهادگران با امضای ۲۵ نماینده در دستور کار قرار گرفته و در صورت تصویب نهایی، این جهادگران به موجب ماده ۱۳ قانون مقررات استخدامی سپاه مصوب ۱۳۷۰، بسیجی محسوب می‌شوند و مرجع صدور مجوز تشکیل، فعالیت، سازماندهی، هدایت و نظارت بر آنها بسیج سازندگی سازمان بسیج مستضعفین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌باشد و فعالیت سایر اشخاص حقیقی و حقوقی تحت عنوان گروه جهادی ممنوع خواهد بود.
ماده دوم این طرح کلیه وزارتخانه‌ها، مؤسسات و نهاد‌های دولتی و عمومی به ویژه وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، بهداشت، راه و شهرسازی، کار و رفاه اجتماعی، نیرو، آموزش و پرورش، سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر مناطق محروم ریاست جمهوری، جمعیت هلال احمر، کمیته امداد امام، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها را موظف به همکاری با گروه‌های جهادی کرده است.
تمامی این نهاد‌ها موظف هستند با استفاده از ظرفیت گروه‌های جهادی متناسب با میزان آمادگی بسیج سازندگی، طرح‌ها و پروژه‌های تملک دارایی‌های زودبازده، کم‌هزینه و عام‌المنفعه، از قبیل امدادی، عمرانی، فرهنگی و... را به منظور محرومیت‌زدایی در روستا‌ها و مناطق محروم به سازمان بسیج سازندگی واگذار کنند.
زیر و بم طرح مجلس
طبق طرح مجلس، گروه‌های جهادی از طریق بسیج سازندگی می‌توانند از کمک‌های مالی بلاعوض، امکانات و تجهیزات دستگاه‌های اجرایی، نهاد‌های عمومی غیردولتی و سایر دستگاه‌های کشور بهره‌مند شوند. همچنین این گرو‌ه‌ها از کلیه مزایا، تسهیلات و معافیت‌های در نظر گرفته شده برای تشکل‌ها و مؤسسات عمومی عام‌المنفعه مندرج در قوانین رسمی کشور هم برخوردار خواهند بود.
در این طرح تأکید شده که کلیه هزینه‌های درمان جهادگران دارای مجوز از سازمان بسیج سازندگی و دارای حکم مأموریت معتبر در حوادث حین انجام وظیفه و مأموریت‌های محوله به عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواهد بود.
تبصره سوم ماده دوم این طرح هم تصریح کرده که جهادگران موضوع این قانون در صورت بروز حادثه چنانچه حائز شرایط آیین‌نامه تعیین و احراز مصادیق عملی شهید و سایر مصادیق ایثارگری (مفقودالاثر، جانباز، آزاده، اسیر) مصوب ۱۳۹۳ نباشند در صورت فوت به‌عنوان شهید خدمت محسوب می‌شوند.
ماده ششم این طرح هم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را موظف کرده حداکثر ظرف شش ماه آیین‌نامه اجرایی این قانون را با همکاری وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح تدوین کند و پس از تأیید ستاد کل نیرو‌های مسلح به تصویب هیئت وزیران برساند.
اصلاح قانون سال ۸۶
به گفته رئیس سازمان بسیج سازندگی در قانون سال ۸۶ موضوع شهید خدمت، ایثارگری و بیمه درمان برای اعضای گروه‌های جهادی درنظر گرفته نشده بود که این مسئله در اصلاحیه طرح اصلاح شده است.
رئیس سازمان بسیج سازندگی در رابطه با طرح پیشنهادی احیای جهاد سازندگی دولت سیزدهم به خبرگزاری بسیج گفت: طرح گفتمان جهادی توجه به مردم و محرومان باعث مباهات و امیدبخش در بین مردم است و ما نیز به عنوان مجموعه بسیج که امتداد مردمی دستگاه‌های اجرایی هستیم، تمام‌قد در خدمت دولت و مردم بوده و نهایت همکاری و کمک را در این زمینه خواهیم داشت.
نیت پاکی که باید پاک هم اجرایی شود
سردار محمد زهرایی، با بیان اینکه باید این نیت پاک را به صورت پاک نیز اجرا کنیم، افزود: مجموعه سازمان بسیج و بسیج سازندگی قصد صیانت از این تفکر جهادی که دولت مطرح کرده است را دارد تا به بهترین نحو نیز اجرا شود. یکی از موضوعات مهم مطرح، جهاد سازندگی است که در ابتدای انقلاب دارای ویژگی‌های خاص بود یعنی مردم تشنه خدمت بودند و پس از ۲ هزار و ۵۰۰ سال نظام ستم‌شاهی، وارد میدان شده و به صورت مشارکتی در راه خدمت به محرومان گام برداشتند.
زهرایی ادامه داد: مجموعه جهاد سازندگی دارای اختیارات خاص خود بود و از این اختیارات و قدرت تصمیم‌گیری برای خدمت‌رسانی به مردم بهره‌گیری می‌کرد. متأسفانه جهاد سازندگی در وزارتخانه‌های دیگر ادغام شد و از بین رفت. در حال حاضر شرایط لازم برای احیای جهاد سازندگی همانند گذشته وجود ندارد چراکه مأموریت‌ها تقسیم شده و اختیارات گذشته نیز وجود ندارد. همچنین، امروز مشارکت مردم تفاوت زیادی با گذشته داشته و محرومیت در مناطق محروم و نوع مشارکت مردم در این مناطق نیز تغییر کرده است.
اجبار دستگاه‌ها در طرح جدید مجلس
رئیس سازمان بسیج سازندگی با اشاره به اینکه امروز در رابطه با موضوع طرح احیای جهاد سازندگی دو رویکرد وجود دارد، تصریح کرد: رویکرد اول، جریان جهادی جهاد سازندگی برای ارائه خدمت و رویکرد دوم نیز رفع محرومیت از روستا‌ها بود. تشکیل بسیج سازندگی در سال ۷۹ از سوی مقام معظم رهبری برای ادامه جریان جهادی بود.
وی بیان کرد: جریان جهادی با تمام قدرت و ضعفی که وجود داشته، ادامه پیدا کرده است و امروز نیاز به حمایت و تقویت دارد. همچنین نباید این جریان را دولتی کنیم، بلکه باید از راه تقویت بخش‌های مختلف، در راه توانمندی این حرکت گام برداریم.
زهرایی در رابطه با اصلاحیه قانون بسیج سازندگی که در مجلس شورای اسلامی پیگیری می‌شود نیز اظهار کرد: این اصلاحیه برای تقویت بخش گروه‌های جهادی است. در قانون سال ۸۶ موضوع شهید خدمت، ایثارگری و بیمه درمان برای اعضای گروه‌های جهادی درنظر گرفته نشده بود که این مسئله در اصلاحیه طرح در نظر گرفته شده است. این طرح هم‌اکنون در کمیسیون امنیت مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و آماده ورود به صحن علنی مجلس است.
رئیس سازمان بسیج سازندگی تصریح کرد: از موارد دیگر در طرح سال ۸۶، این بود که نهاد‌های اجرایی مجازند که پروژه واگذار کنند که این مسئله کاملاً سلیقه‌ای بوده و عرصه برای گروه‌های جهادی مشخص نبود. به همین دلیل در طرح جدید این‌گونه درنظر گرفته شده که دستگاه‌های اجرایی مکلف باشند پروژه‌های مختلف را با درصد مشخصی در اختیار گروه‌های جهادی قرار دهند.
معایب و مزایای طرح نمایندگان برای جهادی‌ها
گفتنی است این طرح دارای معایب و البته مزایایی است که باید نمایندگان به دقت بررسی کنند. از مهم‌ترین انتقاد‌ها به این طرح می‌توان به سه مورد مهم اشاره کرد.
نخست اینکه سازمانی‌سازی گروه‌های جهادی خلاف توصیه رهبر معظم انقلاب است. ایشان سال ۹۸ در دیدار با جهادگران به این قشر زحمتکش توصیه کردند که این حرکت را تبدیل به گفتمان عمومی در جامعه کرده و همه را با خود همراه سازند.
جالب آنکه آن دیدار هم یک دیدار سازمانی نبود. یعنی این‌گونه نبود که جهادگران سازمان‌یافته به حضور حضرت آقا بروند یا سازمان خاصی آن را برگزار کند. در آن مراسم اکثراً نیرو‌های قدیمی جهادی و کسانی که بین ۱۰ تا ۲۰ سال سابقه فعالیت جهادی داشتند به دیدار رهبری رفته بودند.
رهبر معظم انقلاب همچنین درباره ضرورت گفتمان‌سازی فعالیت‌های جهادی هم نکاتی را مطرح کردند و فرمودند: «گفتمان حرکت جهادی، شما‌ها را به وجود آورده است. ما بایستی کاری کنیم که این گفتمان به یک گفتمان عمومی تبدیل شود.» حال آنکه این سخنان در تضاد با سازمانی کردن و محدود کردن گفتمان جهادی است. درواقع وابستگی جهادگران به سپاه این نهاد را از حالت مردم‌نهاد خارج و به حالت سازمانی تبدیل می‌کند.
باری دیگر به دوش سازمان بسیج
دوم اینکه طبق بند‌های مختلف این طرح، چابکی گروه‌های جهادی گرفته می‌شود و جهادگران را بروکراتیک می‌کند. بروکراتیک کردن فعالیت‌های جوانان جهادی هم به شدت برای مردم مناطق محروم دردسرساز است به این دلیل که از این به بعد مردم مناطق محروم باید نامه‌نگاری کنند تا کسی به دادشان برسد یا مدت‌ها صبر کنند تا نوبت به آنها در سازمان تأیید شود.
مشکل سوم هم این است که با این طرح باری دیگر به دوش سازمان بسیج اضافه می‌شود. بسیج و سپاه در حالت عادی وظایف گسترده‌ای دارند و حالا حمایت معنوی از جهادگران را باید با نوشتن آیین‌نامه‌ای مفصل تبدیل به حمایت سازمانی کنند.
از مزایای این طرح هم می‌توان به این مورد اشاره کرد که نوعی اتحاد در گروه‌های جهادی ایجاد می‌شود که در پی آن می‌توان این نهاد باارزش را نظام‌مند‌تر و تشکیلاتی‌تر کرد تا مناطق و افراد مورد هدف به‌خوبی شناسایی و با عدالت به حل مشکلات مردم پرداخته شود.
امید است با در نظر گرفتن همه جوانب این طرح، گروه‌های جهادی مطابق با فرامین رهبر معظم انقلاب پیشرفت بیشتر و تأثیرگذاری بهتری در سطح جامعه داشته باشند.
