در سالهايي كه كمبود بارش كشور را در وضعيت کمآبی قرار داده است، آمارها ميگويند اوضاع منابع آبي در نزديكي شرايط اضطراري است و اگر مردم در مصرف آب صرفهجويي نكنند، ساعتهای بیآبی در راه است.
ماه پيش بود كه مركز پژوهشهاي مجلس در گزارشي مهم نوشت: با توجه به وضعيت كاهش بارندگيها در سال آبي 1400- 1399 و همچنين افزايش دماي هوا، پيشبيني ميشود كه در ماههاي گرم سال 1400 شهرهاي متعددي از كشور با تنش آب شرب مواجه باشند و از اين منظر دچار مشكل شوند. همانند آنچه در سال آبي 1397- 1396 در برخي از شهرهاي كشور رخ داد.
در بخش ديگري از اين گزارش بيان شده است: بدين ترتيب وقوع تنش آب شرب در مناطق مختلف كشور محتمل به نظر ميرسد. با توجه به اينكه پروژههاي پايداري و ارتقاي كيفي آب شرب شهرهاي مختلف كشور از سال ۱۳۹۷ آغاز شده است، مديريت مطلوبتر اين برنامهها ميتوانست چالشهاي موجود در اين زمينه را كمتر كند، به خصوص در مناطق گرمسيري كه عموماً با مشكلات آب شرب مواجه هستند؛ مانند استان خوزستان. چنانچه در مورد اين پروژهها اولويتبندي بهتري انجام ميشد، قطعاً اجراي پروژههاي مربوط به استاني مانند خوزستان در اولويت قرار ميگرفت.
روي بد اين ماجرا را بايد در اظهارات رئيس مركز خشكسالي و مديريت بحران سازمان هواشناسي جستوجو كرد، جايي كه احمد وظيفه ميگويد: احتمال كم بارشي در آبان ماه بسيار زياد است و به تدريج در اواخر آذرماه احتمال تغيير شرايط به حالت نرمال و رخداد بارش در حد نرمال افزايش مييابد. سال آبي ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ را با ۳۹درصد كم بارشي به پايان رسانديم و به طور كلي در ميانگين كشوري حدود ۹۲ميليمتر كسری بارش نسبت به شرايط نرمال داريم. بارش نرمال و متوسط در مساحت كشور در دهه گذشته حدود ۲۳۵ميليمتر بود كه در سال زراعي اخير ۱۴۳ميليمتر در واحد سطح دريافت شد که كم بارشي شديدي را تجربه كرديم.
کمترین بارش در فروردین
در ميان همه شهرهاي كشور، تهران داستاني متفاوتتر دارد. مدير دفتر بهرهبرداري و نگهداري تأسيسات آبي و برق آبي شركت آب منطقهاي تهران در اينباره به اعداد جالبي اشاره كرده است: «سال آبي ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ در حالي به اتمام رسيد كه يكي از كم بارشترين سالها را تجربه و ركورد جديدي را در بارش فروردين ماه با تنها 3/2 ميليمتر بارندگي به عنوان كمترين بارش در دوره آماري ۵۳ساله ثبت كرديم. اين سال آبي با حجم ورودي يك ميليارد و ۳۲۵ ميليون متر مكعب به مخازن سدهاي پنجگانه به اتمام رسيد. اين در حالي است كه اين حجم ورودي در سال آبي گذشته به ميزان 2ميليارد و ۲۱۴ ميليون متر مكعب بود؛ يعني با يك كاهش ۸۸۹ ميليون مترمكعبي ورودي آب به سدها مواجه شديم.»
آخرين وضعيت سدها
اگر بخواهيم به زبان سادهتر كاهش ۸۹۹ ميليون مترمكعب آب را تفسير كنيم، بايد بگوييم اين عدد بيش از چهار برابر مخزن پر سد اميركبير، دو برابر مخزن پرسد طالقان است. اين ميزان كاهش باعث شد كه ما شروع سال آبي جديد را با كاهش مخزن ۳۱۴ ميليون متر مكعبي نسبت به انتهاي شهريور سال گذشته تجربه كنيم، اين ميزان كاهش حجم مخزن و ذخيره طبيعتاً با توجه به خشكسالي حاكم در كشور و استان تهران ميتواند تبعات زيادي را در پي داشته باشد.
هماكنون سد اميركبير ۸۸ ميليون متر مكعب موجودي مخزن دارد كه سال گذشته اين حجم ۱۲۸ميليون متر مكعب بود و سد طالقان در حال حاضر ۱۹۷ميليون متر مكعب ذخيره مخزن دارد كه در سال گذشته اين عدد در چنين روزي ۲۸۰ميليون متر مكعب آب ثبت شده بود. تجميع ذخيره مخازن سدهاي اميركبير و طالقان در سامانه غرب ۲۹۶ ميليون متر مكعب ميشود كه سال گذشته در چنين روزي اين حجم ۴۰۸ ميليون مترمكعب بود و كاهش ۱۲۳ ميليون متر مكعبي را در سامانه غرب شاهد هستيم.
محمد شهرياري با بيان اينكه در سدهاي سامانه شرق، سد لار ۴۳ميليون متر مكعب، سد لتيان ۲۶ميليون مترمكعب و سد ماملو ۷۷ ميليون متر مكعب ذخيره دارند، گفت: سال گذشته در چنين روزي سد لار ۹۶ميليون مترمكعب، سد لتيان ۵۴ ميليون مترمكعب و سد ماملو ۱۷۱ميليون متر مكعب ذخيزه آبي داشتند. در حال حاضر جمع كل اين مخازن ۱۴۶ ميليون متر مكعب است. سال گذشته ۳۲۱ ميليون متر مكعب موجودي آب اين سدها بود كه متأسفانه در اين سامانه ۱۷۵ميليون متر مكعب با كاهش ذخيره آب مواجه شديم.
وضعيت بارشها در فروردين ۱۴۰۰ در طول ۵۳سال اخيرهم بيسابقه بوده است، به طوري كه در مجموع 3/2 ميليمتر بارش در حوضه آبريز سدهاي استان تهران شاهد بوديم. اين در حالي است كه فروردين ۱۳۹۹ نزديك به ۱۳۷ ميلي متر بارش داشتيم که همين بارش اندك باعث شد حجم آب ورودي به سدها با افت شديدي مواجه شود و افزايش دماي هوا هم موجب شد اندك برفي كه در حوضه آبريز سدها داشتيم، بدون اينكه روان آبي داده باشد ذوب شده و وضعيت آبگيري سدها را با مشكل جدي مواجه کند.
اين اعداد نشان ميدهد سالی کمآب پيش روي كشور و به ويژه تهران است و اگر مردم نسبت به مصرف بهينه آب بيتفاوت باشند، جيرهبندي آب نخستين راهكار براي مديريت منابع آبي است.