سرویس ایران جوان آنلاین: وقتی ۱۲ سال پیش خبر احداث سد ژاوه در سنندج به گوش اهالی این منطقه رسید احساس کردند دیگر نباید نگران آبیاری زمینهای خود باشند و این سد میتواند برای تمام فصول آب مورد نیاز زراعتشان را تأمین کند. هر چند در زمان کلنگزنی سد ژاوه، مثل تمام پروژههای دیگر مسئولان ملی و استانی دور هم جمع شده و حرفهای قشنگ زدند و وعدههای شیرین دادند و گفتند که در کمتر از سه سال شاهد بهرهبرداری از این سد خواهیم بود. اما حالا بعد از گذشت ۱۲ سال و درست زمانی که شمارش معکوس برای آبگیری این سد آغاز شده است، رئیس شورای سیاستگذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی سنندج در خواست کرده تا تعیین تکلیف ورود آلایندههای خطرناک و سمی به دریاچه سد از آبگیری آن جلوگیری کرده و این کار به زمانی دیگر موکول شود.
اوایل سال ۱۳۸۸ بود که خبر رسید عملیات اجرای سد مخزنی ژاوه در سنندج آغاز شده است. سدی که از یک سال قبلتر عملیات تونل انحرافی و تجهیز کارگاهش شروع شده و به گفته مسئولان وقت قرار بود با تلاش همه عوامل و پیمانکاران با سرعت و دقت ویژهای در کمترین زمان ممکن به مرحله بهرهبرداری برسد. برآورد اولیه برای احداث سد ژاوه که از محل اعتبارات ملی تأمین میشد در آن زمان مبلغی بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال اعلام شد. ضمن اینکه در صورت نیاز، این اعتبار به ۳ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال نیز قابل افزایش بود. این رقم سرمایهگذاری کاری میکرد تا سد ژاوه بتواند به صورت سالانه ۱۸۰ میلیون متر مکعب آب ذخیره کند.
وعدههای شیرین برای هدر دادن بودجه
اواخر سال ۱۳۹۰ عملیات اجرایی سامانه انتقال آب سد ژاوه به دشت دهگلان با حضور معاون اول رئیسجمهور وقت آغاز شد. در آن زمان که محمدرضا رحیمی در جایگاه معاون اول رئیسجمهور به همراه وزیر نیرو به کردستان رفته بود در کنار مدیران استان روبان آغاز عملیات ساخت فاز نخست سامانه انتقال آب سد ژاوه به دشت دهگلان را پاره کردند تا کارها شروع شود. در این مراسم که در محل احداث سد ژاوه برگزار شد، کلنگ سامانه انتقال آب سد ژاوه به دشتهای قروه و دهگلان بر زمین زده شد و معاون اول رئیسجمهور خواستار تأمین به موقع اعتبار این پروژه و تسریع در عملیات اجرایی آن شد. این سامانه هم با هزینهای بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان ساخته میشد که در طول مسیر دارای شش ایستگاه پمپاژ بوده و با هدف تأمین آب کشاورزی ۱۷ هزار هکتار از اراضی پایین دست سد، نقش مهمی در پروژه بر عهده داشت. سدی که با هدف اصلی تأمین آب کشاورزی زمینهای حاصلخیز اطراف و همچنین انتقال آن به دشتهای حاضلخیز قروه و دهگلان شروع به ساخت شد و مسئولان با تسریع در ساخت و احداث آن تأکید میکردند باید با بسیج امکانات و استفاده از توانمندیهای استان زمینههای بهرهبرداری هر چه سریعتر از پروژه این چنینی فراهم شود، حالا بعد از گذشت نزدیک به ۱۲ سال به روزگاری دچار شده که کارشناسان درخواست کردهاند از آبگیری آن جلوگیری شود.
سرمایهای که بر باد رفت
خرداد ماه سالجاری بود که رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی کردستان با بیان اینکه سال ۱۳۹۹ سال بهرهبرداری از پروژههای مهم حوزه آب در استان خواهد بود، گفت: «امیدواریم شاهد اثرگذاری و نقش مؤثر این پروژهها در توسعه استان، ایجاد اشتغال، تولید ثروت و جهش تولید باشیم.» بهرام نصراللهیزاده با تأکید بر اینکه تاکنون بیش از ۲ هزار میلیارد تومان در سدهای آزاد و ژاوه هزینه شده است و باید اثرات آن در زندگی مردم مشاهده شود، ادامه داد: «سد ژاوه به منظور تأمین آب دشتهای شرقی استان احداث شده و عملیات اجرایی ساختمان هر دو سد به پایان رسیده و تکمیل پروژههای انتقال و... نیازمند اتخاذ تصمیماتی در سطح ملی است که مدیران استان آن را پیگیری میکنند.»، اما روز گذشته رئیس شورای سیاستگذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی سنندج درخواست کرد تا آبگیری سد ژاوه به زمانی دیگر موکول شود. سید مختار هاشمی با بیان اینکه مسئولان استانی از آبگیری سد ژاوه تا تعیین تکلیف ورود آلایندههای خطرناک و سمی به دریاچه سد جلوگیری کنند، گفت: «همانطور که مستحضر هستید از سوی دستگاههای متولی امر اعلام شده است که آبگیری سد ژاوه اوایل بهمن ماه جاری شروع خواهد شد. همه میدانند که این حوضه و آورد آبی این سد چقدر آلوده است و بدون شک شروع آبگیری این سد به معنای شکل دادن فاجعه زیستمحیطی غیر قابل جبرانی خواهد بود.»
وی خاطرنشان کرد: «زمانی که کیفیت آب رودخانه ورودی به سد ژاوه در حد استاندارد نباشد، این کار فاجعه آفرین است.» عضو کمیته آب شبکه ملی دانشگاه و جامعه تصریح کرد: «در حد فاصل سنندج تا سد ژاوه، بوی فاضلاب و تعفن رودخانهای که جاری است غیرقابل تحمل است حال اگر آب به صورت راکد در مخزن سد جمع شود اهالی روستاهای اطراف سد، راهی جز تخلیه روستا نخواهند داشت.»
به گفته هاشمی، در حال حاضر بخشی از این فاضلاب در آبیاری باغات اطراف رودخانه مورد استفاده قرار میگیرد و با توجه به عدم کنترل لازم، مردم آلایندهها را به صورت محصولات تولیدی کشاورزی و باغی مصرف میکنند. وی گفت: «علاوه بر موارد ذکر شده، با لایروبی مسیر رودخانه که امسال انجام شد بستری که قبلاً تثبیت شده بود در حال حاضر دستکاری شده و به آلایندگیها خواهد افزود. آبگیری سد ژاوه یک فاجعه زیستمحیطی و بهداشتی است و وضعیت امراض عفونی از جمله کرونا را تشدید میکند.»، اما نکته حائز اهمیت این است که این فاجعه زیستمحیطی لطمه بزرگی به پرونده ثبت جهانی هورامان خواهد زد و بر این اساس مطالبه جامعه علمی، دانشگاهی و مردم و سمنها ممانعت از آبگیری سد قبل از تصفیه کامل فاضلاب است.