سرویس سیاسی جوان آنلاین: «مکانیسم ماشه» حربه‌ای برای افزایش هزینه‌های برجامی ایران در دست ایالات متحده امریکاست که هفته گذشته با نامه‌نگاری دولت امریکا به سازمان ملل عملاً وارد مرحله بررسی شد تا بر اساس فرآیند پیش‌بینی شده در متن برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، شورای امنیت به‌زعم امریکا تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را بازگرداند.
ایالات متحده با تفسیر برخی از بند‌های قطعنامه ۲۲۳۱ مصر است که می‌تواند علاوه بر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان، شش قطعنامه سابق شورای امنیت سازمان ملل را نیز احیا کند و در مقابل کشور‌های روسیه، چین و طرف ایرانی مذاکرات هسته‌ای، معتقدند ایالات متحده نمی‌تواند اسنپ بک را فعال‌سازی کند، البته در این میان کشور‌های اروپایی نیز مواضع گاه متناقض اتخاذ کرده‌اند، به طوری که از یکسو به کارگیری مکانیسم ماشه توسط امریکا را دارای ضعف حقوقی دانسته و از سوی دیگر ایران را ملزم به اجرای تمام و کمال تعهدات برجامی دانسته‌اند و هیچ سخنی از نقض برجام توسط ایالات متحده به میان نمی‌آورند و از آن مهم‌تر خود حاضر به اجرای کف تعهدات برجامی نیز نیستند.
کمیسیون خالی از فایده
طی چند هفته اخیر نیز سطح تنازعات و مجادله‌های سیاسی در این باره به شدت میان کشور‌های عضو برجام افزایش یافته و در چنین شرایطی قرار شده است تا برای چندمین بار جلسه کمیسیون مشترک برجام ۱۱شهریور در وین، پایتخت اتریش برگزار شود. در حالی چندمین دور از نشست کمیسیون مشترک برجام توسط کشور‌های ایران و ۴+۱ برگزار می‌شود که هیچ گونه فایده و خروجی عینی نداشته است و در بیانیه‌های پایانی این نشست کمترین اشاره‌ای به نقض برجام توسط ایالات متحده امریکا یا تعهد کتبی کشور‌های اروپایی برای انجام تعهدات بر زمین مانده یا جبران خسارت‌های مستمر همراه نشده است. نخستین پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که بر اساس کدام عقلانیت یا تجربه مفید مقامات ارشد دستگاه دیپلماسی کشورمان تن به برگزاری جلسات کمیسیون مشترکی می‌دهند که جز هزینه‌سازی و مقدمه‌سازی برای عملیاتی کردن مکانیسم ماشه، خروجی دیگری نداشته است.
اصل سازوکار تعبیه قابل کتمان نیست
در حالی که روز گذشته علی ربیعی در اظهاراتی قابل تأمل بیان می‌کند: «اصطلاح مکانیسم ماشه در برجام و قطعنامه شورای امنیت استفاده نشده و ژورنالیستی است. اساساً این جعلی است که امریکا ایجاد کرده است که وجود چنین حفره حقوقی در متن برجام قابل کتمان نیست و بحث اصلی بر سر آن است که امریکا با توجه به اینکه ماه‌ها قبل رسماً از برجام خارج شد، می‌تواند چنین سازوکاری را فعال کند یا بر اساس قواعد حقوق بین‌الملل فاقد چنین توانمندی‌ای است.»
در همین باره برایان هوک در یکی از آخرین موضع‌گیری‌های ضدایرانی خود با تأکید بر اینکه «فعال کردن مکانیسم ماشه براساس یکی از شروط برجام انجام می‌شود!» می‌گوید: «برجام به لحاظ قانونی اجباری نبوده، حتی امضا هم ندارد. خروج ما از برجام به عنوان عدم عضویت ما نیست. چیز زیادی از برجام باقی نمانده است! تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران تمدید می‌شود و این کشور اجازه غنی‌سازی اورانیوم نخواهد داشت.» این مقام سابق دولت ترامپ در ادامه بیان می‌کند: «نقض تعهدات برجامی از سوی ایران این اجازه را به واشنگتن می‌دهد تا برای فعال کردن مکانیسم ماشه بر اساس یکی از شروط طرح جامع اقدام مشترک اقدام کند و تمامی تحریم‌های سازمان ملل را از سر بگیرد.»
حفره حقوقی بزرگی به نام مکانیسم ماشه
سیدنظام الدین موسوی نماینده مردم تهران در مجلس در گفتگو با فارس در این باره می‌گوید: یکی از انتقادات جدی منتقدان در زمان تصویب برجام بند‌های ۳۶ و ۳۷ این معاهده مبنی بر اسنپ‌بک یا مکانیسم ماشه بود. برخی در واکنش به این موضوع می‌گویند که امریکا در صورتی می‌توانست در زمانی که در برجام بود از مکانیسم ماشه استفاده کند که ایران تخلف می‌کرد یا تعهدات خود را انجام نمی‌داد، بنابراین ایران که معاهدات خود را انجام می‌داده است و پاسخ من هم این است که ایران معاهدات خود را انجام می‌داده، اما همان زمان که امریکایی‌ها در برجام مانده بودند نیز به بخش عمده‌ای از تعهدات خود عمل نمی‌کردند، پس همان زمان نیز با استفاده از ابزاری که در اختیار داشتند، می‌توانستند از مکانیسم ماشه استفاده کنند چراکه آن‌ها به دنبال بهانه بودند.
موسوی در توضیح اینکه امریکایی‌ها به دنبال بهانه بودند، تصریح کرد: امریکایی‌ها بهانه می‌آوردند تا علیه ایران اقدامی را انجام دهند. در زمان اوباما نیز بهانه‌های مختلفی از جمله مسئله موشکی، ماهواره‌ای و منطقه‌ای را علم می‌کردند و، چون در برجام بودند حق استفاده از حفره حقوقی برجام را داشتند.
وی افزود: بعضی به دنبال این هستند که بگویند این موفقیت و پیروزی تیم مذاکره‌کننده و دستگاه دیپلماسی بوده است، اما من تأکید دارم که اگر پیروزی هم حاصل شده، محصول حماقت ترامپ است نه اینکه ما در برجام توفیق زیادی را به دست آورده‌ایم. برجام یک حفره حقوقی بزرگ به نام مکانیسم ماشه دارد که ترامپ با حماقت خود این حفره بزرگ را از دسترس خود خارج کرده است و دلیل عمده آن نیز این بود که ترامپ زمانی که از برجام خارج شد، تصور نمی‌کرد که ایران دیگر به برجام بازنگردد بلکه تصور می‌کرد اگر از برجام خارج شود، ایران تحت فشار تحریم‌ها به سرعت برمی‌گردد.
عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس می‌گوید که ترامپ سیگنال‌هایی از داخل ایران مبنی بر بازگشت ایران به پای میز مذاکره دریافت کرده بود و اعلام کرد که منتظر تلفن ایران هستم و همان زمان نیز از زبان برخی از مسئولان کشور بیان شد که پیامبر (ص) با مشرکانی که نقض عهد کرده بودند دوباره وارد مذاکره می‌شد و ترامپ هم بر همین انتظار نشست.
وی راهبرد اصولی نه جنگ و نه مذاکره مقام معظم رهبری را علت اصلی عدم امضای برجام‌های دیگر عنوان و تصریح کرد: این راهبرد اجازه نداد که رؤیای ترامپ محقق شود و ترامپ هم فکر می‌کرد با بعضی از اعتراضات و اغتشاشات در ایران شاید بتواند ایران را به زانو دربیاورد، اما این اتفاق نیفتاد و او نهایتاً مجبور شده اکنون از بحث مکانیسم ماشه استفاده کند که این گزینه نیز به دلیل حماقت ترامپ در دسترس نیست و احتمال تحقق آن بسیار پایین است.
حقوق بین‌الملل اجازه استفاده از مکانیسم ماشه را به امریکا نمی‌دهد
در همین باره علیرضا شیخ‌عطار نیز در گفتگو با تسنیم با اشاره به ادعای امریکا در فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران اظهار داشت: مکانیسم ماشه حقی است که در برجام برای کشور‌های ۵+۱ در نظر گرفته شده و قاطبه متخصصان حقوق بین‌الملل در سطح جهان معتقدند وقتی کشور از معاهده‌ای خارج شد، دیگر نمی‌تواند از حقی که در آن معاهده برای اعضا در نظر گرفته شده است، استفاده کند.
وی افزود: صرف‌نظر از اینکه تدوین مکانیسم ماشه در توافقنامه برجام کار درستی بوده یا خیر، چنین مکانیسمی در چارچوب برجام وجود دارد، اما امریکا صراحتاً از برجام خارج شده و رئیس‌جمهور این کشور به این تصمیم خود افتخار کرده است، لذا استفاده از امکانات برجام برای امریکا نه منطقی و نه حقوقی است و اکثریت بزرگی از حقوقدان‌های دنیا این ادعای امریکا را رد کرده و آن را مسخره می‌کنند.
سفیر سابق ایران در آلمان با بیان اینکه کشور‌های ۴+۱ و اعضای غیردائم شورای امنیت سازمان ملل این رویه امریکا را زورگویی عنوان می‌کنند، تصریح کرد: امریکا به بهانه استفاده از مکانیسم ماشه مقاصد سیاسی را دنبال می‌کند. ترامپ با مکانیسم ماشه می‌خواهد شعار انتخاباتی خود را که همانا «امریکا در جهان اول است» زنده نگه‌دارد.
شیخ‌عطار تأکید کرد: مقام‌های امریکایی از مطرح کردن این شعار خجالت نمی‌کشند، چون معتقدند بزرگ‌ترین ارتش و فعال‌ترین اقتصاد را دارند و در جنگ‌های متعددی در دنیا حضور داشته‌اند، بنابراین ارباب جهان هستند!
