سرويس فرهنگ و هنر جوان آنلاين: تغییر وضعیت اکران در سینما شاید به معنای آغاز تغییر ماهیت در این عرصه باشد و با گذشت زمان و تغییر مناسبات اکران شاهد تحولات دیگری در سینما باشیم. از زمان رونق درگاه‌های اینترنتی اکران برای سینما، طرفداران زیادی برای این نوع اکران پیدا شده و خوراک کافی هم از طریق همین مجاری اینترنتی برای طرفداران فراهم شده‌است. این شکل اکران تا جایی پیش رفت که نتفلیکس به عنوان یکی از بزرگترین مراجع اینترنتی سرگرمی و فیلم، اعلام کرد اولین اکران‌های برخی از فیلمهای خود را در مجرای اینترنتی‌اش با کاربران خود به اشتراک می‌گذارد؛ اما ایران هم از این موج پر فشار تغییرات اکران دور نخواهد ماند. بعد از شیوع ویروس کرونا تجربه‌روش‌های جدید اکران به ایران هم رسید. در این زمان بود که فیلمهایی مانند «خروج»، ساخته ابراهیم حاتمی کیا و «طلا» به کارگردانی و نویسندگی پرویز شهبازی و به تهیه‌کنندگی رامبد جوان و محمد شایسته اکران آنلاین را تجربه کردند.
همین موضوع بهانه‌ای شد تا با مدیر عامل هولدینگ صباایده، محمدجواد شکوری‌مقدم درباره این مسیر جدید اکران و چالش‌های پیش‌روی آن گفتگو کنیم که می‌خوانید:
مدتی است که اکوسیستم اقتصادی در جریان اکران فیلمهای سینمایی در حال تغییر است و اکران‌های آنلاین رونق بیشتری گرفته. البته این موضوع پیش از بحران کرونا هم در حال رشد بود و شیوع این ویروس امکان اکران و جریان اقتصادِ اینترنتی سینما را بهتر نمایان کرد. حالا شاید بشود این تغییرات اکران را دلیلی بر تغییر ماهیت سینما برای آینده‌ای نه‌چندان دور عنوان کرد.
ببنید در واقع من این تغییر فیزیکی را دلیلی برای تغییر ماهیت نمی‌دانم. نمی‌توان خیلی اثبات کرد این تغییرات بتواند بر محتوا تأثیر بگذارد. سینما همواره جایگاه خودش را داشته و من فکر نمی‌کنم تجربه فیلم‌دیدن بر پرده سینما با تغییراتی که در حوزه تکنولوژی شاهد آن هستیم فراموش شود و از بین برود؛ تنها ممکن است سهم سینما‌ها از اکران کمتر شود.
به هر حال باید قبول کرد که دسترسی مردم در فضای اینترنتی برای دیدن فیلم سهل‌تر است و با بررسی روند اکران در 50 سال اخیر متوجه این تغییر دسترسی‌ها می‌شویم. مردم در این سالها نسبت به قبل دسترسی بیشتری برای دیدن فیلم دارند و می‌توانند در کنار انجام کارهای روزمره گوشی همراه خود را در دست بگیرند و فیلمشان را تماشا کنند، پس این دسترسی به طور حتم بر سهم اکران‌های سینمایی موثر خواهد بود اما به طور حتم اکرانِ بر پرده فراموش نشده و از بین نخواهد رفت. نه تنها در ایران بلکه در هیچ کشور دیگری سینما به معنای فعلی آن از بین نخواهد رفت.
در مورد ماهیت و محتوا در سینما هم لازم است به موضوعاتی اشاره کنم. وقتی شرکت‌های اینترنتی اکران، اقدام به تولید فیلم می‌کنند، به واسطه ساز و کار تعاملی که با مخاطب دارند به دنبال هر اکران و نمایش فیلمی اطلاعات خوبی از مخاطب دریافت می‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود ساخت فیلمها ارتباط مستقیمی با فیدبک و نظرهای کاربران داشته باشد. اما قبل از این ساخت فیلم خیلی ارتباط مستقیمی با ذوق و قریحه کارگردان داشت تا بازخوردهایی که احتمالا برای فیلم از کاربران بگیرد.
همین بازخوردهایی که شما می‌گویید در واقع به مرور بر محتوا موثر خواهد بود و این موضوع نتایج مثبت و منفی خود را به همراه دارد. نتایج مثبت این پدیده این است که اثار ساخته شده به سلایق عمومی نزدیکتر است و با استقبال مخاطبان رو‌به رو می‌شود. اما این وابستگی ساخت به نظر مخاطبان، مشکلات خودش را هم به همراه خواهد داشت. وقتی سلایق عمومی به یک وحدت دیدگاه نزدیک می شود، فیلمسازی بر مبنای ذوق افراد هم رنگ می‌بازد و خلاف این جریان حرکت کردن کار راحتی نخواهد بود. در واقع در این زمان جریان‌های فکریِ قالب برای محتواسازی سینما تصمیم‌گیری می‌کنند.
واقعا نمی‌شود در این حوزه قطعی صحبت کرد چرا که اینها به هر حال تئوری‌های آینده‌نگرانه است. به هر حال کسی که مبتنی بر ذوق شخصی فیلم می‌سازد از اطلاعات فردی و شهود شخصی نیز استفاده می‌کند و همین اطلاعات به فیلمسازی بر مبنای اکوسیستم موجود منجر می‌شود. ممکن است وقتی چند کارگردان خوب در یک کشور اقدام به فیلمسازی می‌کنند، تعبیر شود که آنها برای سینمای آن کشور تعیین مسیر می‌کنند ولی به نظر من اینطور نیست و هر فیلمسازی زبان خود را دارد و همیشه محتواسازان جوان چیزهایی تولید کرده‌اند که کسی تصور آنها را هم نمی‌کرده‌است.
شاید نتوان به راحتی درباره سمت و سوی محتوای فیلمسازی اظهار نظر کرد اما به طور حتم شرایط جدید بر سرعت و کیفیت فیلمسازی به شدت تأثیرگذار خواهد بود.
با تمام این تعاریف و شرایطی که توصیف شد چه تحلیلی می‌توان از آینده اکران سینما ارائه داد؟
به نظرم در آینده کوتاه، یعنی بعد از بحران کرونا شرایط اکران به قبل از شیوع این ویروس بازمی‌گردد و مردم هم مانند قبل به سینما می‌روند. هر چه که باشد تجربه دیدن فیلم در سینما با تجربه دیدن فیلم در مجراهای اینترنتی متفاوت است. شما آمریکا را هم ببینید با وجود شرایط خوبی که در اکران آنلاین دارد همچنان سینما جایگاه خود را دارد به خوبی فروش می‌کند.
با توجه به اینکه کارهای سینما تیکت را هم انجام می‌دهیم می‌توانم بگویم در کشور هم وضعیت خوبی داریم. این تجربه فیلم دیدن به هیچ‌وجه از بین نمی‌رود و پیشرفتهایی هم به همراه خواهد داشت. این کار یک تفریح است و در سبد تفریحات خانواده باقی می‌ماند.
شما معتقدید که به دلیل وجوهات تفریحی و خانوادگی سینما هیچ وقت این سرگرمی از بین نخواهد رفت. اما مخالفان این نظر هم در بین تئوریسین‌های سینمایی کم نیست. آیا می‌توانید جهان بدون سینما را تصور کنید؟
برای من پذیرش این تئوری کار دشواری است. الان دیگر سایت‌های اینترنتی اکران به راحتی در دسترس کاربران قرار گرفته است و اگر بنابه حذف سینما بود پیش از این باید این اتفاق می‌افتاد.
اگر این اتفاق بیفتد و مجرای فیلم دیدن مردم تنها به VODها محدود شود آیا امکان حرکت به سمت انحصار در عرصه پخش فیلم وجود دارد؟
ببنید در حال حاضر تعریف انحصار کمی نادرست ارائه شده است. اگر کسی کاری بکند که دیگران توان فیلمسازی و سریال‌سازی نداشته باشند می‌توان تلقی انحصار از این عملکرد داشت. اما چون خیلی قائل به این تغییر ماهیت نیستم نمی‌توانم این موضوع را تصور کنم.
• به هر حال شما به عنوان مدیرعامل یک شرکت که ارتباط مستقیم با جریان اکران آنلاین دارید، باید تئوری‌های مختلف برای آینده فعالیت شرکتتان متصور باشید و از بین رفتن سینما هم یکی از همین تئوری‌های آینده‌نگرانه است.
ببینید به نظر من اصلا این اتفاق نخواهد افتاد و اگر ما سایر کشورها را هم در نظر بگیریم به این نتیجه خواهیم رسید. شما کشور چین را ببینید، این کشور هفته‌ای صد سینما افتتاح می‌کند، تازه اوضاع تکنولوژی در آنجا بهتر از کشور ما است. من وقتی گزارشات سینماهای جهان را می‌خواندم رونق در آنها وجود داشت و در حال توسعه بودند.
به جز اینکه من تئوری از بین رفتن سینما را قبول ندارم بلکه علاقه‌ای هم به این موضوع ندارم. ما در کنار VODهایی که داریم سایت سینما تیکت را هم داریم و نمی‌خواهیم سینما از رونق بیفتد. اگر شرکت‌هایی مانند نتفلیکس هم می‌خواهند اکران اولیه فیلمهایشان را در VOD داشته باشند دلیلش جذب کاربران به پلتفورم خودشان است. نتفلیکس هم به‌دنبال ارزش‌افرینی برای مشتریان خود است.
با این تفاسیر آیا آینده سایت‌های اینترنتی اکران در کشور تنها در حد نمایش فیلم باقی می‌ماند یا مانند نتفلیکس شما هم وارد عرصه تولید خواهید شد؟ تولید اثر چقدر برای هولدینگ صبا ایده اهمیت دارد؟
در حال حاضر ما برنامه فعالی برای ورود به عرصه فیلمسازی نداریم و چارچوبها و ساختارهای تولیدی را برای سریال‌سازی در نظر گرفته‌ایم. سریال‌سازی در ایران ساختار صنعتی نداشته و هزینه تولید برای آن بالا بوده است. همچنین از اطلاعات کاربری برای فیدبک دادن محتوا استفاده نمی‌شده است و همین خلا‌ها ما را وادار به ورود به عرصه سریال‌سازی کرد. اما در حوزه فیلمسازی شاید تا چند سال آینده مجبور به ورود به عرصه تولید شویم. الان نمی‌شود راجع به این موضوع دقیق صحبت کرد اما میدانم این اجبار برای ما بوجود خواهد آمد. در حال حاضر حجم زیادی از پیشنهادات برای ساخت فیلم به سمت ما می‌آید.
بازار سرگرمی در حال گسترش است و به‌دنبال شکل گیری نیاز مخاطب به تولیدات داخلی و با توجه به اینکه خود ما در سینما تیکت هم فعال هستیم شاید باید وارد عرصه فیلمسازی هم بشویم. این اجبار را تولیدات داخلی طی سالهای آینده تعیین خواهند کرد.
شما در بحران کرونا تجربه اکران آنلاین فیلم را داشتید. درباره این تجربه هم کمی توضیح بدهید.
این موضوع تجربه جالبی برای ما بود و با توجه به قیمت بلیط و تجربه فیلم‌دیدن مردم در سینما فکر نمی‌کردیم با این استقبال مواجه شویم. البته منظورم از استقبال یک چیز قابل قبول از فروش است. این میزان فروش به تا اندازه زیادی به محتوای فیلمها بستگی دارد و به صورت واضح نشان می‌دهد محتوای خوب و با کیفیت خریده و دیده می‌شود.
اینجا به صورت واضح به فیلمساز نشان می‌دهد که مردم چقدر از یک فیلم استقبال می‌کنند ولی در زمان اکران وقتی فیلمی فروش نمی‌رفت فیلمساز از جریان اکران و یا پخش ایراد می‌گرفت اما در سیستم اکران آنلاین دیگر این ماجراها وجود ندارد.
خیلی واضح و روشن یک فیلمساز می‌تواند وزن فیلم خود را بسنجد و خدشه‌ای هم به آن وارد نیست. در این شرایط وقتی فیلمِ کارگردانی فروش نرود خودش متوجه خواهد شد و از کسی ایراد نمی‌گیرد. در واقع یک فیلم در این فضا و در شرایطی که تبلیغات یکسانی داشته باشد می‌تواند معیار درستی برای سنجش میزان فروش باشد.
در نهایت ما هم مثل سایر فعالان حوزه سینما علاقه‌مندیم روند اکران مانند گذشته و پر رونق‌تر ادامه داشته باشد. VODها هم در کنار اکران، باعث توسعه و گسترده‌تر شدن بازار سینما می‌شوند.
حالا جدای از شرایط اکران، امکان توسعه فعالیت VOD برای شما وجود دارد و ملزومات این گسترش فعالیت چیست؟ آیا نیاز به حمایت‌های دولتی وجود دارد؟
راستش را بخواهید اگر دولت برای ما کاری نکند ما راحتتر می‌توانیم به فعالیت خود ادامه بدهیم. نه تا الان حمایتی شدیم و نه انتظار حمایت از دولت داریم. اگر هم انتظاری داشته باشیم میدانم که برآورده نخواهد شد. ما در این سالها تنها به نیرو و توان خودمان اتکا کرده‌ایم.
به طور حتم فعالیت ما گسترده‌تر خواهد شد و این مسیری است که در دنیا طی شده و موفقیت‌آمیز بوده‌است. این مسیری است که در ایران تازه آغاز شده و آینده‌اش درخشان‌تر از قبل خواهد بود. ما هم به سمت تولیدات با کیفیت‌تر در حوزه سریال خواهیم رفت. امیدواریم بتوانیم با سازوکارهایی که تازه طراحی شده میزان استقبال مخاطب از یک سریال را پیش‌بینی کنیم.
پیش از این در حوزه ساخت سریال یک برآورد مالی ابتدایی می‌شده و سپس در راستای فروش آن اقدام می‌کردند. در حالی که ما با تجربه‌ای که طی ساخت چند سریال گذشته خود داشتیم به این نتیجه رسیده‌ایم که قصه و فیلمنامه به شدت بر کیفیت سریال تأثیرگذار است، اما پیش از این بیشتر بر عوامل تولید و افراد تکیه می‌شد. ما تلاش کردیم تا این عادات گذشته را تغییر دهیم تا ریسک خروجی کار پایین بیاید.
نولان بدون هیچ استفاده ابزاری از جاذبه‌های جنسی فیلم می‌سازد و در کنار اثرگذاری خاص خود اهداف تجاری فیلم را هم محقق می‌کند. معتقد به این نیستم که برای ساخت سریال و دیده شدن اثر لازم باشد که یکسری خط قرمزها را بشکنی. بنابراین ما تلاش می‌کنیم تا محتوایی که از طرف ما بیرون می‌آید از درجه کیفی بالایی برخوردار باشد. این موضوع برای سریال اهمیت بیشتری دارد، چرا که هزینه ساخت آن بالاست و اگر از آن استقبال نشود زیان زیادی به همراه خواهد داشت.
از زمانی که ما خودمان به تولید سریال پرداختیم تلاش داشتیم چرخه سریال‌سازی را بازطراحی کنیم تا در کنار اینکه محتوا وجوهات تجاری خود را داشته باشد از درجه بالای کیفی هم برخوردار باشد. فکر می‌کنیم می‌توانیم محتواهایی تولید کنیم که فراتر از انتظارات وزارت ارشاد باشد، بنابراین من درگیر مجوز گرفتن یا نگرفتن برای آنها نیستم و بیشتر به ارتقا سطح فرهنگی این محتواها فکر می‌کنم. اما در کل ساختار بروکراتیک و کند سازمانهای دولتی به عنوان یک آفت بزرگ در عملکرد شرکت‌های خصوصی تلقی می‌شده.
منبع: مجله عصر انديشه
