در حالی که به نظر میرسد امریکا و طالبان در پشت درهای بسته و پس از پنج دور مذاکرات فشرده بدون حضور نمایندگان دولت افغانستان، به توافقهایی مبنی بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان رسیده و قرار است در ششمین دور مذاکرات، گفتوگوها روی مکانیزم و زمانبندی این خروج ادامه پیدا کند، وضعیت در جناح مقابل و زمینهسازی برای گفتوگوهای بینالافغانی اصلاً مناسب نیست.
دولت افغانستان در طول بیش از شش ماهی که از آغاز مذاکرات مستقیم امریکا با گروه طالبان میگذرد، همواره نسبت به حضور نیافتن خود در این گفتوگوها ابراز نگرانی کرده، به خصوص اینکه بارها گزارشهایی از ماهیت این مذاکرات منتشر شد که امریکا و طالبان در مورد آینده نظام سیاسی افغانستان به خصوص تشکیل دولت موقت برخلاف قانون اساسی این کشور مذاکرات جدی داشتهاند. این مسئله نگرانیهای جدی رهبران دولت وحدت ملی این کشور را به دنبال داشته است. ادامه این نگرانیها و سخنان بیپرده حمدالله محب، مشاور امنیت ملی رئیسجمهور افغانستان علیه نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان و رویکرد امریکا، اکنون روابط دو کشور را به طور بیسابقهای سرد ساخته است.
این در حالی است که امریکا نه تنها دولت افغانستان، بلکه نقش قدرتها و کشورهای مهم منطقهای را نیز در روند صلح افغانستان نادیده گرفته و با رویکرد یکجانبه خود، این روند را پیچیده و یکطرفه کرده است.
اما با ضعف رویکرد و حتی تعمد امریکا برای عدم زمینهسازی «مذاکرات بینالافغانی» میان دولت افغانستان و طالبان و همچنین حضور کشورهای منطقه در این روند، برخی کشورها به علاوه روسیه، ایران، قطر و ازبکستان در نهایت توانستند نوعی توازن را در مذاکرات با طالبان ایجاد کنند، به گونهای که اگر طالبان حاضر نبود با دولت افغانستان مذاکره کند، اکنون حاضر شده با هیئتی ملی متشکل از شخصیتها، رهبران احزاب و نمایندگان اقشار مختلف این کشور وارد گفتوگو شود. به این ترتیب، پس از اولین نشست مسکو با حضور نمایندگان طالبان، کشورهای منطقه و شورای عالی صلح افغانستان، دومین نشست مسکو به صورت ویژه و اختصاصی با حضور نمایندگان طالبان و بیش از ۱۰۰ تن از چهرههای ملی، سیاسی، زنان، روحانیون، فعالان مدنی و رسانههای افغانستان با عنوان «نشست بینالافغانی» برگزار شد. در این نشست طالبان ضمن تأکید بر عدم مذاکره مستقیم با نمایندگان دولت افغانستان، به صورت ضمنی پذیرفت که اگر نمایندگان این دولت در ترکیب یک هیئت ملی برای گفتوگو با این گروه حضور داشته باشند، مخالفتی نخواهد داشت.
در این بین، در شرایطی که دولت افغانستان زیر فشارهای داخلی و بینالمللی پذیرفت شورای عالی مصالحه و یک هیئت ملی را به وجود بیاورد، تصمیم گرفته شد سرانجام دور دوم نشست بینالافغانی در ۱۹ تا ۲۱ ماه آوریل در دوحه، پایتخت قطر برگزار شود، اما در شرایطی که یک فهرست ۲۵۰ نفری برای شرکت در این نشست از سوی دولت افغانستان نهایی شد، در کمال ناباوری، این نشست از سوی این دولت لغو شد.
روایتهای مختلفی از دلایل پشت پرده لغو نشست بینالافغانی دوحه و تعویق آن مطرح شده است. روایت رسمی که دولت افغانستان نیز به آن واکنش نشان داده، مخالفت دولت قطر با لیست ۲۵۰ نفری ترتیب یافته از سوی دولت افغانستان است. ارگ ریاست جمهوری افغانستان روز ۳۰ فروردین در بیانیهای قطر را متهم به لغو نشست بینالافغانی دوحه کرده و افزوده: «با آنکه آمادگیهای لازم برای اعزام هیئت ۲۵۰ نفری دولت افغانستان به نشست دوحه گرفته شده بود، اما این کشور یک فهرست جدید اشخاص را که باید در این نشست اشتراک کنند، به حکومت افغانستان ارسال کرد؛ یک لیست جدید از قطر که شمولیت متوازن مردم افغانستان در آن مراعات نشده و به معنای بیاحترامی به اراده ملی مردم افغانستان بود.»
به گفته ریاست جمهوری افغانستان، در پی این اقدام دولت قطر، نشستی میان محمد اشرف غنی و شماری از رهبران سیاسی افغانستان برگزار و تصمیم گرفته شد تعیین فهرست هیئت افغانستان از سوی قطر، قابل قبول نیست و از دولت قطر خواسته شود تا هیئت تعیینشده در نشست دوحه اشتراک کند، اما از آنجایی که دولت قطر نتوانست این تقاضا را عملی کند، کنفرانس دوحه لغو شد.
این در حالی است که به دنبال لغو نشست بینالافغانی دوحه، گروه طالبان نیز با انتشار اعلامیهای، دولت افغانستان را مقصر اصلی لغو این نشست دانسته و گفته که انتشار فهرست ۲۵۰ نفری هیئت گفتوگوکننده از سوی این دولت، پیش از تفاهم با تنظیمکنندگان این نشست، «قصداً» بینظمی ایجاد کرد. به گفته طالبان، انتشار چنین فهرستی با شرایط و محل برگزاری نشست دوحه تناسب نداشت و امکان پذیرش آن نیز وجود نداشت.
هرچند لغو نشست بینالافغانی دوحه با واکنشهای گسترده مواجه شد و زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان در توئیتر خود، تعویق نشست قطر را باعث تأسف خوانده و از همه طرفها خواست که به گفتوگوهای بینالافغانی متعهد بمانند، اما لغو این نشست از طرف دولت افغانستان بیانگر یک پیام واضح نیز بود که کشورهای مختلف نباید اقتدار و نقش دولت افغانستان زیر سؤال برده و برای این کشور تعیین تکلیف کنند؛ به همین دلیل، مشاهده میشود که دولت افغانستان با این اقدام، از حاشیه به متن گفتوگوهای صلح آمده و برای خواستههای خود چانهزنی میکند.
با وجود این موضعگیری جدی دولت افغانستان، شرایط داخلی این کشور چندان به نفع رئیسجمهور این کشور و همسو با برنامههای او نیست. در حالی که محمد اشرف غنی در تدارک برگزاری «لویه جرگه» یا «نشست بزرگ» مشورتی صلح با حضور بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ تن از سراسر افغانستان است، تاکنون هشت نامزد انتخابات ریاست جمهوری به شمول برخی چهرههای مطرح، شرکت در این نشست را تحریم کرده و هشدار دادهاند که هدف اشرف غنی از برگزاری این نشست، گفتوگو در مورد صلح با طالبان نه، بلکه تبلیغات و مبارزات زودهنگام انتخابات ریاست جمهوری آینده است. با این وجود، سرنوشت برگزاری نشست بینالافغانی دوحه میان هیئت ۲۵۰ نفری افغانستان و طالبان همچنان در هالهای از ابهام قرار دارد!