جوان آنلاین: «افزایش غیرطبیعی نقدینگی» و حرکت آن به سوی بازار کالاهای سرمایهای، موجب افزایش قیمت این کالاها و بروز مشکلات فراوان در زندگی روزمرهی مردم در یک سال اخیر شده است.
رهبر انقلاب در این مدت در دیدارهای مختلف، ضمن اشاره به این مشکل، «هدایت و مدیریت نقدینگی»، «انتقال نقدینگی به بخشهای تولید و سازندگی»، «ایجاد جاذبه برای سرمایهگذاری در این بخشها» و «تشکیل یک کارگروه پُرکار و فعال و اهل کار جهادی برای مدیریت نقدینگی در کشور» را مورد مطالبهی چندبارهی خود از مسئولان قرار دادهاند.
ایشان در دیدار رئیسجمهور و اعضای هیئت دولت در تاریخ ۲۴ تیرماه ۱۳۹۷ فرمودند: «در نظام بانکی و مشکل نقدینگیای که الان در کشور وجود دارد، اگر چنانچه ما میتوانستیم با هنرِ هدایت این نقدینگی به کارهای سازنده و مفید، کشور را پیش میبردیم، این نقدینگی نعمت بزرگی بود؛ الان یک بلای بزرگی است؛ واقعاً یک چیز خیلی خطرناکی است.... این رقم نقدینگی خیلی رقم فوقالعادهای است؛ هم رقمش خیلی بالا است، هم رشدش زیاد است؛ ۱۵۰۰ هزار میلیارد یک چیز افسانهای است».
نقدینگی
حدود یک قرن پیش، سیدجمالالدین اسدآبادی در نامهی خود به میرزای شیرازی، برای توصیف پیچیدگی و اهمیت نهاد بانک، عبارت «البنک و ما ادراک ما البنک» را عنوان کرده بود. امروز یکی از مخلوقات نهاد بانک، یعنی «نقدینگی» که خود نیز امری پیچیده است، بهعنوان یکی از علل اصلی مشکلات اقتصادی کشور از زبان مسئولین و کارشناسان اقتصادی مطرح میشود.
بسیاری، علت تشدید نوسانات ارزی و افزایش قیمتها را حجم نقدینگی میدانند. برای بررسی نقش نقدینگی در مشکلات امروز اقتصاد کشور، قدم اول آن است که چیستی این پدیده مورد بررسی قرار گیرد.
نقدینگی برگردان واژهی «Liquidity» و اصطلاحاً نوعی از پول است که شامل اسکناس و مسکوک نزد مردم، سپردههای جاری و پسانداز و سرمایهگذاریهای مدتدار میشود. در واقع نقدینگی (پول) شامل اسکناس و مسکوک و سپردههای مردم در بانکها است، اما برخلاف تصور عموم، سهم اسکناس و مسکوک از این پول، بسیار ناچیز است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در پایان مرداد ۱۳۹۷ تنها ۲.۶۵ درصد از نقدینگیِ ۱۶۴۶ هزار میلیارد تومانی بهصورت اسکناس و مسکوک بوده است و مابقی پول مردم بهصورت سپردههای بانکی است.
در طول یک سال منتهی به مرداد ۹۷ بیش از ۲۸۰ هزار میلیارد تومان به حجم پول در اقتصاد کشور افزوده شده است که تنها حدود ۳ هزار میلیارد تومان آن بهصورت اسکناس و مسکوک توسط بانک مرکزی بوده و بقیهی ۲۷۷ هزار میلیارد تومان آن توسط بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی ایجاد شده است. برای جلوگیری از پیچیدگی، در ادامه تنها بر بخش سپردهای پول که سهم آن بیش از ۹۷ درصد است، تمرکز میشود.
بحران چگونه شکل گرفت؟
منظور از سپردههای بانکی که وجه غالب پول امروز است، مجموع موجودی حسابهای اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابهای سپردهای بانکها است. با جابهجایی سپردهها از یک بانک به بانک دیگر، اگرچه حجم سپردههای یک بانک، کم و سپردههای بانک دیگر افزایش مییابد، اما مجموع حجم پول در اقتصاد تغییری نمیکند. البته اگر پرداخت از بانک به صاحب سپرده و یا بالعکس صورت گیرد، حجم پول در اقتصاد تغییر میکند.
نقدینگی برگردان واژهی «Liquidity» و اصطلاحاً نوعی از پول است که شامل اسکناس و مسکوک نزد مردم، سپردههای جاری و پسانداز و سرمایهگذاریهای مدتدار میشود. در واقع نقدینگی (پول) شامل اسکناس و مسکوک و سپردههای مردم در بانکها است، اما برخلاف تصور عموم، سهم اسکناس و مسکوک از این پول، بسیار ناچیز است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در پایان مرداد ۱۳۹۷ تنها ۲.۶۵ درصد از نقدینگیِ ۱۶۴۶ هزار میلیارد تومانی بهصورت اسکناس و مسکوک بوده است و مابقی پول مردم بهصورت سپردههای بانکی است.
در طول یک سال منتهی به مرداد ۹۷ بیش از ۲۸۰ هزار میلیارد تومان به حجم پول در اقتصاد کشور افزوده شده است که تنها حدود ۳ هزار میلیارد تومان آن بهصورت اسکناس و مسکوک توسط بانک مرکزی بوده و بقیهی ۲۷۷ هزار میلیارد تومان آن توسط بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی ایجاد شده است. برای جلوگیری از پیچیدگی، در ادامه تنها بر بخش سپردهای پول که سهم آن بیش از ۹۷ درصد است، تمرکز میشود.
بحران چگونه شکل گرفت؟
منظور از سپردههای بانکی که وجه غالب پول امروز است، مجموع موجودی حسابهای اشخاص حقیقی و حقوقی در حسابهای سپردهای بانکها است. با جابهجایی سپردهها از یک بانک به بانک دیگر، اگرچه حجم سپردههای یک بانک، کم و سپردههای بانک دیگر افزایش مییابد، اما مجموع حجم پول در اقتصاد تغییری نمیکند. البته اگر پرداخت از بانک به صاحب سپرده و یا بالعکس صورت گیرد، حجم پول در اقتصاد تغییر میکند.
بهطور کلی هر پرداختی که از سوی بانک برای مشتری انجام میشود، منجر به خلق پول جدید در اقتصاد میشود. مصداق بارز خلق پول بانکی، اعطای تسهیلات بانکی، خرید دارایی و یا کالا از سوی بانک و پرداخت سود سپرده است.
در همهی این موارد، حجم سپردههای طرف معاملهی بانک افزایش یافته و حجم پول در اقتصاد افزایش مییابد. در مقابل، با پرداختهایی که از سوی مشتری به بانک صورت میگیرد مثل اقساط مربوط به اصل و یا سود تسهیلات و یا خرید اموال و داراییهای بانک، حجم سپردهها و به بیان دیگر حجم پول در اقتصاد کاهش مییابد.
بر این اساس افزایش ۲۷۷ هزار میلیارد تومانی حجم پول از ناحیهی افزایش سپردههای بانکی به این معنا است که حجم سپردههای بانکی خلقشده به این میزان بیشتر از سپردههای هدمشده بوده است.
در سالهای اخیر علیرغم اینکه رشد حجم نقدینگی در هر سال بیش از ۲۴ درصد بوده است و رشد اقتصادی نیز محدود بوده است، شاهد آن بودیم که نرخ تورم روند کاهشی داشت و پیش از شوک ارزی اخیر به زیر ۱۰ درصد نیز رسید.
در سالهای اخیر علیرغم اینکه رشد حجم نقدینگی در هر سال بیش از ۲۴ درصد بوده است و رشد اقتصادی نیز محدود بوده است، شاهد آن بودیم که نرخ تورم روند کاهشی داشت و پیش از شوک ارزی اخیر به زیر ۱۰ درصد نیز رسید.
در این شرایط نسبت حجم نقدینگی به تولید اسمی کشور از ۰.۶۴ در سال ۱۳۹۲ به ۱.۰۳ در سال ۱۳۹۶ رسید. این شاخص نشان میدهد که رشد نقدینگی (خلق پول توسط بانکها) بهصورت غیرطبیعی بسیار بیشتر از روند متغیرهای کلان اقتصاد کشور بوده است.