محمدرضا سوري
خراسان شمالي از جمله مناطقي به شمار مي رود كه به دليل داشتن مراتع وسيع وطبيعي يكي از مستعد ترين استانهاي كشور در زمينه توليدات انواع دام سبك وسنگين به شمار مي رود . با تمام مرايايي كه اين منطقه در اين زمينه دارد ، اما برخي بي توجهي ها به توليدات دامي سبب شده تا به راحتي برخي از اين مواد خام قبل از رسيدن به بازار به نابودي كشيده شوند،كه به طور مثال مي توان به ازبين رفتن بيشتر پشم هاي برداشت شده ازگوسفندان اين منطقه كه به دليل مشكلات ريز ودرشت اشاره كرد. موضوعي موجب شد تا مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی اعلام كند :«ازحدود سه هزار 130 تن پشم چيده شده در استان مقدار قابل توجهي از آنها قبل از تبديل شدن به نخ وساير منسوجات از بين مي رود.» اين مساله در حالي است كه بي توجهي به اين مهم سبب شده تا صنعت نساجي وپوشاك كشورسالانه مقدار قابل توجهي نخ وپارچه پشمي وارد كشور شود.
******
شرايط مساعد براي پرورش انواع دام سبك وسنگين در خراسان شمالي سبب شده تا اين استان در اين زمينه همواره داراي رتبه برتر باشد وعلاوه بر تامين نيازهاي داخلي مقدار قابل توجهي نيز از اين فراورده ها را به ساير استانها صادر كند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در اين خصوص مي گويد:« سالانه ۳.۷ میلیون واحد دامی توسط دامداران در خراسان شمالی تولید می‌شود که بیش از ۲.۷ میلیون واحد دامی از این میزان دام سبک است.»
عبدالله یوسفی بابیان اینکه از این میزان تولید دام سبک بیش از ۴۰۰ هزار واحد دامی سبک در استان مازاد بر نیاز است،مي افزايد : «این میزان دام تولیدشده قابلیت عرضه به بازارهای داخل و خارج از استان و نیز صادرات به خارج از کشور را دارد.»
به گفته وي ،این استان از ظرفیت و پتانسیل خوبی برای تولید و عرضه دام و گوشت مرغوب به سایر مناطق کشور را دارد.
تولید ۳ هزار تن پشم دام در خراسان شمالی
در ميان انواع محصولات دامي كه در خراسان شمالي توليد مي شود پشم از جمله مهمترين آنها به شمار مي رود، كه در صورت تبديل به مواد اوليه مورد نياز صنعت نساجي در كشورمي توان نقش مهمي در جلوگيري از واردات وشكوفايي اين صنعت را به همراه داشته باشد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع انسانی استانداری در اين خصوص مي گويد:« سالیانه بیش از ۳هزار130 تن پشم دام در استان تولید می شود كه اگر به نرخ روز دنیا حساب کنیم ۵۲ میلیارد تومان درآمد بدون‌ارزش افزوده مي تواند نصيب توليد كننده كند.»
محمود دلپسند مي افزايد:« اگر بتوانیم 1000 تن پشم را فراوری کنیم با پایین ترین قیمت فروش حداقل 8 میلیارد تومان درآمد وارد بازار شهرستان می‌شود.»
پشم مهمترين مواد اوليه پوشاك وصنايع نساجي
با توجه به اینکه صنعت نساجی کاربرد زیادی در صنعت پوشاک و پارچه دارد لذا اين موضوع سبب شده تا مواد اوليه بكار رفته در آن از ارزش بالايي برخوردار باشد كه به عنوان نمونه مي توان به الياف پشم اشاره كرد.
دراين ميان تنوع دراين محصول موجب شده در صنعت پوشاك وقالي بافيوبسياري از صنايع نيز كاربرد بسياري داشته باشد.
يكي از كارشناسان الياف دراين خصوص مي گويد:« پشم ظریف که عمدتا از گوسفندان مرتع و عموما از نژاد مرینوس به دست می آید و ظرافت موجود در آنها باعث کاربردهای خاصی در نساجی شده و در تولید لباس ها و پارچه های ظریف به کار می روند. پشم متوسط نیز درجه ظرافت کمتری از نوع ظریف داشته و بیشتر در منسوجات کشباف و کاموا و پتو به کار می رود.»
فهیمه خراسانی مي افزايد:« پشم آمیخته نیز از انواع پشم های موجود در بازار به شمار می رود که به دلیل رنگ خوب و درخشندگی که دارد در تولید کشباف، پارچه های پشمی، فاستونی و نمدهای ظریف به کار می رود. پشم بلند نیز از انواع دیگر پشم های موجود در بازار است که عمدتا از گوسفندان گوشتی تهیه شده و کابرد آنها بیشتر در تهیه اورکت، پتو، پارچه های پشمی و نمد است. همچنین پشم ضخیم که به پشم قالی نیز معروف است، از گوسفندانی به دست می آید که عمدتا پشم آنها ضخیم بوده و صرفا در صنعت قالیبافی به کار می روند.»
وي ادامه مي دهد :« تنوع انواع پشم توليدي دركشور در كنار توليدات محصولات متنوع پارچه وپوشاك موجب شده تا اين صنعت بتواند آينده خوبي را در پيش روي خود ترسيم كند.»
اين درحالي است كه امروزه پشم در صنایع متعددی مانند نمدبافی، قالیبافی و نساجی به کار می رود و در این میان، بیشترین میزان کاربرد را نیز در صنعت نساجی دارد و سابقه استفاده از پشم در تولید پارچه به 4هزار سال قبل از میلاد بازمی گردد که این امر نشان دهنده جایگاهی است که این محصول در تاریخچه بازار جهانی داشته است.
عمده ترین تولیدکنندگان پشم جهان
كابردهاي فراوان در صنايع پوشاك ونساجي وقالي بافي سبب شده تا روز به روز توليد پشم در كشورهاي جهان از اهميت ويژه اي برخوردار شود
به طوري كه در حال حاضر بزرگ ترین کشورهای تولیدکننده پشم درجهان دارای مزارع بزرگ پرورش گوسفند بوده و انواع مختلف نژادهای گوسفند را با توجه به نوع پشمی که دارند پرورش می دهند و دراین میان کیفیت پشم تولید شده به نژاد گوسفند بستگی دارد، مثل گوسفند مارینو که بهترین پشم را دارد.
هم اكنون 60درصد از پشم خام تولید شده در صنعت نساجی و پوشاک کاربرد داشته و استرالیا و نیوزیلند نیز به عنوان بهترین تولیدکنندگان محصولات پشمی از نظر کیفیت به شمار می روند، ضمن اینکه استرالیا بزرگ ترین صادر کننده پشم گوسفند در جهان شناخته می شود.
اين مهم درحالي است كه به طور کلی می توان چند کشور عمده را در جهان نام برد که به عنوان بزرگ ترین تولیدکنندگان پشم در دنیا محسوب شده و جایگاه مهمی را در اقتصاد این صنعت از آن خود کرده اند.
آمارهاي جهاني نشان مي دهد : در حال حاضر كشور چین، با 401.500تن، استرالیا، با 363.350تن، نیوزیلند با 166.670تن، انگلستان با 69.200تن، ایران با 62.400تن، مراکش با56.730تن، سودان با56.240تن، روسیهبا 56.500تن، آرژانتین با 55.500تن و هند با 46.700تن، در زمره مهمترين توليد كنندگان پشم درجهان به شمار مي روند .
با توجه به آمار فوق می توان گفت چین، استرالیا و نیوزیلند بزرگ ترین تولیدکنندگان پشم در سطح جهان به شمار می روند که توانسته اند با حفظ یک فاصله قابل توجه از دیگر کشورهای تولیدکننده، حجم تولید پشم خود را در درجه بالایی قرار دهند، همچنین همان گونه که در آمارها دیده می شود، ایران نیز با داشتن رتبه پنجم در آمار مذکور، از جمله تولید کنندگان برجسته پشم در سطح جهان به شمار می رود.
قيمت پايين وبي توجهي به كيفيت بلاي جان پشم
با وجود اينكه آمار ها نشان مي دهد، سالانه بیش از ۳هزار130 تن پشم دام درخراسان شمالي تولید می شود، اما بررسي ها نشان مي دهد بسياري از اين محصول به دلايل مختلف پس از چيده شد ازبين رفته وسرمايه بسياري را از بين مي برند.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی دراين خصوص مي گويد:«از آنجا كه قیمت برخی از پشم های چیده شده به قدری پایین است که حتی صرف نمی‌کند چیده شود ، لذا تعدادی از دامداران اقدام به دورریختن پشم‌های چیده شده می‌کنند.»
احمد داوطلب مي افزايد:« از سوی دیگر پشم تولید شده خراسان شمالی با توجه به نژاد دامی موجود در استان(کردی، افشاری و مغانی)، از کیفیت لازم برخوردار نیست و این امر نیز بر روی قیمت این محصول تاثیرگذار است.»
اين اظهارات درحالي است كه واردات نخ نیز از دیگر علل پایین آمدن قیمت پشم نه تنها در این استان بلکه در کل کشور است .
علاوه بر اين مشكلات رنگ نگرفتن برخي از الياف پشم ها ،كيفيت پايين دليل براين مدعاست كه توليد كننده هيچ رقبتي براي برداشت وفروش آن ندارد.
محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی دراين خصوص مي گويد:« یکی از عللی که پشم تولیدی در خراسان شمالی مورد استقبال قرار نمی‌گیرد، آن است که قطر پشم بیش از 35 میکرون است و از سوی دیگر پشم تولیدی رنگی است و زمان رنگ رزی رنگ به خود نمی‌گیرد.»
حسن علمی مي افزايد: «پشم‌های قرمز رنگ در فرآیند رنگ رزی فقط رنگ قرمز را به خود جذب می‌کند و پشم‌های با رنگ سیاه فقط رنگ سیاه را به خود جذب می‌کند و پشم سفید است که قابلیت رنگ کردن به انواع رنگ‌ها را دارد.»
وي ادامه مي دهد:« از سوی دیگر درون پشم‌های خراسان شمالی ژار(خر مو) وجود دارد و زمانی که آن وارد پشم می‌شود، به هیچ عنوان رنگ نمی‌گیرد.»
اين درحالي است برخی از دامداران مقداری از پشم موجود بر روی بدن دام را با اسپری‌هایی که دارای رنگ شیمیایی است، رنگی می‌کنند که این مواد مانع جذب رنگ پشم به هنگام انجام عملیات رنگرزی می‌شود و به همین دلیل بسیاری از کارخانه‌های تولید نخ از خریداری این گونه پشم‌ها خودداری می‌کنند.
اين كارشناس با اشاره به تنوع توليدات پشم مي گويد:« در پشم دام چربی به نام لالوئین وجود دارد، كه از این چربی برای استفاده از لوازم آرایشی و صنعت چسب‌سازی استفاده می‌شود.از طرفي استفاده از پشم برای تولید مواردی همچون کف خودرو و ... برای گبه و نمد بافی نيز مي توان استفاده كرد.
راه اندازي کارخانه پشم در شهرستان شیروان
از آنجا كه از انواع پشم توليدي مي تواند در موارد مختلف استفاده كرد لذا اين مهم مي طلبد تا در استان اقدام به ايجاد صنايع تبديلي در اين زمينه كرد كه مقدمه آن ايجاد كارخانه پشم است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار با اشاره به را اندازي كارخانه پشم در شهرستان شيروان دراين خصوص مي گويد:« با کمک بخش خصوصی، عشایر و پرورش دهندگان گوسفند کارخانه پشم در گام نخست برای شستشو و بسته بندی و در ادامه ایجاد زیرساخت هایی برای مباحث مرتبط با ریسندگی و استفاده از چرم و صنایع دستی ایجاد شود.»
محمود دلپسند مي افزايد:« صنایع موجود در حوزه پشم در کشور مربوط به حداقل ۵۰ سال گذشته است بنابراین ورود فناوری و صنایع جدید به چرخه کار و تولید در این حوزه می تواند علاوه بر ایجاد درآمد برای دامپروران موجب ارزش افزوده برای کل کشور شود.»
وي با تاکید بر حمایت دولت برای ایجاد این کارخانه ادامه مي دهد : «دولت از آمادگی لازم برای واگذاری زمین مورد نیاز به سرمایه گذار برخوردار است و همچنین می تواند منابع بانکی ارزان قیمت با کارمزد ۶ درصد در اختیار سرمایه گذاران داخلی قرار دهد.»
به گفته وي ازکارشناسان نیوزیلندی نیز برای انتقال دانش و و تکنولوزی های نوین و معرفی ماشین آلات و صنایع وابسته برای توانمندسازی و مهارت افزایی تولیدکنندگان خود درخواست همکاری كرديم كه اين مهم در كنار سرمايه گذاري بخش دولتي وخصوصي مي تواند به رشد وشكوفايي اين صنعت كمك بزرگي كند.
تا حالا هرچی اصلاح نژاد بود بخاطر گوشت بود حالا باید بخاطر پشم اصلاح نژاد کنیم وقتی قیمت گوشت کفاف نمی کنه پشم دلخوشی بشه یک کارخانه یا کارگاه لازم داریم 
