هشدار! وام‌هاي اشتغالزايي دردسر مي‌شود

چند ماهي است كه موج طرح‌نويسي براي دريافت تسهيلات به منظور ايجاد اشتغال، توسعه و كسب‌و‌كار در شهرهاي كوچك‌و‌روستايي به راه افتاده است. احتمالاً تاكنون هزاران و بلكه دهها هزار طرح توجيهي و توسعه‌اي در مناطق مختلف كشور براي اخذ تسهيلات تهيه و در سامانه‌ها طراحي و بارگذاري شده است. براساس تصميمات دولت و اين اقدامات كه لابد ساعت‌ها وقت متقاضيان را به خود اختصاص داده، قرار است امسال و سال بعد كسب‌و كار‌ها رونق پيدا كند و يا ايجاد شود؛ در نتيجه از تعداد بيكاران كاسته مي‌شود، اما از آنجايي كه مردم تجربه طرح‌هاي زودبازده را پشت‌سر گذاشته‌اند، نگاهي به استقبال و تعداد طرح‌هاي ارائه‌شده نشان مي‌دهد كه افراد متقاضي به مراتب از پيش‌بيني‌هاي دولت فراتر رفته و هركسي به فكر دريافت تسهيلات كم‌بهره افتاده است!

اين موج طرح‌نويسي به ويژه با افزايش نرخ سود تسهيلات بانكي و تصميمات اخير دولت براي كنترل بازار ارز شدت گرفته و با افزايش جامعه آماري متقاضيان با دريافت تسهيلات كم‌بهره براي ايجاد اشتغال، معلوم نيست كه چند درصد از آنها با طرح‌هاي توجيهي طراحي و ارائه شده به سامانه‌هاي اينترنتي موفق به اخذ اين تسهيلات خواهند شد و طبيعي است وقتي رانت ايجادشده با افزايش نرخ سود بانكي جذاب مي‌شود، معلوم نيست كه چند درصد تسهيلات اخذ‌شده براي توسعه و ايجاد كسب‌و‌كار‌ها صرف ايجاد اشتغال و رونق توليد خواهد شد.  در واقع با بالابردن نرخ سود تسهيلات بانكي، طرح‌هاي خود اشتغال روستايي و شهرهاي كوچك به رانتي جذاب بدل‌شده كه كافي است افراد تسهيلات اخذشده را بگیرند و بلافاصله همه يا بخشي از آنها را سپرده كنند.  اما اين تمام ماجرا نيست، اخبار رسيده نشان مي‌دهد كه در يك شهركوچك با احتساب روستاهايش بيش از هزار طرح توجيهي تهيه و ارائه شده، در حالي كه سهم تسهيلات تخصيص‌يافته به آن شهر در سال‌جاري كمتر از 2ميليارد تومان است.  به عبارت ساده‌تر، اگر بخواهند به همه طرح‌هاي ارائه‌شده تسهيلات اشتغالزايي تخصيص يابد، بايد به هر متقاضي حدود 2ميليون تومان وام داده شود كه اين به معناي ناكارآمدي محض تسهيلات است يا اينكه با تخصيص مبلغ مذكور به چند ده نفر رانت قوي براي عده‌اي به‌خصوص را ايجاد خواهد كرد. 

 

ظاهراً اين طرح اگر هرچه سريع‌تر بازنگري نشود يا حداقل مدت ثبت‌نام و بارگذاري طرح‌ها براي دريافت تسهيلات محدود نشود، دردسري بزرگ براي ايجاد نارضايتي در مناطق محروم خواهد شد. زيرا معمولاً طرح‌هاي توجيهي يا در مناطق مختلف از تنوع لازم برخوردار نيست و چند نفر متقاضي داراي يك كسب‌و‌كار مشابه هستند. بنابراين تخصيص منبع محدود بانكي باگزينش و غربالگري‌هايي در ادارات شهرستان‌ها و استان‌ها انجام خواهد شد كه اين گزينش‌ها به سمت آشنابازي و سفارش‌شده‌ها پيش خواهد رفت. 

از آنجايي كه برخلاف شهر‌هاي بزرگي مانند تهران در مناطق روستايي و شهرهاي كوچك همه يكديگر را مي‌شناسند، روابط و ارتباطات نيز قابل رؤيت است، بنابراين تخصيص منابع خود موجب گرفتاري مي‌شود. به اين ترتيب تصميمات متناقض دولت اهم از افزايش نرخ سود بانكي و اعطاي سود بالاي بانكي از يك‌سو آگاهي مردم و افزايش متقاضي دريافت تسهيلات با استفاده از تجربه طرح‌هاي زودبازده از سوي ديگر و محدودنبودن زمان ثبت‌نام طرح‌هاي ارائه شده براي دريافت تسهيلات مثلثي ايجاد خواهد كرد كه به جاي دستيابي به اهداف مندرج در سياست‌هاي دولت براي اعطاي تسهيلات اشتغالزايي به نقطه‌اي براي نارضايتي كارآفرينان و متقاضيان كار در مناطق مختلف كشور خواهد شد.