عليرضا محمدي | اين مناسبت را بهانه‌اي قرار داديم تا علاوه بر مروري بر تاريخچه اين قشر از بسيج، نگاهي بر حماسه‌آفريني دانش‌آموزان در مقاطع مختلف انقلاب اسلامي داشته باشيم.
شايد بتوان بسيج دانش‌آموزي را پس از بسيج مساجد و محلات، از قديمي‌ترين اقشار بسيج مستضعفين به شمار آورد چراكه با صدور فرمان تاريخي حضرت امام خميني(ره) در پنجم آذر ماه ۱۳۵۸ مبني بر تشكيل بسيج 20 ميليوني، پايگاه‌هاي مقاومت بسيج در مدارس از جمله اولين نهادهايي بودند كه به صورت خودجوش اقدام به جذب نيرو كردند. هرچند مروري بر تاريخچه بسيج دانش‌آموزي نشان مي‌دهد كه اولين سند رسمي اعلام موجوديت اين قشر در توافقنامه فرمانده نيروي مقاومت و وزير آموزش و پرورش وقت در سال 71 به ثبت رسيده اما حضور چشمگير دانش‌آموزان در حوادث گوناگوني چون يوم‌الله 13 آبان 57 و 58 و جبهه‌هاي هشت سال جنگ تحميلي نشان مي‌دهد كه روحيه بسيجي خيلي قبل‌تر از اين توافقنامه رسمي، در ميان دانش‌آموزان ايراني ريشه دوانده بود.
از 13 آبان 57 تا 13 آبان 58
با تسخير لانه جاسوسي امريكا در سيزدهم آبان‌ماه 1358 اين روز چنان در حافظه تاريخي ملت ما و حتي ساير ملت‌هاي جهان سايه افكنده كه كمتر كسي به واقعه بزرگ يك سال قبل، يعني حركت تاريخي 13 آبان‌ماه 1357 دانش‌آموزان و دانشجويان عليه رژيم طاغوت توجه مي‌كند. در اين روز اوج تظاهرات و مخالفت دانش‌آموزان و دانشجويان در مقابل رژيم پهلوي صورت گرفت. از نخستين ساعات روز 13 آبان تعدادي از دانش‌آموزان معدود دبيرستان‌هايي كه هنوز فعال بودند، مدارس را تعطيل كرده به سوي دانشگاه تهران تظاهرات كردند. آنها در سر راه خود ديگر دبيرستان‌ها را نيز تعطيل كردند. با افزايش جمعيت دانش‌آموزان، سربازان ارتش وارد عمل شدند و با شليك تير هوايي و انفجار گاز اشك‌آور به مقابله با دانش‌آموزان پرداختند و آنها را متفرق كردند. با شدت يافتن درگيري بين سربازان و دانش‌آموزان، شعارهاي «مرگ بر شاه» و «معلم به پا خيز محصلت كشته شد» از هر گوشه خيابان، به پا خاست.
در مسير حركت دانش‌آموزان به سوي دانشگاه، مردم نيز با آنها همراه شدند و پس از ورود به دانشگاه به تجمع دانشجويان پيوستند. دانشجويان سپس به مسجد دانشگاه رفتند و از طريق بلندگوي مسجد، شعارهاي تندي عليه رژيم سر دادند. آنها كه قصد داشتند از دانشگاه تا خانه آيت‌الله سيدمحمود طالقاني- كه به تازگي از زندان آزاد شده بود- تظاهرات كنند، هنگام خروج از دانشگاه با مأموران حكومت نظامي روبه‌رو شدند. صداي تيراندازي و انفجار گاز اشك‌آور، جمعيت را پراكنده كرد. عده‌اي به داخل دانشگاه بازگشتند و با بستن درهاي دانشگاه به شدت شعار مي‌دادند. عده‌اي ديگر كه در بيرون از دانشگاه مانده بودند به خيابان‌هاي اطراف رفتند. دانشجويان به سمت دانشكده پزشكي در حركت بودند كه نظاميان وارد محوطه دانشگاه شده دوباره شروع به تيراندازي و انفجار گاز اشك‌آور كردند. در نتيجه اين درگيري‌ها كه تا ساعاتي ادامه يافت حدود 65 دانش‌آموز و دانشجو به شهادت رسيدند تا يكي از پررنگ‌ترين حركت‌هاي دانش‌آموزان در پيروي از امامي كه حضور سربازانش را از سال‌ها قبل خبر داده بود، شكل بگيرد. اين حركت در واقع مطلعي بود بر حضور تاريخي دانش‌آموزان در هشت سال جنگ تحميلي.
يك سال پس از اين واقعه و در 13 آبان 58 نيز بار ديگر پيوند دانش‌آموزان و دانشجويان، حماسه‌اي ديگر را رقم زد كه در پي آن سفارت امريكا كه امام راحل از آن تحت عنوان لانه جاسوسي ياد كرد، به تسخير فرزندان انقلابي خميني كبير درآمد.
8 سال جنگ، 550 هزار دانش‌آموز
جنگ تحميلي عراق عليه ايران كه صرف نظر از ناآرامي‌هاي قبل و بعد از آن هشت سال تمام به طول انجاميد، نبردي نابرابر را در حافظه تاريخ بشر به ثبت رساند كه طي آن ملت ايران با دستان خالي در برابر دشمني كه از سوي ابرقدرت‌هاي وقت حمايت مي‌شد، ايستادگي كردند. رزمندگان خميني كبير در اين جنگ نابرابر را نوجوانان و جوانان و حتي پيرمردهايي تشكيل مي‌دادند كه هيچ كدام داشته‌هاي مادي را در برابر انبوه داشته‌هاي دشمن كم نشمرده و تا پاي جان ايستادگي مي‌كردند اما در اين ميان حضور دانش‌آموزان در جبهه‌هاي جنگ به اندازه‌اي پررنگ بود كه نگاهي بر آمارهاي موجود به خوبي نشان مي‌دهد اين قشر بيشترين حضور را در جبهه‌هاي جنگ داشته است.
اگر قول برخي از آمارها را بپذيريم كه طي جنگ تحميلي حدود 800 هزار داوطلب در جبهه‌هاي جنگ حضور يافته‌اند، شركت بيش از ۵۵۰ هزار نفر از دانش‌آموزان (البته با احتساب دفعات مكرري كه يك دانش‌آموز در جنگ حضور مي‌يافت)، رقم خيره‌كننده‌اي است كه از نقش پررنگ اين قشر در جبهه‌ها حكايت دارد. دانش‌آموزان كه اغلب به عنوان بسيجي در جبهه‌ها شركت مي‌كردند، طي اين حضور آمارهاي خيره‌كننده ديگري نيز بر سند افتخارات‌شان افزودند كه به برخي از آنها اشاره مي‌كنيم.
۳۶ هزار نفر دانش‌آموز طي جنگ تحميلي به شهادت رسيدند كه با كسر اين رقم حدود 230 هزار شهيد جنگ تحميلي، درصد قابل توجهي به شهداي دانش‌آموز اختصاص خواهد يافت. در اين بين ۲۸۵۳ نفر جانباز و ۲۴۳۳ نفر اسير بودند كه در زمره آزادگان سرافراز كشورمان قرار گرفتند.
حضور حماسي دانش‌آموزان در سال‌هاي جنگ تحميلي عراق عليه ايران نه تنها موجب گرمي و موفقيت جبهه‌ها شد بلكه شور و نشاط ويژه‌اي در داخل مدارس ايجاد كرد تا ساير دانش‌آموزان نيز با مراجعه به مسئولان مدارس، خواستار راه‌اندازي بسيج دانش‌آموزي در مدارس خود شوند و بدين ترتيب هسته‌هاي اوليه تشكيلات بسيج دانش‌آموزي در مدارس تشكيل و در مدت كوتاهي تبديل به گسترده‌ترين تشكل دانش‌آموزي كشور گردد. شهيد مهرداد اسدالهي، شهيد حسين فهميده، شهيد بهنام محمدي، مرحمت بالازاده و شهيد ناهيد فاتحي كرجو از جمله شهداي شاخص دانش‌آموز هستند.
دانش‌آموزان پس از جنگ تحميلي
پس از جنگ تحميلي كه عرصه‌هاي علمي، فرهنگي و مباحث سازندگي در اولويت قرار گرفتند، باز هم دانش‌آموزان بسيجي در مدار منويات رهبر معظم انقلاب حركت كردند كه اعزام چند صد هزار نفري دانش‌آموزان به اردوهاي راهيان نور (در مباحث فرهنگي) و اردوهاي هجرت سه (ذيل مباحث سازندگي) از نمونه‌هاي بارز آن است. از سوي ديگر طرح‌هاي علمي بسيج دانش‌آموزي مانند آيه‌هاي تمدن كه دانش‌آموزان نخبه را براي هدايت تحصيلي تا نيل به دانشگاه‌ها همراهي مي‌كند، آينده‌اي درخشان با تربيت جوانان نخبه و متعهدي را نويد مي‌دهد كه مقام معظم رهبري از چنين امري اين گونه ياد مي‌كنند: جوانان را بايد در صحنه نگه داشت، مسئله مهم در امر سازندگي و بازسازي كشور، سپردن كارها به دست جوانان است.
