جوان آنلاین: در شرایطی که شتاب ارتباطات، نفوذ زبانهای بیگانه و سهلانگاری زبانی، و دشمنی با ایران سلامت زبان فارسی را در فضای عمومی با چالشهای تازهای مواجه کرده است، رسانه ملی ـ بهویژه رادیو ـ بیش از هر زمان دیگر در جایگاه صیانت از زبان ایستاده است. راهاندازی «جایزه سیمرغ صدا» از سوی شورای پاسداشت زبان فارسی معاونت صدا، تلاشی هدفمند برای بازگرداندن دقت، اصالت و زیبایی زبان فارسی به آنتن رادیو است؛ جایزهای که میخواهد معیاری روشن برای آینده برنامهسازی صداپایه ترسیم کند.
زبان فارسی، ستون هویت ملی
محمدجعفر محمدزاده، رئیس شورای پاسداشت زبان فارسی معاونت صدا، در گفتوگو با «جوان» با تأکید بر جایگاه بنیادین زبان در هویت ایرانی گفت: زبان فارسی صرفاً یک ابزار ارتباطی نیست؛ زبان، حافظه تاریخی، فرهنگی و هویتی یک ملت است. هر واژهای که درست یا نادرست به کار میبریم، بخشی از این حافظه را تقویت یا تضعیف میکند. محمدزاده ادامه داد: رسانه ملی در این میان نقشی تعیینکننده دارد. وقتی سخن از رسانه ملی به میان میآید، دیگر با یک رسانه عادی طرف نیستیم. این رسانه الگو میسازد و جهت میدهد. رادیو به طور خاص، چون مبتنی بر صدا و کلام است، بیشترین تأثیر را بر زبان عمومی جامعه دارد.
محمدزاده با اشاره به ویژگی منحصربهفرد رادیو تأکید کرد: در رادیو، همهچیز بر دوش زبان است؛ تصویر نداریم که کاستیها را جبران کند. اگر زبان در رادیو آسیب ببیند، این آسیب مستقیم و بیواسطه به مخاطب منتقل میشود.
او هشدار داد که بیتوجهی به زبان در آنتن، پیامدهای اجتماعی دارد و در ادامه گفت: اگر واژه نادرست، ساختار غلط یا معادل بیگانه بدون ضرورت از آنتن پخش شود و نسبت به آن حساسیتی نباشد، خیلی زود همان الگو در گفتار روزمره جامعه بازتولید میشود. این زنجیره باید جایی متوقف شود و آن نقطه، رسانه است.
ایده شکلگیری «سیمرغ صدا»
رئیس شورای پاسداشت زبان فارسی معاونت صدا درباره چرایی راهاندازی این جایزه توضیح داد: با تصمیم شورای مدیران معاونت صدا و تأکید معاون محترم صدا، مقرر شد موضوع زبان فارسی از سطح توصیه و تذکر عبور کند و به یک اقدام عملی، انگیزشی و جریانساز تبدیل شود. محمدزاده افزود: «سیمرغ صدا» پاسخی به یک نیاز واقعی در فضای رسانهای است. سالها درباره اهمیت زبان گفتهایم، اما لازم بود سازوکاری تعریف شود که این اهمیت، دیده و تشویق شود. جایزه، زبان مشترک قدردانی و الگوسازی است. محمدزاده یکی از آسیبهای رایج در حوزه زبان را نگاه مناسبتمحور دانست و گفت: اگر پاسداشت زبان فقط محدود به هفته و روز خاصی شود، اثرگذاریاش از بین میرود. ما میخواهیم زبان فارسی به بخشی از کنش روزمره حرفهای در رادیو تبدیل شود؛ از اتاق فکر و نگارش متن تا اجرا و پخش.
او ادامه داد: دقت زبانی باید همانقدر اهمیت داشته باشد که دقت محتوایی. زبان درست، نشانه احترام به مخاطب و احترام به مؤلفه مهم ملی ایرانیان است.
رادیو؛ دانشگاه عمومی زبان
رئیس شورای پاسداشت زبان فارسی معاونت صدا، رادیو را «دانشگاه عمومی زبان» نامید و توضیح داد: گویندگان، مجریان و برنامهسازان، چه بخواهند چه نخواهند، معلمان زباناند. مخاطب شاید کتاب نخواند، اما صدای رادیو را میشنود و همان را در گفتار خود به کار میگیرد.
محمدزاده تصریح کرد: پاسداشت زبان به معنای فاصله گرفتن از زبان مردم نیست: زبان معیار باید زنده، روان و قابل فهم باشد. ما مخالف زبان روزمره نیستیم و این زبان کارکردهای خود را دارد ولی مخالف بیدقتی و بیمسئولیتی زبانی هستیم.
محمدزاده به نقش آموزشهای پیوسته نیز اشاره کرد: در کنار برگزاری چنین جوایزی، آموزشهای زبانی برای گویندگان، مجریان و برنامهسازان ضروری است. زبان، موجودی زنده است و نیاز به مراقبت و آموزش دائمی دارد.
وی افزود: سیمرغ صدا قرار نیست جای آموزش را بگیرد، بلکه مکمل آن است؛ هم انگیزه ایجاد میکند و هم مسیر درست را نشان میدهد. رئیس شورای پاسداشت زبان فارسی معاونت صدا درباره روند انتخاب نامزدهای جایزه گفت: از همه شبکههای رادیویی خواسته شد هر کدام یک نفر از کوششگران شبکه را که بیشترین دقت، تعهد و حساسیت را در پاسداری از زبان فارسی دارد، معرفی کنند. او توضیح داد: این افراد فقط گوینده نبودند؛ مجری، نویسنده، سردبیر و برنامهساز هم در میان نامزدها حضور داشتند. پس از دریافت نامها، مرحله ارزیابی تخصصی آغاز شد.
محمدزاده درباره معیارهای داوری گفت: نمونههای کاری نامزدها بهدقت بررسی شد؛ انتخاب واژه، ساخت جمله، پرهیز از کاربرد بیرویه واژههای بیگانه و میزان پایبندی به زبان معیار از جمله شاخصها بود. او تأکید کرد که نگاه شورا صرفاً سختگیرانه نبوده است:روانبودن، طبیعیبودن و ارتباط مؤثر با مخاطب هم برای ما اهمیت داشت.
راهیافتگان به مرحله نهایی
به گفته محمدزاده، در این دوره از جایزه «سیمرغ صدا»، احمد خالصی از رادیو تهران، خانم فاطمه ترسا از رادیو پیام و آقای مهدی محمدیان از رادیو فرهنگ موفق شدند به مرحله نیمهنهایی راه پیدا کنند. سطح رقابت بسیار نزدیک بود، اما در نهایت آقای محمدیان بهعنوان نفر اول این دوره انتخاب شد.
رئیس شورای پاسداشت زبان فارسی معاونت صدا با اشاره به اهدای جایزه در روز گذشته گفت: جایزه سیمرغ صدا در واقع پیام روشنی به همه فعالان رادیو است که زبان فارسی اولویت است، نه حاشیه. این جایزه نشان میدهد دقت زبانی، یک ارزش حرفهای است و دیده میشود.
محمدزاده در پایان ابراز امیدواری کرد: امید ما این است که همراستا با سیاستهای مرکز پاسداشت زبان و ادبیات فارسی در سازمان سیمرغ صدا به یک جریان پایدار تبدیل شود؛ جریانی که حساسیت زبانی را در تمام سطوح برنامهسازی نهادینه کند. او تأکید کرد: نسل جدید برنامهسازان اگر الگوهای درست را در کنار خود ببینند، مسیر حرفهایتری انتخاب میکنند. سیمرغ صدا میخواهد این الگوها را معرفی کند.
رئیس شورای پاسداشت زبان فارسی معاونت صدا در پایان بیان کرد: رادیو میتواند و باید پیشگام این مسیر باشد و خوشحالیم که با جایزه سیمرغ صدا گام مهمی در این راه برداشته میشود.
