وقتی حادثه‌ای در خیابان یا جاده رخ می‌دهد، انگار نیرویی نامرئی مردم را به سمت صحنه می‌کشاند؛ عطش تماشای حادثه. این کنجکاوی جمعی که گاه از سر همدردی و گاه از روی هیجان شکل می‌گیرد، در بسیاری از مواقع خود به حادثه‌ای دیگر بدل می‌شود، حادثه‌ای ثانویه که هم عملیات امداد را مختل می‌کند و هم جان انسان‌ها را می‌گیرد.
گزارش‌های میدانی پلیس‌راه و سازمان‌های امدادی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد، یکی از عوامل اصلی تأخیر در عملیات امدادرسانی یا بروز تصادف‌های زنجیره‌ای، تجمع تماشاگران در صحنه حادثه است. امدادگران می‌گویند گاهی پیش از رسیدن تیم‌های رسمی، جمعیتی از مردم گرد محل حادثه حلقه می‌زنند، راه‌ها بسته می‌شود، خودرو‌ها توقف می‌کنند و حتی برخی از رانندگان در حاشیه بزرگراه‌ها از خودرو پیاده می‌شوند تا فقط «تماشا» کنند و فیلم بگیرند.
یکی از نمونه‌های تلخ این اتفاق در محور شاهین‌شهر ـ کاشان رقم خورد. در این مسیر، یک دستگاه وانت نیسان از جاده منحرف و واژگون شده بود. در حالی که برخی رانندگان برای کمک توقف کرده بودند، دو راننده دیگر تنها برای تماشای صحنه تصادف از خودرویشان پیاده شدند. دقایقی بعد، یک اتوبوس ولوو که در مسیر حرکت بود، به دلیل لغزندگی جاده و تخطی از سرعت مطمئنه، کنترل خود را از دست داد و با این دو مرد ۳۰ و ۴۵ ساله برخورد کرد که هر دو در دم جان باختند. پلیس‌راه در گزارش خود اعلام کرد تا زمان تأمین ایمنی مسیر، هر توقف غیرضروری در محل حادثه، خود مصداق خطر است. در این حادثه، بی‌احتیاطی دو تماشاگر کنجکاو جان آنها را گرفت.
روانشناسان اجتماعی معتقدند در بسیاری از جوامع «تماشای حادثه» نوعی کنش ناخودآگاه است؛ ترکیبی از ترس، هیجان و حس کنجکاوی نسبت به مرگ و خطر، اما در شرایط بحرانی، همین رفتار می‌تواند فاجعه‌بار باشد.
در ایران با گسترش شبکه‌های اجتماعی، حتی شکل تازه‌ای از این پدیده ظهور کرده است؛ تماشاگرانی که به جای کمک، تلفن همراهشان را بیرون می‌آورند تا از صحنه عکس یا فیلم بگیرند. این رفتار نه‌تنها اخلاقی نیست، بلکه در مواردی روند امدادرسانی را مختل و فضای روانی حادثه‌دیدگان را بحرانی‌تر می‌کند.
در هر حادثه رانندگی، اولین نیاز مصدومان «دسترسی سریع به امداد» است. در این شرایط هر ثانیه می‌تواند مرز میان زندگی و مرگ باشد. حضور تماشاگران غیرمتخصص، نه‌تنها کمکی به روند نجات نمی‌کند، بلکه گاهی امدادگران را با خطر مواجه می‌کند. خودرو‌های امدادی برای عبور در مسیر بسته شده دچار تأخیر می‌شوند و نیرو‌های پلیس ناچارند به‌جای تمرکز بر مدیریت صحنه به پراکنده کردن جمعیت بپردازند.
در هر سانحه، نخستین و مهم‌ترین وظیفه شهروندان، گزارش سریع حادثه به مراکز امداد (۱۱۰، ۱۱۵ یا ۱۲۵) است. پس از آن، اگر تخصصی در امدادرسانی ندارند باید از محدوده خطر دور شوند تا مسیر برای نیرو‌های امدادی باز بماند. تجمع بی‌مورد، توقف در حاشیه جاده یا فیلمبرداری از صحنه تصادف، نه‌تنها غیراخلاقی، بلکه در مواردی جرم تلقی می‌شود.
تماشاچیان حوادث گاه بی‌آنکه بدانند، خود به بخشی از حادثه تبدیل می‌شوند. اگر قرار است در کنار هم جامعه‌ای ایمن‌تر بسازیم باید از این عادت خطرناک دل بکنیم. هر بار که به جای تماشا، مسیر را برای امداد باز می‌کنیم، در حقیقت به نجات جان انسانی یاری رسانده‌ایم.
