جوان آنلاین:دفاع مقدس، صرفاً یک مقطع تاریخی هشت‌ساله نیست؛ بستر شکل‌گیری و بالندگی فرهنگی است که پس از گذشت دهه‌ها، همچنان در قالب‌های گوناگون هنری بازتولید می‌شود. حوزه هنری انقلاب اسلامی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهاد‌های فرهنگی کشور، در سال گذشته تلاش کرده است تا این میراث معنوی را نه فقط در قاب خاطره و روایت که در قالب‌های متنوع هنری، رسانه‌ای و سرگرمی برای نسل‌های تازه بازآفرینی کند. اولین هفته پاییز سالگرد آغاز جنگ تحمیلی و هفته دفاع مقدس است؛ ایامی که یادآور مقاومت مردمی و ایثار رزمندگانی است که با جان و ایمان خود از میهن دفاع کردند. به همین مناسبت نگاهی به عملکرد انتشارات سوره مهر، سازمان سینمایی سوره، مرکز موسیقی و مرکز هنر‌های نمایشی حوزه هنری انداخته‌ایم، مروری که نشان می‌دهد هرکدام چه سهمی در استمرار این جریان داشته‌اند.
سوره مهر؛ سنگر مکتوب روایت‌های جنگ
انتشارات سوره مهر همچنان در خط مقدم نشر ادبیات دفاع‌مقدس قرار دارد. این انتشارات طی سال گذشته ده‌ها عنوان تازه در حوزه‌های مختلف منتشر کرده است.
در حوزه خاطره‌نگاری و تاریخ شفاهی، آثاری، چون «فانوسی که افسانه نبود» (حمید حسام)، «برادران قلعه فرموشان» (ساسان ناطق) و «من شهید نیستم» (اعظم پشت‌مشهدی) منتشر شدند. حسام در کتابش با شیوه‌ای بدیع، داستان واقعی زندگی شهید حسن ترک را از زبان خود او و با زاویه دید اول شخص روایت می‌کند. کتاب «برادران قلعه فرموشان» نیز روایت واقعی آزاده طاهر اسداللهی از دوران اسارت در اردوگاه‌های عراق است. کتاب من شهید نیستم، خاطرات جانباز شیمیایی محمد میری را روایت می‌کند.
در بخش ادبیات داستانی، رمان‌هایی همچون «اَثریا» (نیما اکبرخانی)، «هناسه» (راضیه بهرامی‌راد) و «کاماندان» (مصطفی جمشیدی) منتشر شدند. «اثریا» با لحنی ژنز و لطیف داستانی پرماجرا از نبرد نیرو‌های ایرانی با گروه‌های تکفیری در سوریه را روایت می‌کند. رمان «هناسه» بر اساس یک داستان واقعی با نگاهی به زندگی یک خانواده عراقی و ظلم رژیم بعث عراق به کردنشینان و اهالی حلبچه نوشته شده است. اثر تازه سوره مهر «کاماندان» روایتی است معمایی و رازآلود از حوادث و چالش‌های پیشِ روی نیروی اطلاعاتی ایرانی در دل بغداد در مواجهه‌با افسر یاغی و عاشق عراقی.
در حوزه ادبیات کودک و نوجوان نیز کتاب‌هایی، چون «ما و عروسک پارچه‌ای» و «دست‌ها پشت گردن» (یوسف قوجق) ازسوی نشر مهرک منتشر شد. قوجق در این آثار با زبان ساده و تصویرگری دلنشین، قهرمانان کوچک و رابطه کودکان با فضای جنگ را بازآفرینی می‌کند. این کتاب‌ها برای نسل تازه فرصتی فراهم می‌کنند تا مفاهیمی همچون دلبستگی، ایثار و شجاعت را در قالبی داستانی و کودکانه لمس کنند.
سازمان سینمایی سوره؛ پرده نقره‌ای در خدمت حماسه
سینما یکی از اصلی‌ترین رسانه‌هایی است که دفاع مقدس را برای نسل‌های متوالی بازنمایی کرده است. سازمان سینمایی سوره در سال‌های گذشته تولیدات شاخصی داشت.
فیلم سینمایی «ص» که با محوریت زندگی شهید علی هاشمی ساخته شد، یکی از مهم‌ترین آثار سال بود. این فیلم بر بُعد شخصیتی و انسانی شهید هاشمی و انتظار ۲۱ ساله مادر او برای پیدا شدن پیکر مطهرش می‌پردازد؛ شخصیتی که با ایمان و هوش نظامی خود نقش مهمی در دفاع از میهن ایفا کرد.
در همین راستا، مرکز سریال سازمان سینمایی سوره پروژه «پسران هور» را آماده پخش کرد. این سریال در قالب داستانی بلند و اپیزودیک به روایت زندگی شهید هاشمی و یارانش در قرارگاه نصرت و زحمات آنها در طراحی و اجرای عملیات آبی- خاکی خیبر می‌پردازد و قرار است نسل تازه را از طریق قالب تلویزیونی با چهره‌های برجسته جنگ آشنا کند.
در حوزه فیلم کوتاه و مستند نیز آثاری، چون «نوشابه مشکی» و «آستین خالی» تولید شدند. «نوشابه مشکی» با نگاهی متفاوت و زبانی طنز به نحوه شهادت یک رزمنده در عملیات بدر می‌پردازد. مستند «آستین خالی» روایتی از شهید حاج‌حسین خرازی از زبان دوستان و همرزمان کمتر دیده شده‌اش مثل بیسیم‌چی‌ها و رانندگان و کسانی که ارتباط نزدیکی با شهید خرازی داشته‌اند، است. با تماشای این آثار پی می‌بریم سینمای دفاع مقدس همچنان ظرفیت روایت‌های تازه دارد.
هنر‌های نمایشی؛ روایت صحنه‌ای از جنگ
تئاتر همواره بستری زنده برای بازآفرینی مفاهیم دفاع مقدس بوده است؛ جایی که روایت‌ها در برابر چشم مخاطب به‌طور مستقیم جان می‌گیرند. حوزه هنری در سال گذشته دو نمایش شاخص در این حوزه روی صحنه برد: «گاراژ» و «ریگ چاه.» نمایش «گاراژ» با زبانی طنز داستان خانواده‌ای آبادانی در کشاکش جنگ را روایت می‌کند. کیانوش ایازی با کارگردانی این اثر نشان داد که آثار جنگ تنها در میدان نبرد باقی نمی‌مانند، بلکه در زندگی روزمره و ذهن آدم‌ها تداوم می‌یابند. از سوی دیگر، نمایش «ریگ چاه» که همچنان در نقاط مختلف کشور به روی صحنه می‌رود روایتی از هفت سرباز در پاسگاه مرزی ریگ چاه است.
مرکز موسیقی حوزه هنری؛ صدا‌های ماندگار حماسه
موسیقی دفاع مقدس از سرود‌های پرشور سال‌های جنگ تا آثار بازآفرینی‌شده امروز، بخش مهمی از حافظه فرهنگی ایران است. مرکز موسیقی حوزه هنری در سال گذشته تولید و بازخوانی آثار تازه‌ای را بر عهده داشت.
نماهنگ‌های «سرپناه» با صدای محمد معتمدی و «وطن» با صدای سروش بخشش را با بهره‌گیری از تصویر و موسیقی، فضای عاطفی و معنوی جنگ را برای نسل امروز بازآفرینی کردند.
حوزه هنری با خلق روایتی چندلایه و متنوع از جنگ کوشیده است ارزش‌های دفاع مقدس را در انواع قالب‌های هنری بازآفرینی کند. از کتاب‌هایی که روایت‌های انسانی و صمیمی جبهه را ثبت می‌کنند، تا فیلم‌ها و مستند‌هایی که قهرمانان جنگ را با زبان تصویر بازمی‌نمایانند؛ یا خلق کتاب‌های مصور که ارزش‌های دفاع مقدس را به تجربه‌ای تعاملی برای کودکان بدل می‌سازند.
دفاع مقدس نه یک روایت بسته تاریخی، بلکه سرمایه‌ای فرهنگی و زنده است که می‌تواند در قالب‌های گوناگون به نسل‌های آینده منتقل شود. حوزه هنری مانند همیشه نشان داد که با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های هنری می‌تواند این میراث معنوی را در زندگی فرهنگی امروز جاری سازد.
