جهان در یکی از سرنوشت‌سازترین مقاطع خود قرار گرفته و پایان نظم امریکایی و غربی بعد از دوره‌ای طولانی در افق نمودار شده و در این بین منطقه غرب آسیا کانون اصلی و کلیدی رقم زدن نظم آینده جهان و ایران قلب نظم نوین جهانی است و همین حقیقت باعث تهدیدات فزاینده غرب و تلاش آنان برای تغییر ژئوپلتیک منطقه و مهار جمهوری اسلامی ایران شده است.
سازمان همکاری شانگهای (SCO) به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مؤثرترین بلوک‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، هم‌اکنون به کانون تحولات راهبردی در حوزه‌های امنیت، اقتصاد و فناوری تبدیل شده است. اجلاس شانگهای ۲۰۲۵ که در چین برگزار شد، همزمان با شرایط پیچیده و حساس ایران برگزار گردید. فشار‌های تحریمی و تهدیدات امنیتی از سوی امریکا، اروپا و رژیم صهیونیستی، ایران را واداشته است تا با اهتمام بیشتر به سمت همکاری‌های چندجانبه در سازمان‌ها و بلوک‌های قدرت جهانی، مسیر تازه‌ای برای حفظ منافع راهبردی خود تعریف کند. سفر رئیس‌جمهور ایران، دکتر مسعود پزشکیان، به این اجلاس، به معنای نقش مهم ایران در بازی بزرگ منطقه‌ای و جهانی است.
در میان تهدیدات فزاینده غرب و جنگ ترکیبی آنان علیه ایران، اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در تیانجین چین می‌تواند نقشی مهم و اثرگذار در این منازعه ایفا کند. این گردهمایی، که با حضور شخصیت‌هایی، چون شی جین‌پینگ، ولادیمیر پوتین و نارندرا مودی در حال برگزاری است، نه تنها صحنه‌ای برای نمایش اتحاد شرق به شمار می‌رود، بلکه نقطه عطفی برای بازتعریف جایگاه ویژه ایران در نظم چندقطبی جهانی به حساب می‌آید. سازمان همکاری شانگهای، با ۱۰ عضو دائم اثرگذار و مهم و با تکیه بر شعار اعتماد متقابل، برابری و احترام به تنوع، به سنگر مقاومت در برابر هژمونی غربی بدل شده است و برای ایران، که از سال ۲۰۲۳ به عضوی کامل درآمده است، نقشی حیاتی در خنثی‌سازی تهدیدات ایفا می‌کند و از جنبه‌های مختلف اهمیت راهبردی برای جمهوری اسلامی ایران دارد:
همکاری‌های امنیتی و نظامی و مقابله با تهدیدات ترکیبی
تهدیدات کنونی علیه ایران تنها محدود به تحریم‌های اقتصادی نیست، بلکه شامل جنگ اطلاعاتی، جنگ شناختی، و تهدیدات نظامی نیابتی و مستقیم است که توسط امریکا، رژیم صهیونیستی و ناتو اعمال می‌شود. اجلاس شانگهای فرصتی برای تبادل اطلاعات امنیتی و مبارزه مشترک با تروریسم و گروه‌های نیابتی فراهم کرده و با ایجاد مکانیسم‌های هماهنگ برای مقابله با تهدیدات ترکیبی و افزایش توان بازدارندگی ایران در سطح منطقه‌ای و توسعه همکاری‌های نظامی در زمینه تجهیزات دفاعی و فناوری‌های نوین روسیه و چین، می‌تواند به ایران در مقابله با تهدیدات نظامی مستقیم کنونی کمک قابل توجهی کند.
فناوری و امنیت سایبری:
یکی از محور‌های کمتر تحلیل شده اجلاس شانگهای، تمرکز بر همکاری‌های فناوری و به ویژه امنیت سایبری است. با توجه به اینکه امریکا و رژیم صهیونیستی از سال‌ها پیش حملات سایبری علیه زیرساخت‌های حیاتی ایران انجام داده‌اند (مانند حمله به تأسیسات هسته‌ای نطنز و سامانه‌های مالی)، ایران به شدت نیازمند توسعه توانمندی‌های سایبری و دفاع در برابر تهدیدات فناوری است. در اجلاس شانگهای اخیر، گروهی ویژه برای تبادل اطلاعات در حوزه امنیت سایبری شکل گرفت که ایران به عنوان عضو فعال آن، می‌تواند از تجربیات و فناوری‌های پیشرفته روسیه و چین بهره‌مند شود. همکاری در حوزه فناوری‌های هوش مصنوعی و نسل ششم شبکه‌های مخابراتی می‌تواند به ایران امکان دهد تا عقب‌ماندگی فناوری ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهد و در زمینه هوشمندسازی نظام دفاعی و اقتصادی پیشرفت کند.
اقتصاد و تجارت بدون دلار و مقابله با تحریم‌ها
این سازمان بستری برای کاهش وابستگی به نظام مالی غربی فراهم کرده است. ابتکار صندوق ارزی چندجانبه، با الهام از مدل‌های دیجیتال چین مانند بلاک‌چین، می‌تواند رشد اقتصاد دیجیتال ایران را شتاب بخشد و اتصال بندر چابهار به کریدور شمال- جنوب، ایران را به چهارراه تجارت بین چین، روسیه و هند تبدیل کرده و درآمد‌های ترانزیتی را افزایش دهد. از طرفی ایران با توجه به فشار‌های تحریمی ناشی از خصومت‌های غرب، عملاً به دنبال یافتن جایگزین‌هایی برای تعاملات اقتصادی و امنیتی خود است. عضویت و مشارکت فعال در شانگهای این امکان را برای ایران فراهم می‌کند که از طریق توسعه تجارت دوجانبه و چندجانبه در چارچوب شانگهای، به بازار‌های نوظهور دسترسی یابد و وابستگی به دلار را کاهش دهد و تحریم‌ها را دور بزند و با تقویت دیپلماسی منطقه‌ای، روابط استراتژیک خود را با کشور‌های همسایه مانند قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان توسعه و از این طریق امنیت مرزی و همکاری‌های ضدتروریسم را افزایش دهد.
امنیت انرژی و کریدور‌های ترانزیتی
ایران به عنوان کشوری با ذخایر عظیم نفت و گاز، همواره مورد هدف تحریم‌های انرژی بوده است. اجلاس شانگهای راهکار‌های جدیدی برای ایران باز کرده است. پروژه‌های کریدور شمال- جنوب (که ایران را به روسیه و هند متصل می‌کند) و کریدور‌های شرقی- غربی، به ایران این امکان را می‌دهد که از مسیر‌های ترانزیتی جایگزین استفاده کند و درآمد‌های خود را از فروش انرژی افزایش دهد. طبق داده‌های بانک جهانی، سالانه حدود ۵۰ میلیارد دلار تجارت از مسیر‌های ترانزیتی آسیای مرکزی عبور می‌کند که با توسعه زیرساخت‌ها در ایران، این رقم می‌تواند به طور قابل توجهی افزایش یابد و با حضور چین و روسیه به عنوان سرمایه‌گذاران کلیدی در پروژه‌های زیرساختی انرژی، باعث کاهش وابستگی ایران به بازار‌های غربی شده و امنیت انرژی را تقویت کند.
با گسترش نفوذ اقتصادی و سیاسی چین و روسیه و حضور هند و کشور‌های آسیای مرکزی در سازمان همکاری شانگهای، ایران به عنوان یک پل جغرافیایی و سیاسی می‌تواند نقش کلیدی در اتصال بلوک‌های اقتصادی و امنیتی ایفا کند. این جایگاه ایران را قادر می‌سازد تا نقش میانجی را در مناقشات منطقه‌ای و جهانی ایفا کند و به تهران اهرم‌های سیاسی و اقتصادی جدیدی برای مقابله با فشار‌های غربی می‌دهد.
اجلاس شانگهای ۲۰۲۵، در شرایطی برگزار شد که ایران با مجموعه‌ای از چالش‌های راهبردی مواجه است. تلاش سه کشور اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه در چارچوب جنگ ترکیبی علیه ایران و مخالفت چین و روسیه با آن، نشان‌دهنده اهمیت بلوک شرق برای مقابله با زیاده‌خواهی غرب و متوازن‌سازی دیپلماسی است. از این رو این اجلاس ضمن ایجاد فرصتی بی‌سابقه برای بازتعریف و نشان دادن جایگاه ایران در عرصه جهانی و تثبیت ایران به عنوان بازیگر مهم در نظم نوین جهانی، می‌تواند ضمن مقابله با تهدیدات غربی، فشار‌های سیاسی را به فرصت‌هایی برای پیشرفت و نفوذ ایران تبدیل کند. بیانیه مشترک اجلاس که جنگ ۱۲ روزه وحشیانه مجموعه غرب علیه ایران را محکوم کرد، حمایت جمعی SCO از تهران را نشان داد و ایران را به عنوان ستونی استوار در نظم نوین چندقطبی معرفی نمود. این اجلاس، فراتر از یک گردهمایی دیپلماتیک، نویدبخش طلوع عصری جدید برای ایران است. عصری که در آن تهران، با تکیه بر اتحاد شرقی، نه تنها از زیر فشار‌های غرب رهایی می‌یابد، بلکه با گام‌هایی استوار، آینده‌ای مقتدر و مستقل را در قلب نظم جهانی چندقطبی رقم می‌زند. امروز ایران، با اراده‌ای آهنین و پشتوانه‌ای از متحدان قدرتمند، آماده است تا در برابر هر طوفانی ایستادگی کند و پرچم استقلال خود را در آسمان جهان به اهتزاز درآورد.
