جوان آنلاین: گمرکات کشورمان در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ آمار‌های خیره‌کننده در صادرات، واردات و ترانزیت بار ثبت کردند. از سیستان و بلوچستان که با صادرات سیمان و خرما به همسایگان شرقی که در تلاش برای تسخیر بازار‌های منطقه‌ای است تا مهران که روزانه صد‌ها کامیون کالا به عراق می‌فرستد و از فرودگاه امام خمینی (ره) که طلا، دارو و فناوری را به قلب کشور می‌آورد تا آذربایجان‌غربی با جهش صادرات غیرنفتی نشان داده‌اند ایران در مسیر تقویت جایگاه خود در تجارت منطقه‌ای و جهانی گام‌های بلندی برمی‌دارد.
گمرکات ایران به‌عنوان دروازه‌های اصلی تجارت خارجی، در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ عملکردی پویا و چندوجهی از خود به نمایش گذاشتند. گزارش‌های منتشرشده از گمرکات سیستان و بلوچستان، مهران، فرودگاه امام خمینی (ره) و آذربایجان‌غربی که اخیراً منتشر شده است، تصویری روشن از فعالیت‌های تجاری کشورمان ارائه می‌دهد. این گمرکات، هر یک با ویژگی‌ها و نقش‌های خاص خود، نیاز‌های داخلی را تأمین و جایگاه کشورمان را در تجارت منطقه‌ای مستحکم کرده‌اند.
گمرکات سیستان و بلوچستان به دلیل موقعیت راهبردی در همسایگی پاکستان و افغانستان، یکی از مهم‌ترین مراکز تجارت مرزی کشورمان به شمار می‌روند. در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴، این گمرکات ۵۵۱/۷۰۳ تن کالا به ارزش ۳۵۶/۶۸ میلیون دلار صادر کرده‌اند. این آمار نشان‌دهنده افزایش ۲۱ درصدی وزن صادرات نسبت به مدت مشابه سال گذشته است، اما از نظر ارزش، صادرات با کاهش ۱۷ درصدی مواجه شده است.
کاهش ارزش صادرات می‌تواند به عواملی مانند تغییر در ترکیب کالا‌های صادراتی، کاهش قیمت جهانی برخی محصولات یا نوسانات ارزی مرتبط باشد. اقلام اصلی صادراتی این گمرک شامل سیمان، کلینکر، سنگ نمک و خرما بوده است. این کالا‌ها که عمدتاً به کشور‌های همسایه صادر شده‌اند، نشان‌دهنده تمرکز سیستان و بلوچستان بر صادرات محصولات معدنی و کشاورزی است. خرما به‌عنوان یکی از محصولات سنتی ایران و سیمان به‌عنوان کالایی پرتقاضا در بازار‌های ساخت‌وساز منطقه، نقش مهمی در تأمین نیاز‌های کشور‌های همسایه ایفا می‌کنند.
در حوزه واردات، گمرکات این استان ۹۰۰هزار تن کالا به ارزش ۷۴۴/۷۷۰ میلیون دلار وارد کشور کرده‌اند. این آمار نسبت به سال گذشته از نظر وزنی ۵۶ درصد و از نظر ارزشی ۱۴ درصد رشد نشان می‌دهد. افزایش چشمگیر وزن کالا‌های وارداتی، بیانگر نیاز روزافزون اقتصاد ایران به مواد اولیه، کالا‌های مصرفی و تجهیزات صنعتی است که از طریق این منطقه تأمین می‌شود. این رشد به‌ویژه در وزن می‌تواند نشان‌دهنده افزایش تقاضا برای کالا‌های سنگین‌تر یا ارزان‌تر باشد که برای تولید و مصرف داخلی ضروری هستند.
ترانزیت خارجی نیز در این گمرکات با حجم ۹۳۲/۳۹۳ تن، رشدی ۱۷ درصدی را تجربه کرده است. این افزایش، جایگاه سیستان و بلوچستان را به‌عنوان یک کریدور ترانزیتی کلیدی در جنوب شرق کشور تقویت کرده و نشان‌دهنده بهبود زیرساخت‌های لجستیکی و گمرکی در این منطقه است. در بخش تردد مسافر، ۱۴۳/۱۰۸ نفر وارد کشور شده‌اند که کاهشی ۳ درصدی نسبت به سال گذشته دارد، در حالی که ۲۸۴/۱۳۶ نفر از کشور خارج شده‌اند که افزایش ۹ درصدی را نشان می‌دهد. این آمار بیانگر تحرکات مرزی قابل توجه در این منطقه است که می‌تواند به فعالیت‌های تجاری و زیارتی مرتبط باشد.
دروازه طلایی صادرات به عراق
گمرک مرزی مهران در استان ایلام، یکی از مهم‌ترین مراکز صادراتی کشورمان به عراق است که نقش بی‌بدیلی در تجارت منطقه‌ای ایفا می‌کند. در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴، این گمرک ۹۱۴/۷۵۳ تن کالا به ارزش ۶۷۷/۴۲۸ میلیون دلار به خارج از کشور صادر کرده است. این حجم صادرات که عمدتاً به عراق انجام شده، نشان‌دهنده جایگاه ویژه مهران در تأمین نیاز‌های بازار همسایه غربی است.
روزانه به‌طور متوسط ۴۰۰ کامیون حامل کالا‌های صادراتی وارد مرز مهران شده است و پس از انجام تشریفات گمرکی به عراق صادر شده‌اند. این فعالیت مستمر، مهران را به یکی از پرترددترین مرز‌های تجاری کشورمان تبدیل کرده است. اگرچه جزئیات دقیقی از نوع کالا‌های صادراتی ارائه نشده است، اما با توجه به نیاز‌های بازار عراق می‌توان فرض کرد محصولات پتروشیمی، مصالح ساختمانی، مواد غذایی و کالا‌های مصرفی در این صادرات نقش کلیدی دارند.
در حوزه ترانزیت، ۲۳۰/۳۰ تن کالا از طریق این گمرک ترانزیت شده است که نسبت به سال گذشته ۲ درصد رشد وزنی و ۲۳ درصد افزایش در تعداد کامیون‌های ترانزیتی را نشان می‌دهد. این رشد، بیانگر بهبود زیرساخت‌های لجستیکی و افزایش تقاضا برای مسیر‌های ترانزیتی از طریق مهران است. موقعیت جغرافیایی این گمرک به‌ویژه در ایام اربعین نقش آن را در ترانزیت و تردد مسافران دوچندان می‌کند.
مرکز راهبردی واردات
گمرک فرودگاه امام خمینی (ره) به‌عنوان دروازه اصلی ورود کالا‌های باارزش و راهبردی به کشور، نقشی متفاوت، اما حیاتی در تجارت خارجی کشورمان دارد. در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴، ۸۱۸/۱۳ تن کالا به ارزش ۳میلیارد دلار از این گمرک ترخیص شده است. کالا‌های وارداتی شامل طلا (۹۹۷ میلیون دلار)، تلفن همراه (۴۴۱ میلیون دلار)، دارو (۱۸۵ میلیون دلار)، تجهیزات پزشکی (۵۲۷ میلیون دلار) و کالا‌های اساسی (۶۹۶ میلیون دلار) بوده‌اند. این ترکیب کالا‌ها نشان‌دهنده تمرکز این گمرک بر تأمین نیاز‌های حیاتی کشور در حوزه‌های فناوری، سلامت و تغذیه است.
واردات طلا که بخش قابل توجهی از ارزش کل واردات را تشکیل می‌دهد، نشان‌دهنده نقش این گمرک در تأمین ذخایر ارزی و پاسخ به تقاضای بازار داخلی است. همچنین ورود تلفن همراه و تجهیزات پزشکی بیانگر تلاش برای به‌روزرسانی فناوری و تقویت زیرساخت‌های سلامت کشور است. کالا‌های اساسی نیز که بخش مهمی از نیاز‌های غذایی و کشاورزی کشور را پوشش می‌دهند، نشان‌دهنده اولویت‌بندی تأمین امنیت غذایی در سیاست‌های تجاری است.
در حوزه صادرات، گمرک فرودگاه امام ۷۳ میلیون دلار کالا صادر کرده که عمدتاً شامل دارو و زعفران بوده است. این میزان صادرات، هرچند در مقایسه با واردات ناچیز است، اما نشان‌دهنده توان ایران در صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا مانند زعفران و داروست. درآمد گمرکی این مجموعه نیز با ۲۷۸/۹۵ میلیارد ریال، رشدی ۴۳ درصدی نسبت به سال گذشته داشته که بیانگر افزایش فعالیت‌های تجاری و بهبود فرایند‌های گمرکی است.
در بخش تردد مسافر، حدود ۳۲۶/۹۹۷/۱ نفر از مرز هوایی این گمرک تردد کرده‌اند که شامل ۸۱۷/۰۳۲/۱ نفر ورودی و ۵۰۹/۹۶۴ نفر خروجی بوده است. تشریفات گمرکی کالا‌های همراه مسافر با کنترل‌های نامحسوس و در کمترین زمان انجام شده که نشان‌دهنده کارایی بالای این گمرک در مدیریت تردد‌های بین‌المللی است.
جهش صادرات غیرنفتی
گمرکات آذربایجان‌غربی به‌عنوان یکی از مراکز مهم تجارت مرزی در شمال غرب کشورمان در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ عملکردی درخشان داشته‌اند. در این مدت، ۰۰۰/۲۶۴/۱ تن کالا به ارزش ۶۸۵ میلیون دلار صادر شده که نسبت به سال گذشته ۲۷ درصد از نظر وزن و ۲۰ درصد از نظر ارزش رشد داشته است. این جهش، نشان‌دهنده موفقیت این گمرک در تقویت صادرات غیرنفتی به‌ویژه به کشور‌های همسایه مانند ترکیه و عراق است.
در حوزه واردات، ۸۲۸/ ۱۰۷تن کالا وارد شده که جزئیات ارزش آن اعلام نشده است. ترانزیت خارجی نیز با حجم ۸۹۳/ ۵۴۵تن (مبدأ) و ۸۵۵/۵۶۱ تن (مقصد) نشان‌دهنده نقش کلیدی این گمرک در کریدور‌های ترانزیتی منطقه است.
پویایی تجارت خارجی
عملکرد گمرکات مورد بررسی نشان‌دهنده پویایی تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۴ است. گمرکات آذربایجان‌غربی با ۶۸۵ میلیون دلار صادرات، بالاترین ارزش را در میان این چهار گمرک داشته‌اند، در حالی که گمرک فرودگاه امام با ۳ میلیارد دلار واردات، نقش کلیدی در تأمین کالا‌های استراتژیک ایفا کرده است. مهران و سیستان و بلوچستان نیز با تمرکز بر صادرات و ترانزیت، جایگاه ایران را در تجارت منطقه‌ای تقویت کرده‌اند. با این حال، چالش‌هایی مانند کاهش ارزش صادرات در سیستان و بلوچستان یا وابستگی به کالا‌های خاص در برخی گمرکات، نیازمند توجه سیاستگذاران است. تقویت زیرساخت‌های گمرکی، تنوع‌بخشی به کالا‌های صادراتی و تسهیل فرایند‌های تجاری می‌تواند این روند مثبت را پایدارتر کند.
عملکرد گمرکات سیستان و بلوچستان، مهران، فرودگاه امام خمینی (ره) و آذربایجان‌غربی در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نشان‌دهنده پویایی و ظرفیت بالای تجارت خارجی کشورمان است. گمرکات آذربایجان‌غربی با صادرات ۶۸۵ میلیون دلاری، جهشی ۲۷ درصدی در وزن و ۲۰ درصدی در ارزش را ثبت کردند. گمرک مهران با صادرات ۶۷۷ /۴۲۸ میلیون دلاری به عراق، نقش کلیدی در تجارت منطقه‌ای ایفا کرد. سیستان و بلوچستان با صادرات ۳۵۶/ ۶۸ میلیون دلار و رشد ۲۱ درصدی وزن، هرچند با کاهش ارزش مواجه شد، اما در ترانزیت و واردات رشد چشمگیری داشت. گمرک فرودگاه امام (ره) با واردات ۳میلیارد دلاری کالا‌های راهبردی مانند طلا و دارو، ستون اصلی تأمین نیاز‌های داخلی بود. افزایش ۴۳ درصدی درآمد این گمرک و تردد نزدیک به ۲میلیون مسافر، کارایی بالای آن را نشان می‌دهد. این آمار‌ها بیانگر نقش حیاتی گمرکات در تقویت اقتصاد کشورمان و پیوند‌های منطقه‌ای است. با این حال، چالش‌هایی مانند کاهش ارزش برخی صادرات و وابستگی به کالا‌های خاص نیازمند توجه است.
