جوان آنلاین: کنوانسیون نسل‌کشی سازمان ملل متحد در واکنش به هولوکاست به وجود آمد. اکنون، اسرائیل به نقض این کنوانسیون متهم می‌شود. «ایتامارمان»، کارشناس حقوق بین‌الملل و استاد ۴۵ساله در دانشگاه حیفا، می‌گوید: «این یک طنز تلخ است که او اکنون، اینجا در خاک آلمان و به‌عنوان یک شهروند آلمانی می‌گوید: «من هر روز بیشتر به این باور می‌رسم، اسرائیل در غزه مرتکب نسل‌کشی می‌شود.» او که در اسرائیل بزرگ شده، می‌گوید بیان چنین حرفی برایش بسیار دردناک است به خصوص که از آغاز و حتی زمانی که نخستین صدا‌ها اسرائیل را به نسل‌کشی متهم کردند، چنین دیدگاهی نداشت. او جنگ علیه حماس در غزه را پاسخی موجه به حمله تروریستی ۷ اکتبر ۲۰۲۳ می‌دانست، اما هرچه جنگ بی‌رحمانه‌تر شد، تردید‌های او نیز بیشتر شد. ایتامارمان، دقیقاً لحظه‌ای را به یاد دارد که دیدگاهش برای همیشه تغییر کرد و آن روز چهارم فوریه ۲۰۲۵بود، روزی که بنیامین نتانیاهو با دونالد ترامپ در کاخ سفید دیدار و رئیس‌جمهور امریکا طرح خود را برای غزه اعلام کرد. این طرح، خواستار بازسازی کامل منطقه بود البته بدون فلسطینی‌ها که در نگاه ترامپ، قرار بود «داوطلبانه» آنجا را ترک کنند. ایتامارمان می‌گوید، پس از این، اسرائیل جنگ را به صورتی فوق‌العاده خشن ادامه داد؛ فلسطینی‌ها را به صورت سازمان یافته از غذا محروم کرد و سپس سازوکاری ناکارآمد برای توزیع کمک‌ها راه انداخت. نتیجه کار‌های او به اینجا منتهی شد که حالا تقریباً هر روز افرادی که تلاش می‌کنند، کمی برنج یا آرد به دست آورند، هدف تیراندازی قرار می‌گیرند و کشته می‌شوند.
فاجعه غزه در ردیف هولوکاست
آیا آنچه در غزه در حال وقوع است، در نهایت به عنوان آخرین فاجعه در مجموعه‌ای از هولوکاست و نسل‌کشی‌ها در رواندا و سربرنیتسا دیده خواهد شد؟ در رواندا، حداقل ۸۰۰هزار نفر در سال ۱۹۹۴ قتل عام شدند که بیشتر آنها متعلق به اقلیت توتسی بودند. در سربرنیتسا، نیرو‌های صرب بوسنی کنترل منطقه امن سازمان ملل در سربرنیتسا را به دست گرفتند و بیش از ۸هزار نفر را که اکثر آنها مردان و پسران مسلمان بودند، به قتل رساندند. بسیاری از حامیان فلسطینیان از همان روز‌های اول جنگ، حس می‌کردند اسرائیل در حال نسل‌کشی است. تقریباً سه ماه، این کلمه زشت در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد و شعار‌هایی با این مضمون در تظاهرات‌ها سر داده می‌شد. سپس آفریقای جنوبی این اتهام را به یک شکایت رسمی حقوقی تبدیل کرد و آن را در ۲۹ دسامبر ۲۰۲۳ به دیوان بین‌المللی دادگستری ICJ در لاهه ارائه داد. این دیوان، صلاحیت رسیدگی به نقض کنوانسیون نسل‌کشی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۸ را دارد. این اقدام، واژه «نسل‌کشی» را به مدار حقوق بین‌الملل پرتاب کرد و اتهاماتی که به اسرائیل وارد شده بود، به یک مناقشه حقوقی تبدیل شد.
تابویی که باید شکسته شود
انتظارات از این روند بسیار بالاست. یک طرف امیدوار است، اسرائیل گناهکار شناخته شود زیرا آنها خواهان عدالت برای قربانیان غیرنظامی در نوار غزه هستند. طرف دیگر خواهان تبرئه اسرائیل است، آنهم با این باور که حماس و نه اسرائیل، نیت نسل‌کشی داشته‌اند و برخی دیگر نیز به دنبال پاسخی برای این سؤال هستند: «این چه نوع جنگی است که نه تنها فاجعه‌ای برای مردم غزه رقم زده است، بلکه جوامع را در ایالات‌متحده و اروپا دو قطبی کرده است؟ ایتامارمان می‌گوید: «نمی‌توان نادیده گرفت که اتهام نسل‌کشی به اسرائیل اغلب در لفاظی‌های یهودستیزانه پیچیده می‌شود، اما ما نمی‌توانیم اجازه دهیم این امر مانع از قضاوت‌های اخلاقی و حقوقی صحیح ما شود و آن را نسل‌کشی ننامیم، آنهم در حالی که شاهد وقوع چنین چیزی هستیم.» مان می‌گوید بسیاری از همکارانش در اسرائیل، تخلفات را می‌بینند، اما نسل‌کشی را نه و در مورد اینکه آیا بحث در مورد آن از نظر سیاسی منطقی است یا خیر، تردید دارند. ایتامارمان می‌گوید: «این یک تابو است و به اعتقاد او، تابویی که باید شکسته شود.»
اقدام حقوقی در راستای نسل‌کشی
کای امبوس، کارشناس حقوق بین‌الملل، می‌گوید: «ممکن است کسی از خود بپرسد، آنچه در غزه اتفاق می‌افتد به اندازه کافی بد است، اما چرا لازم است و آیا به صورت رسمی به نسل‌کشی نیاز داریم؟ دلیل این اقدام این است که تعبیری غیر از نسل‌کشی، سایر موارد نقض حقوق بشر، یعنی نابودی هدفمند کل یک گروه را پوشش نمی‌دهد.» او می‌گوید دلیلی وجود دارد که نسل‌کشی اغلب به عنوان «جنایت جنایات» شناخته می‌شود. در مقطعی، باید بگویید: «همه اینها به معنای نابودی فلسطینی‌ها به عنوان یک گروه است.» آمبوس ۶۰ساله، استاد دانشگاه گوتینگن و یکی از اولین متخصصان حقوق بین‌الملل در آلمان بود که از احتمال نسل‌کشی در غزه صحبت کرد. او و همکارش استفانی بوک اخیراً در «دویچه ریشترتسایتونگ»، یک مجله حقوقی آلمانی نوشتند: «در یک کلام، اکنون بیشتر از نسل‌کشی حمایت می‌شود تا نقطه مقابل آن.» هر کلمه از نوشته آنها با دقت انتخاب شده و این بیانیه بسیار تأثیرگذار است. آمبوس می‌گوید، در مسیرشکستن یک تابو قرار دارد. او پیشتر، نسل‌کشی را رد می‌کرد، با این حال، برخلاف ایتامار مان، او نمی‌تواند بگوید دقیقاً چطور شد که تغییر عقیده داد. او می‌گوید این «یک فرآیند تدریجی» بود.
دیوان صلاحیت رسیدگی دارد
بسیاری از کارشناسان حقوق بین‌الملل در این زمینه اتفاق نظر دارند که دیوان بین‌المللی دادگستری صلاحیت رسیدگی به این پرونده را دارد و در جامعه حقوق بین‌الملل شکی نیست، اسرائیل مرتکب جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت شده است که به عنوان حملات سازمان یافته علیه جمعیت غیرنظامی فلسطین تعریف می‌شود. اما جنایات جنگی متعدد به سادگی به نسل‌کشی منجر نمی‌شوند. در موارد مربوط به نسل‌کشی، بدون قصد و نیت برای انجام این کار، نسل‌کشی وجود ندارد. آمبوس، متخصص حقوق بین‌الملل، می‌گوید بر این اساس، دولت اسرائیل طرحی برای نابودی فلسطینی‌ها ندارد، اما برای تعیین اینکه آیا قصد نسل‌کشی وجود دارد یا خیر، قضات باید علاوه بر قطعنامه‌های داخلی دولت و اظهارات سیاستمداران و مقامات نظامی تل آویو، حملات اسرائیل و اقدامات جنگی و محاصره کالا‌ها را نیز بررسی کنند. به عنوان مثال، اظهاراتی که در آنها فلسطینی‌ها به عنوان «حیوانات انسان‌نما» توصیف شده‌اند یا اظهاراتی که از گرسنگی و نابودی حمایت کرده‌اند. آنها باید تمام شواهد جرم‌انگاری را بررسی کنند. آمبوس معتقد است، اتهامات نسل‌کشی با این واقعیت تأیید می‌شوند که به نظر نمی‌رسد، جنگ هیچ هدف نظامی را دنبال کند و چشم‌اندازی در زمینه آزادی گروگان‌ها دیده نمی‌شود. به این موارد باید تخریب کل زیرساخت‌های غیرنظامی، حملات به غیرنظامیان و محاصره کالا‌های کمک‌های بشردوستانه را نیز اضافه کرد. او همچنین می‌تواند استدلال‌های مخالف را هم در نظر بگیرد. آمبوس اذعان می‌کند با این دوگانگی درگیر است چراکه نسل‌کشی صرفاً مجموعه‌ای از جنایات جنگی نیست و همیشه نمی‌توان مصادیق نسل‌کشی را با چشم غیرمسلح مشاهده کرد.
تکرار الگوی نسل‌کشی
جانینا دیل، کارشناس حقوق بین‌الملل، ۴۲ساله و استاد دانشگاه آکسفورد، این موضوع را متفاوت می‌بیند. او می‌گوید: «نسل‌کشی لزوماً نباید به‌طور کامل اجرایی شود. نیت می‌تواند تغییر کند و آتش‌بس به طور خودکار اتهامات را باطل نمی‌کند. ضمن اینکه تعداد قربانیان نیز تنها عامل تعیین‌کننده نیست. به‌عنوان مثال، دادگاه عالی منطقه‌ای در فرانکفورت یک جنگجوی سابق داعش را به نسل‌کشی محکوم کرد، با وجود اینکه او مسئول کشتن تنها یک زن ایزدی بود. آیا امکان دارد کشتن ۶۰ هزار فلسطینی، نسل‌کشی محسوب نشود؟ درک این موضوع دشوار است. اما با این وجود ممکن است درست باشد. به‌هرحال، درباره نسل‌کشی دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. به‌رسمیت شناختن نسل‌کشی‌های مختلف به وسیله دولت‌ها و پارلمان‌ها ناشی از همین دیدگاه‌های متفاوت است. برای مثال، آلمان رسماً اعلام کرده است، جنایات ارتکابی علیه ارامنه در طول جنگ جهانی اول، کشتار قوم هررو و ناما در مستعمره آلمان در جنوب غربی آفریقا (نامیبیای فعلی) در اوایل قرن بیستم و قتل عام ایزدی‌ها در عراق در دهه ۲۰۱۰، همگی نمونه‌هایی از نسل‌کشی بوده‌اند. کشور‌های دیگر نیز جنایات ارتکابی چین علیه اویغور‌ها و کشتار خمر‌های سرخ در کامبوج را نسل‌کشی اعلام کرده‌اند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا، اخیراً صحبت از نسل‌کشی علیه شهروندان سفیدپوست آفریقای جنوبی را آغاز کرده است. دیل می‌گوید، ۱۵سال است در حال تحقیق در مورد جنایات جنگی است. او در غزه الگوی روشنی از حملات نامتناسب ارتش اسرائیل را می‌بیند که ظن معقولی را در مورد جنایات جنگی ایجاد می‌کند. با این حال، او می‌گوید: «می‌توانم تصور کنم، دیوان بین‌المللی دادگستری در نهایت حکم دهد: بله، این نسل‌کشی است.» او می‌گوید مدتی محتاطانه به تحولات نگاه کرده، اما دیدگاه‌هایش در ماه‌های اخیر تغییر کرده است: «آنچه در غزه اتفاق می‌افتد، چندان از الگوی تاریخی نسل‌کشی دور نیست.»
یولیان فون میتل‌اشتات | اشپیگل
