جوان آنلاین: سینمای هندوستان طی یک دهه اخیر در حال ارتقای زبان بین‌المللی خود برای ارتباط‌گیری با مخاطب جهانی است. فیلم زندگی بزوار نمونه‌ای از تلاش برای این هدفگذاری است.
در فیلم‌های هندی هنوز به شکل هوشمندانه‌ای تقابل خیر و شر حرف اول را می‌زند، اما این سینما برای پیدا کردن زبان مشترک با سایر ملت‌های جهان به تدریج در حال رشد کیفیت َآثار خود است تا از کلیشه‌هایی، چون رقص و آواز و صحنه‌های اکشن زد و خورد فیزیکی کمی فاصله بگیرد و در فرم، زبانی جها‌نی‌تر پیدا کند با این حال سینمای هند این هوشمندی را نیز به خرج داده که مانند سینمای ایران در تله سینمای جشنواره‌ای گرفتار نشود تا بتواند مخاطب اصلی خود را در میان توده‌های مردمی و ملت‌ها پیدا کند.
سعودی‌ها همانطور که هستند
فیلم «زندگی بزوار» چهره‌ای به شدت بدوی جاهلی و ضد انسانی از عربستان سعودی به تصویر کشیده‌است که البته نمی‌توان گفت خیلی هم غیرواقعی نیست، چراکه خود ما ایرانی‌ها به وفور با رفتار‌هایی از این دست در عربستان روبه‌رو بوده‌ایم. دستگیری گاه‌به‌گاه شهروندان ایرانی که به حج رفته‌اند و گم شدن دیپلمات‌های کشورمان و ماجرای تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده نمونه‌هایی از این دست است، اما فیلم هندی «زندگی بزوار» هیچ تعارف و ملاحظه‌ای از ترسیم میهمان‌نواز نبودن سعودی‌ها ندارد. برخی از دیالوگ‌هایی که در این فیلم از زبان دو شخصیت هندی بر زبان می‌آید، مؤید همین موضوع است. جالب است که این دو شخصیت خود مسلمان هستند و به‌لحاظ مذهبی پیرو آیین هندو هم نیستند.
در نگاه اول نمی‌توان فیلم را اثری ضد اسلامی تلقی کرد و ممکن است آن‌هایی که در ایران و برخی کشور‌های جهان توان فاصله‌گذاری میان عرب سعودی و اسلام واقعی را دارند، دچار فهم اشتباه از فیلم نشوند، اما فیلم می‌تواند برای بیننده‌ای که به طور عادی بین عربستان و اسلام تفکیکی قائل نیست پیامی ضد اسلامی داشته باشد و شاید بتوان احتمال داد پشتیبانی برای ساخت چنین فیلمی به همین منظور انجام شده باشد. در واقع فیلم زندگی بزوار طوری ساخته شده که هرمسلمانی آن را تماشا کند، احتمالاً احساس نمی‌کند به دین او توهین شده، چون ارجاعات اسلامی ابداً در فیلم به چشم نمی‌خورد، اما از آنجا که پیامبر اسلام به عنوان پیامبری عرب در جهان شناخته می‌شود برای مخاطبان دیگری که عرب سعودی را با اسلام یکی می‌دانند می‌تواند گمراه کننده باشد.
یک هدفگذاری فکر شده
می‌توان گفت سازند گان فیلم به لحاظ بازخورد‌های آن فکر همه جا را کرده‌اند. جوانب اینکه مسلمانان داخل و خارج از هند حساسیتی به فیلم نشان ندهند، به کلی رعایت شده‌است، با این حال به نظر می‌رسد هدفگذاری فیلم مخاطب مسیحی، هندو و سایر ادیان و ملت‌های جهان باشند که عرب را معادل اسلام می‌گیرند. هدف فرعی‌تر احتمالاً انتقاد از نحوه رفتار سعودی‌ها با کارگران هندی است تا از این طریق بتوانند اعتراضی عیان به رفتار غیرانسانی سعودی‌ها نسبت به کارگران خارجی داشته‌باشند و البته لحن و موضع‌گیری تند فیلم ردی از انتقام‌گیری را نیز نشان می‌دهد. در کل زندگی بزوار را می‌توان فیلمی ضد عرب دانست که تعارفی هم در ترسیم این موضوع ندارد.
در جایی از فیلم وقتی راننده عربستانی دو کارگر هندی را پشت وانت از فرودگاه به سمت بیابان می‌برد، به راننده‌ای دیگر که پشت چراغ قرمز از او به طعنه می‌پرسد «کجا می‌بریشون می‌بری بازار؟» اینطور پاسخ می‌دهد: بله می‌برم بفروشمشون (اشاره به نگاه جاهلی پیش از اسلام)
دو کارگر هندی فیلم از کرالا ایالتی از هند هستند که با کمترین نرخ بی‌سوادی در این کشور (کمتر از ۱۰ درصد در مقابل ۲/۳۵ درصد به طور متوسط در سراسر هند) شناخته می‌شود و متوسط سطح تحصیلات در آن بالاترین است. میانگین استاندارد زندگی نیز در این ایالت نسبت به سایر نقاط کشور هند بالاتر است.
فیلمبرداری زندگی بزوار در فاز‌هایی بین مارس ۲۰۱۸ و ژوئیه ۲۰۲۲ از طریق شش برنامه در بیابان‌های وادی روم، اردن و صحرای الجزایر در صحرا و نیز با صحنه‌هایی در کرالا هند انجام شد. عوامل به مدت ۷۰ روز از مارس تا می ۲۰۲۰ به دلیل محدودیت‌های همه گیر COVID- ۱۹ در اردن سرگردان بودند. آن‌ها در نهایت از طریق برنامه دولت هند در کوران بیماری کووید به هند بازگردانده شدند، ولی بالاخره فیلمبرداری در ۱۴ جولای ۲۰۲۲ به پایان رسید. فیلم در ۲۸ مارس ۲۰۲۴ در سراسر جهان اکران شد و تا به امروز بیش از ۱۶۰ کرور روپیه (۱۹ میلیون دلار امریکا) فروخته است.
The Goat Life در حال حاضر سومین فیلم پرفروش مالایالام در تمام دوران‌ها، دومین فیلم پرفروش مالایایی در سال ۲۰۲۴، چهارمین فیلم پرفروش هند جنوبی و همچنین یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های هندی در سال ۲۰۲۴ است.
نگاهی به داستان فیلم
داستان فیلم از این قرار است که نجیب محمد و حکیم، دو مهاجر مالاییایی، وارد عربستان می‌شوند و با ویزا‌هایی که توسط آشنایشان سریکومار ترتیب داده شده، به دنبال زندگی بهتری هستند. در فرودگاه آن‌ها با مشکل زبان مواجه می‌شوند و یک عرب محلی به آن‌ها نزدیک می‌شود که به اشتباه او را کارفرمای خود می‌پندارند. پس از یک سفر طولانی، آن‌ها از هم جدا می‌شوند و نجیب برای کار در یک صحرای دورافتاده به گله‌داری بز‌ها می‌رود.
نجیب با تحمل شرایط سخت و انزوا، شاهد مرگ یکی از هموطنانش شده و متوجه خطرات موقعیت خود می‌شود. پس از سال‌ها رنج، او دوباره با حکیم ملاقات می‌کند و او را با ابراهیم خدیری، یک بزچران سومالیایی آشنا می‌کند که راه‌های فرار را می‌داند. آن‌ها در مراسم عروسی دختر کفیل از فرصت استفاده می‌کنند و به صحرا می‌گریزند.
سفر آن‌ها در تلاش برای یافتن کاری بهتر با خطراتی دیگر مواجه می‌شود که منجر به مرگ حکیم می‌شود. در نهایت خدیری هم ناپدید می‌شود. نجیب تنها در بیابان، سرانجام با کمک یک عرب رهگذر به تمدن می‌رسد و یک رستوران محلی مالاییایی را پیدا می‌کند که متعلق به کونجیکا است که از او پرستاری می‌کند تا سلامتی خود را بازیابد. با این حال، مشکلات نجیب به پایان نرسیده‌است. او به دلیل مسائل مربوط به اسناد خود با زندان روبه‌رو می‌شود، اما در نهایت به خانه باز می‌گردد.
«این فیلم به هیچ کشور، مردم، جامعه‌ای یا نژادی توهین نمی‌کند»، این جمله بیانیه آغازین فیلم هندی «زندگی بز» است که در حال حاضر در نتفلیکس پخش می‌شود
اقتباس از یک رمان
«زندگی بز» یک اقتباس است، اقتباس از رمانی با همین نام که ادعا می‌کند براساس داستان واقعی یک کارگر هندی به نام «نجیب» به نگارش درآمده است. نجیب در اوایل دهه ۱۹۹۰ به عربستان سعودی مهاجرت کرده و پس از تقلا برای تهیه ویزا با این امید که شغل خود را در یک شرکت سعودی تضمین می‌کند، وارد جده می‌شود که این سفر منجر به سه سال بردگی و پدید آمدن شرایط غیرانسانی مانند زندگی در بیابان برای او می‌شود.
بیانیه افتتاحیه تلاشی برای جلوگیری از جنجال به نظر می‌رسد. بیانیه افتتاحیه فیلم تلاشی برای جلوگیری از واکنش‌هایی است که به‌ویژه در میان تماشاگران کشور‌های حاشیه خلیج فارس و سعودی‌ها پدید آمده است.
فیلم بحث‌هایی را در مورد سیستم «کفالت» یا حمایت از کارگران خارجی در عربستان سعودی برانگیخته است که منجر به انتقاد‌های طولانی مدت از سوی سازمان‌های بشردوستانه و گروه‌های حقوق بشر بین‌المللی به دلیل نقض احتمالی حقوق کارگران و حقوق اساسی بشر شده است. در واقع فیلم زندگی بزوار توانسته نورافکنی بر فعالیت ضدبشری سعودی‌ها در استخدام کارگران خارجی بیندازد و شاخک‌های سازمان‌های بین‌المللی را تا حدودی حساس کند. هرچند بعید است این سازمان‌ها تا حالا بی‌خبر از زوایای پیدا و پنهان ضدانسانی درباره این موضوع بوده باشند و می‌توان حدس زد که فیلم این سازمان‌ها را مجبور کرده تا نسبت به رفتار‌های ضدحقوق بشری سعودی‌ها واکنشی هرچند نمایشی از خود نشان بدهند.
جنجال در کشور‌های حاشیه خلیج فارس
«زندگی بز» در رسانه‌های اجتماعی در عربستان سعودی و دیگر کشور‌های عربی، به‌ویژه در منطقه خلیج فارس جنجال ایجاد کرده است. حامیان استدلال می‌کنند که این نشان‌دهنده واقعیت‌هایی است که کارگران خارجی با آن مواجه هستند و کاستی‌های سیستم کارگری در عربستان سعودی را نشان می‌دهد. نکته جالب درباره «زندگی بز»، تلاش فیلمبرداران آن برای تولید این اثر در عربستان بوده که به دلیل مخالفت سعودی‌ها در اردن فیلمبرداری شده است.
از سوی دیگر، منتقدان ادعا می‌کنند که این فیلم یک روایت تخیلی است که برای خدشه‌دار کردن وجهه عربستان سعودی و انتقاد از آن‌ها در برهه‌ای حساس طراحی شده، زیرا این کشور آماده میزبانی رویداد‌های مهم جهانی از جمله جام جهانی ۲۰۳۴ است.
تحسین جهانی برای روایتی از برده‌داری
کارگردان «زندگی بز»، بلسی آیپ توماس که یک فیلمساز هندی است، موفقیت چشمگیری را کسب و تحسین منتقدان را نیز دریافت کرده است. این فیلم همچنین به‌عنوان یکی از پربیننده‌ترین فیلم‌ها در بسیاری از کشور‌های جهان در صدر جدول قرار گرفته است.
«زندگی بز» زمانی که در ژانویه تبدیل به یکی از پرطرف‌دار‌های نتفلیکس شد، جنجال بزرگی برانگیخت. با این‌حال، انتشار دوبله عربی این فیلم در ماه اوت به‌طور قابل توجهی بینندگان آن را در کشور‌های عربی افزایش داد و واکنش‌های گسترده‌تری را برانگیخت و آن را به موضوع گفت‌وگوی برجسته در شبکه‌های اجتماعی در منطقه حاشیه خلیج فارس در روز‌های اخیر تبدیل کرد.
