جوان آنلاین: شروع سال تحصیلی همراه با آغاز فصل سرماست، برف و یخبندان از یک‌سو و آلودگی شدید هوا از سوی دیگر مدارس را به تعطیلی می‌کشاند. هر چند مسئولان آموزش و پرورش می‌گویند که مدارس در این روز‌ها تعطیل نیست و به صورت مجازی برگزار می‌شود، اما همین آموزش مجازی نیز کم و کاستی‌های بسیار زیادی دارد که عملاً در برخی از موارد با تعطیلی تفاوت چندانی ندارد. دو روز پیش، رئیس پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش درباره احتمال تغییر تقویم آموزشی مدارس و پیش‌بینی تعطیلات زمستانی سخن به میان آورده‌است، طرحی که طی سالیان متمادی از زبان مسئولان شنیده می‌شد، اما به دلیل نواقصی که داشت به مرحله اجرا نرسید.
موضوع تغییر زمان تعطیلات مدارس کشور از موضوعات قدیمی نظام آموزشی کشور است که هر چند وقت یکبار توسط مسئولان مطرح می‌شود. تعطیلات گاه و بیگاه مدارس به دلیل شرایط نامناسب آب و هوایی که تعداد روز‌های آن هم کم نیست سبب‌شده فرآیند آموزش با کندی یا حتی توقف مواجه شود، در چنین شرایطی تغییر تقویم آموزشی امری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد، اما آیا همه جوانب اجرای آن از سوی مسئولان آموزش و پرورش دیده می‌شود؟
آغاز طرح مطالعاتی تغییر تعطیلات تابستانی مدارس
روز یک‌شنبه، علی محبی، رئیس پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش درباره احتمال تغییر تقویم آموزشی مدارس و پیش بینی تعطیلات زمستانی گفت: «طرح ساماندهی تعطیلات با بررسی برخی پژوهش‌ها تدوین شده‌بود و هم اکنون نیز پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، یک طرح پژوهشی را در این رابطه آغاز کرده است.» او ادامه داد: «یکی از خروجی‌های آزمون «تیمز و پرلز» این است که زمان آموزش در ایران در مقایسه با سایر کشور‌های جهان پایین‌ترین است؛ یعنی حدود ۶۰ درصد زمان آموزش سایر کشور‌ها را داریم، وقتی زمان آموزش کم باشد نمی‌توان توقع کیفیت آموزش را داشت.» رئیس پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که آیا در سایر کشور‌ها تعطیلات کمتر از ایران است، گفت: «نمی‌توان اینگونه ادعا کرد، اما آن‌ها ساعت آموزشی بیشتری را نسبت به ایران دارند، به عنوان مثال در چین و امریکا ساعت آموزشی یعنی ساعت حضور دانش‌آموزان در مدارس دو برابر ایران است.» محبی با اشاره به اینکه در گذشته ساعت آموزش مدارس را به دلایل مختلف کم کردند، عنوان کرد: «یک برنامه مطالعاتی در دستور کار پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش است و طرحی را هم مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان ساماندهی تقویم آموزشی انجام داده که به مجلس ارائه شده‌است، در این طرح به دنبال تنوع در آغاز سال تحصیلی با توجه به شرایط اقلیم‌های مختلف در کشور هستند.»
طرحی به قدمت ۶۶ سال
برای نخستین بار طرح تعطیلات زمستانی و کاهش تعطیلات تابستانی مدارس در سال ۱۳۳۶ و از سوی وزارت فرهنگ مطرح شد، اما آن زمان توافق برسر آن وجود نداشت و همین امر هم سبب شد که تا سال ۷۵ مسکوت باقی بماند، اما سال ۱۳۷۵ قرار شد ۱۰ روز در میانه زمستان تعطیل باشد که باز هم به دلیل موفق نبودن طرح به بایگانی آموزش و پرورش رفت. براساس این طرح، دانش‌آموزان ۱۵ روز زودتر و در میانه شهریورماه، سال تحصیلی را آغاز می‌کردند تا تعطیلات زمستانی، خللی در آموزش ایجاد نکند. پس از آن شورای‌عالی آموزش و پرورش، پیشنهاد ساماندهی تعطیلات تابستانی دانش‌آموزان و احتمالاً کاهش آن را مورد بررسی قرار داد و با ارسال نامه‌ای به پژوهشکده تعلیم و تربیت خواست به مطالعه بیشتر درباره این طرح بپردازد. این طرح هنوز پس از سال‌ها سکوت اکنون با شروع آلودگی هوا بار دیگر مطرح شده‌است. حال مشخص نیست سرنوشت این طرح که ۶۶ سال قدمت دارد به کجا ختم شود.
تغییر تقویم آموزشی مدارس چگونه باید باشد؟
از یک سو اصلاح تقویم آموزشی مدارس مورد استقبال برخی از مسئولان و کارشناسان آموزش و پرورش قرار گرفته و از سوی دیگر نگرانی‌هایی مبنی بر وارد آمدن ضربه به روند آموزشی مدارس در پی عدم‌برنامه‌ریزی و اجرای مناسب آن وجود دارد. اصلاً اگر قرار باشد این طرح به اجرا برسد چگونه باید باشد؟ در این رابطه امیرحسین سلطانی‌فلاح، قائم مقام جمعیت فرهنگیان جوان به «جوان» می‌گوید: «طبیعی است که وقتی دانش‌آموزان سه ماه به مدرسه نمی‌روند و فرآیند آموزش در این بازه زمانی طولانی برای آن‌ها قطع می‌شود، اطلاعات ذهنی و فرآیند تجزیه و تحلیل‌شان مختل خواهد شد. به همین دلیل با آغاز مهرماه و شروع سال تحصیلی جدید، این چالش خودش را نشان می‌دهد، تا جایی که عمده معلمان می‌گویند نیاز به صرف زمانی برای مرور بر سال تحصیلی گذشته دانش‌آموزان دارند.»
او ادامه می‌دهد: «اگر کشور‌هایی مثل آرژانتین، هند، دانمارک، ترکیه و امریکا را در رابطه با تعطیلات مدارس مورد مطالعه قرار دهیم، می‌بینیم که نرخ تعطیلات در مدارس آن‌ها خیلی تفاوتی با یکدیگر ندارد، منتها پراکندگی این تعطیلات به صورت معناداری با هم متفاوت است. ما نیز باید براساس زیست‌بوم جغرافیایی کشورمان که اقلیم متفاوتی دارد، نسبت به پراکندگی تعطیلات مدارس تصمیم‌گیری کنیم.»
سلطانی فلاح به تعطیلات گاه و بیگاه طی سال تحصیلی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «سال تحصیلی در کشور ما از مهرماه تا خردادماه تعیین شده که در این ۹ ماه، گاهی تعطیلات دیگری، چون آلودگی هوا، بارش شدید برف و مسائلی غیرقابل پیش‌بینی نیز رخ می‌دهد، بنابراین ما یک چالش عظیم در آموزش و پرورش داریم که اصلاً تعطیلات را چگونه مدیریت کنیم؟ حال آن چیزی که امروز به آن فکر می‌شود، این است که چه کار کنیم این تعطیلات را پخش کنیم تا مدارس در شرایط بهتری دایر شود.»
قائم مقام جمعیت فرهنگیان می‌گوید: «فصل زمستان در اهواز و آذربایجان شرقی با یکدیگر تفاوت بسیار زیادی دارد؛ دانش‌آموزی که در مراغه زندگی می‌کند، نمی‌تواند در برف و بوران به راحتی خود را سر کلاس درس برساند، اما دانش‌آموزی که در بندرعباس است با چنین مشکلی مواجه نخواهد‌بود. از طرفی فصل تابستان در بندرعباس و آذربایجان شرقی کاملاً متفاوت است. به همین دلیل پیش‌بینی اینکه تعطیلات با چه پراکندگی در اقلیم‌های مختلف ایجاد شود یک بحث جدی در آموزش و پرورش است که باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.»
تغییر تعطیلات تابستانه یعنی تغییر زندگی مردم
سلطانی فلاح با اشاره به اینکه نباید این طرح با آزمون و خطا اجرا شود، می‌گوید: «ما وقتی می‌خواهیم در حوزه آموزش و پرورش تصمیم‌گیری کنیم باید همه جوانب را درنظر بگیریم، چراکه خانواده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. مثلاً پدر و مادر یک فرزند دانش‌آموز حتی ساعت خواب خود را با ساعت خواب فرزندش تنظیم می‌کند و برنامه‌ریزی مسائل مربوط به زندگی‌اش، حول‌محور تحصیل او صورت می‌گیرد. به همین دلیل تأثیر آموزش و پرورش یک تأثیر شگفت‌انگیز در زندگی مردم است به همین دلیل قطعاً تصمیم‌گیری که می‌شود باید چند بعد را پوشش دهد.»
او ادامه می‌دهد: «برای تغییر تقویم آموزشی باید حتی مدل سنجش و پذیرش در کنکور هم مدنظر قرار بگیرد. یعنی اینطور که اگر بناست تراکم و پراکندگی تعطیلات را تغییر بدهیم، حتماً باید مدنظر داشته‌باشیم که هر مدل تعطیلی که داریم در تاریخ مشخصی درس‌ها تمام شده‌باشد تا بتوان آزمون هماهنگ کشوری را برگزار کرد.»
قائم مقام جمعیت فرهنگیان در پایان تأکید می‌کند: «آموزش و پرورش تصمیمی که برای آغاز کار مدارس یا تعطیلات آن اتخاذ می‌کند، حتماً باید یک نسبت مشخصی با سلسله نظام مسائل اجتماعی نیز داشته باشد تا بتواند بهترین تصمیم و بهترین پوشش را بگیرد. اینکه بخواهد به صورت مستقل هر تصمیمی را بگیرد، قطعاً بهترین تصمیم نیست. بهترین تصمیم زمانی خواهد بود که همه دستگاه‌ها این مسئله مهم را بپذیرند که آموزش و پرورش نهادی است که تأثیر خود را روی همه دستگاه‌ها می‌گذارد، پس بهتر است پای صحبتش بنشینند و مسائل این‌چنینی را با یکدیگر حل کنند.»
