سهیلا صلاحیمقدم، نویسنده و پژوهشگر ادبیات عرفانی از دعبل به عنوان یکی از قدیمیترین شاعران رضوی عربیسرا یاد کرد و توضیح داد: دعبل در قصیدهای مذمت هارونالرشید و مأمون و امین، پسرانش و مدح امام (ع) را دارد و از غم و درد دوری از امامرضا (ع) میسراید.
این نویسنده با اشاره به اینکه اشجع بن عمرو سلمی نیز از شاعران رضوی عربیسرا بودهاست، به ایبنا گفت: اشجع قصیده زیبا و محکمی به نام «عصما» دارد که در آن درباره شهادت امامرضا (ع) مرثیهسرایی و در آن حزن عمیق خود را از مرگ امام مسلمین بیان کردهاست.
این پژوهشگر ادبیات عرفانی همچنین گفت: ابونواس نیز اشعاری در مدح امام رضا (ع) سرودهاست. این استاد بازنشسته دانشگاه الزهرا (س) از عبدالله بن ایوب جزینی، ابن مشیع مدنی، محمد بن الضبی و شیخ بهاءالدین عاملی به عنوان نمونههایی از شاعران رضوی عربیسرا نام برد.
سنایی اولین شاعر رضوی فارسیگوی بود
وی با بیان اینکه اولین شعر فارسی در مدح امامرضا (ع) را سنایی غزنوی، شاعر قرن ششم سروده است، توضیح داد: در ایران شاعران شیعی تا عصر تیموری در اقلیت بودند. از فاطمیان هم که در سده چهارم هجری قمری در شرق ایران نفوذی داشتند، انتظار ستایش از امام هشتم (ع) را نمیتوان داشت، چنانکه در دیوان ناصرخسرو نامی از امام رضا (ع) نیست. در هر حال سنایی اگر چه معلوم نیست چه مذهبی داشتهاست، اما از دوستداران آل علی (ع) بودهاست. در دیوان او در مدح امام رضا (ع) قصیدهای وجود دارد که با این ابیات آغاز میشود «دین را حرمی است در خراسان/ دشوار تو را به محشر آسان/ از معجزههای شرع احمد/ از حجتهای دین یزدان/ همواره رهش مسیر حاجت/ پیوسته درش مشیر غفران/، چون کعبه پر آدمی ز هر جای/، چون عرش پر از فرشته هزمان» ابنیمین فریومدی، از شاعران قرن هفتم هجری قمری شاعر شیعی مذهب بود که قصیدهای درباره امام رضا (ع) دارد «گوهرافشان کن ز جانای دل که میدانی چه جاست/ مهبط نور الهی روضه پاک رضاست/ دّر دریای فتوت گوهر کان کرم/ آن که شرح جود آباء کرامش هل اتی است»
شعر جامی درباره امام هشتم (ع)
صلاحیمقدم همچنین گفت: در دیوان جامی، شاعر قرن نهم، قصیدهای ملمع در مدح امامرضا (ع) وجود دارد «سلام علی آل طاها و یاسین/ سلام علی آل خیرالنبیین/ سلام علی روضه حل فیها/ امام یباهی به الملک و الدین / امام به حق شاه مطلق که آمد/ حریم درش قبله گاه سلاطین/ شه کاخ عرفان، گل شاخ احسان/ در درج امکان مه برج تمکین/ علی بن موسی الرضا کز خدایش/ شد لقب، چون رضا بود آیین/ ز فضل و شرف بینی او را جهانی/ اگر نبودت تیره چشم جهانبین/ پی عطر روبند حوران جنّت/ غبار دیارش به گیسوی مشکین/ اگر خواهی آری به کف دامن او/ برو دامن از هر چه جز اوست در چین/ چو جامی چشد لذت تیغ مهرش/ چه غم گر مخالف کشد خنجر کین»
وی از بابا فغانی شیرازی، وحشی بافقی، محتشم کاشانی، حزین لاهیجی، فتحعلیخان صبا، وصال شیرازی، سروش اصفهانی و همای شیرازی به عنوان شاعران رضوی تا دوره قاجار نام برد و افزود: شعر رضوی در ادبیات فارسی و عربی قدمت طولانی دارد؛ البته شاعران فارسیسرا تا عصر حاضر گوی سبقت را از شاعران عرب ربودهاند، چون در دوران معاصر، شاعران ایرانی اشعار متین و ناب برای امام رضا (ع) سرودهاند و آن را تقدیم بارگاه ملکوتی آن امام همام کردهاند، در حالی که در شعر معاصر عربی چنین گستردگی دیده نمیشود.