«نظریه دولت در مکتب کلامی و فقهی علامه شهید سیدمحمدباقر صدر» در عداد واپسین آثاری است که مرکز اسناد انقلاب اسلامی به انتشار آن همت گماشته است. اهمیت این پژوهش - که توسط سیدمحمدجواد قربی نگارش یافته- آن است که تلاش دارد با پاره‌ای از چالش‌ها در باب اندیشه سیاسی شهید آیت‌الله صدر به گونه‌ای شفاف مواجه شود و به شکل بایسته به ارزیابی آن‌ها بنشیند. تارنمای ناشر در یادداشتی، اهمیت این پژوهش را اینگونه بازنمایانده است: «به اعتقاد شهید صدر دولت به دلیل نقشی که در پیاده‌سازی احکام اسلامی، حراست از ارزش‌های دینی، رونق‌دادن فعالیت‌های اجتماعی و آبادانی و پیشرفت دارد، امری لازم و ضروری است. دولت مطلوب در اندیشه ایشان، دولتی مشروط به رعایت موازین شرعی و قانونی و مصلحت عمومی است. از نظر وی مصداق عینی و اصیل این دولت، حکومت پیامبران و صالحان در تاریخ بشر و اسلام و جمهوری اسلامی در جهان معاصر است. دولت جمهوری اسلامی الگوی برتری است که به اعتقاد وی، سایر نظام‌ها و جوامع می‌توانند از آن الگو بگیرند. از نظرگاه ایشان ساختار دولت اسلامی به گونه‌ای است که باید مبانی مکتبی و اخلاقی در سیاست مدنی، نقش فعالی داشته باشد و در عین حال، دولت در نظام اسلامی غایتمند و دارای هدف‌های والاست. این رویکرد مکتبی دولت اسلامی، منجر به جلوگیری از مناسبات استثماری در جامعه، زیست مؤمنانه کارگزاران و تصحیح روابط بین‌المللی دولت اسلامی درخصوص مصالح جهان اسلام می‌شود. علامه شهید صدر با هوشمندی و نبوغی ویژه، به طرح نظریه استخلاف، استئمان و استئمام می‌پردازد و نقش انسان مسلمان متعهد را در مشروعیت‌دهی به حکومت تبیین و ساختار حکومت اسلامی را برمبنای خرد جمعی و مشورت مؤمنانه مهندسی می‌کند.»
همان تارنما در مقالی دیگر، محتوای اثر را به ترتیب پی آمده تشریح ساخته است: «شهید صدر را می‌توان از جمله متفکران مسلمانی دانست که به اندیشه جمهوری اسلامی اعتقاد راسخ داشت. نظام جمهوری اسلامی نیز در مبنای مشروعیت، ساختار تقسیم قدرت، تدوین قانون اساسی، نظام اقتصادی و... بهره فراوانی از اندیشه این عالم فرهیخته جهان اسلام برده است. با توجه به جهان شمولی و اهمیت اندیشه‌های شهید صدر برای جهان اسلام و به ویژه جامعه علمی ایران، در این کتاب سعی شده تا اندیشه سیاسی این متفکر شیعه در باب دولت مطلوب، مورد مداقه قرار گیرد و از آنجا که نظریه دولت و مختصات آن، یکی از وجوه مهم اندیشه شهید صدر محسوب می‌شود، پرداختن به این موضوع از حیث نظری و عملی بسیار اهمیت دارد. این تحقیق به خواننده کمک خواهد کرد تا رویکرد انتقادی دولت در اسلام را نسبت به نظریات لیبرالیستی و مارکسیستی تمیز داده و درک کند. کتاب شامل بر سه فصل است، فصل نخست نظریه دولت در تقریرات شهید صدر را بررسی می‌کند. عنوان فصل دوم، مختصات دولت در اندیشه شهید صدر است و فصل سوم و پایانی، ارکان دولت مطلوب در اندیشه سیاسی شهید صدر را مورد مداقه قرار می‌دهد. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: به نظر شهید صدر در عصر غیبت معصوم، مرجعیت صالح باید مترصد دولت‌سازی براساس احکام و مبانی اسلامی باشد. فقیهان مسلمان و نخبه که علمای شریعت هستند، رهبری مبارزه علیه ظلم و استثمار را بر عهده بگیرند و پس از براندازی طاغوت، حکومت صالحان را تشکیل دهند. آن‌ها نماینده هیچ طبقه اجتماعی خاصی نیستند، بلکه ضمیر امت و توده مظلوم خود هستند....»
