بر اساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، صادرات برق به کشور‌های همسایه از جمله اولویت‌های اقتصادی کشور است چراکه اتصال شبکه‌های برق این کشور‌ها به ایران موجب افزایش پایداری در شبکه برق داخلی می‌شود و سودآوری قابل توجهی برای کشور به همراه دارد، از این رو وزارت نیرو صادرات برق به کشور‌های همسایه و اروپا را در دستور کار خود قرار داده و در حال حاضر مذاکرات اولیه برای صادرات برق به ترکیه صورت گرفته است.
مدیر عامل توانیر می‌گوید: «توان صادراتی ما اکنون به صورت قراردادی حدود هزار تا هزارو ۵۰۰ مگاوات است و این قابلیت وجود دارد این عدد را به ۲ هزار تا ۲ هزارو ۱۰۰ مگاوات ارتقا دهیم. در حال حاضر منتظر موضوعات تکمیلی هستیم تا با خود دولت یا بخش غیردولتی این صادرات را انجام دهیم.»
صاحبنظران معتقدند درآمد‌های حاصل از صادرات برق ضمن گسترش سبد صادراتی کشور، می‌تواند ارزش افزوده بیشتری نسبت به صادرات سوخت نیروگاهی برای کشور تحصیل کند. همچنین بخش خصوصی می‌تواند در صادرات برق نقش بسیار مؤثری ایفا کند. در سال‌های اخیر به رغم وجود ظرفیت‌های قانونی جهت صادرات برق، برخی موارد در عمل مانع توسعه صادرات برق تولیدی نیروگاه‌های غیردولتی شده است. سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در خصوص صادرات برق در زمان‌های غیر اوج مصرف گفت: «نگرانی‌ها از میزان مصرف و عرضه در دوران اوج مصرف رخ می‌دهد. ضریب بار یعنی اینکه آنچه در شبکه برق برای تولید برق سرمایه‌گذاری می‌کنیم، در طول سال باید استفاده از آن هم رخ بدهد، با این حال ضریب بار در کشور پایین و حدود ۶۳درصد است.»
مالک شریعتی افزود: «ضریب بار در کشور‌های پیشرفته تا ۸۵درصد بالا می‌رود. پایین بودن درصد ضریب بار باعث می‌شود سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی به‌صرفه نباشد. در قانون جدید وزارت نیرو را مکلف کردیم در زمان‌های غیرضرور به بخش خصوصی اجازه صادرات بدهد. این تجارت انرژی ایرادی ندارد، مهم این است مصرف را تأمین کنیم. راندمان نیروگاه‌های ما از ۱۸درصد تا راندمان‌های متوسط است.»
مذاکرات گسترده توانیر برای صادرات برق به کشور‌های همسایه
آرش کردی، مدیر عامل توانیر در حاشیه بیست‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی صنعت برق در نشستی خبری و در پاسخ به سؤالی در خصوص آخرین وضعیت صادرات برق به ترکیه گفت: «۴۰۰ تا ۶۰۰ مگاوات پتانسیل تبادل برق با ترکیه وجود دارد، ترک‌ها نیز در این زمینه سرمایه گذاری انجام دادند، اقدامات اولیه انجام شده است.»
وی با بیان اینکه برای تعیین نرخ اکنون در حال مذاکره هستیم و این مسئله تابع بازار برق ترکیه است، افزود: «زمینه ارتباطی با کشور‌های خلیج فارس، کشور‌های شمالی و بحث افزایش صادرات به پاکستان نیز مطرح است. در خصوص افغانستان نیز باید گفت به دلیل شرایط سیاسی خاص این کشور اکنون نمی‌توان اظهارنظر قطعی را اعلام کرد.»
مدیرعامل توانیر تأکید کرد: «نکته اساسی این است که ما با محدودیت مصرف مواجه هستیم، اما با این حال نسبت به قرارداد‌هایی که برای صادرات منعقد کرده‌ایم، از نظر حقوقی و بین‌المللی پایبند خواهیم بود ولی ارجحیت تأمین نیاز‌های داخل است.»
وی در خصوص صادرات برق به اروپا نیز گفت: «در شمال کشور نیاز به مسیر‌های زیردریایی وجود ندارد و از طریق خطوط موجود می‌توانیم به روسیه متصل شویم، همچنین از طریق ترکیه نیز می‌توانیم برق را به اروپا صادر کنیم، اما به دلیل اینکه این کار باید از طریق کشور‌های واسط انجام شود، با مسائلی مواجه هستیم.»
مذاکره با دو کشور حاشیه خلیج‌فارس برای اتصال زیردریایی شبکه برق
کردی با بیان اینکه با دو کشور حاشیه خلیج‌فارس مذاکراتی را برای این مسئله انجام داده‌ایم و مطالعات برای اتصال به عمان و قطر آغاز شده است که قابلیت اجرا نیز دارد، اظهار کرد: «با قطر مذاکرات جدی‌ای داشته‌ایم و امیدواریم اولین کابل‌های دریایی را با عمان و قطر داشته باشیم. براساس پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته با هر کدام از این کشور‌ها قابلیت تبادل هزار مگاوات را خواهیم داشت.»
مدیرعامل توانیر در خصوص زیرساخت‌های موجود برای صادرات و واردات گفت: «در بخش صادرات ۲ هزار مگاوات زیرساخت وجود دارد و بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته قرارداد‌هایی را جهت توسعه این موضوع در دستور کار داریم. زیرساخت واردات نیز ۵۰۰ تا ۶۰۰ مگاوات تخمین زده می‌شود که اگر طرح‌های ترکمنستان و ارمنستان اجرایی شود، می‌توانیم تا هزارو ۲۰۰ مگاوات این ظرفیت را افزایش دهیم.»
مدیرعامل توانیر گفت: «در سال جاری شرایطی را پشت سر گذاشتیم که در آن توانستیم رضایت تمام بخش‌ها را ایجاد کنیم و در بخش خانگی تلاش بر این بود رضایت مطلق باشد و با استفاده از برنامه‌های تشویقی کاهش مصرف را شاهد بودیم. در بخش خانگی هزارو ۱۰۰ تا هزارو ۲۰۰ مگاوات مدیریت مصرف صورت گرفت و در حوزه بار‌های بزرگ نیز توانستیم ۹ هزارو ۴۰۰ تا ۱۰هزار مگاوات مدیریت مصرف را اعمال کنیم و‌درصدد هستیم امسال ۲ هزارو ۵۰۰ مگاوات دیگر را به این بخش اضافه کنیم.» وی با بیان اینکه برای سال آینده برنامه‌های مدیریت مصرف را تعریف خواهیم کرد، گفت: «صنایع موظف هستند ۵درصد نیاز خود را از طریق تجدیدپذیر‌ها تأمین کنند که در این راستا مشوق‌هایی نیز در دستور کار قرار دارد. همچنین با بخش صنعت و کشاورزی تفاهم‌نامه‌هایی را منعقد کردیم که بر اساس آن‌ها میزان مصرف کاهش یافته است. تعداد این تفاهم‌نامه‌ها در سال۱۴۰۰، ۳۲۰هزار مورد بود که به ۴۵۶هزار افزایش یافت؛ تفاهماتی که به لحاظ کیفیت و حجم تأثیرات بالایی در صنعت برق دارند.»
کردی گفت: «در سال‌های قبل این تفاهم‌نامه‌ها به صورت اقتضایی صورت می‌گرفت، به این صورت که زمان و تاریخ مشخصی برای آن تعریف نمی‌شد. در دور جدید از ابتدای طرح زمان و نحوه انجام کار را به طور کامل تبیین کردیم و همین مسئله باعث افزایش کاهش مصرف شد.» مدیرعامل توانیر با بیان اینکه به صنایع اعلام کردیم هر چه صرفه‌جویی بیشتری انجام دهند، می‌توانند از آن با عنوان رفع محدودیت‌ها در تابستان استفاده کنند، گفت: «اکنون چنین بازاری در حال ایجاد است و اگر قیمت برق اقتصادی شود، اجرای این طرح مفهوم جدی‌تری پیدا می‌کند.»
تلفات شبکه برق ۱۶ تا ۱۷درصد
وی با اشاره به وضعیت تلفات شبکه برق اظهار کرد: «در بخش توزیع میزان تلفات ۷ تا ۵/۷ درصد مطلوب است و این عدد در ایران طی ۱۰سال گذشته ۱۶ تا ۱۷درصد بوده که با اقدامات صورت گرفته توانسته‌ایم آن را به ۷/۹ تا ۸/۹ درصد کاهش دهیم و این روند نیز ادامه دارد.»
مدیرعامل توانیر با بیان اینکه کاهش هر یک‌درصد از تلفات کار سخت و پیچیده‌ای است، تصریح کرد: «تلفات در دو بخش فنی و غیرفنی ارزیابی می‌شوند. در حال حاضر تلفات غیرفنی چندان قابل توجه نیست و بالا ارزیابی نمی‌شوند. در بخش فنی با انجام اقداماتی در حال کاهش تلفات هستیم. در شبکه انتقال نگرانی چندانی در حوزه تلفات وجود ندارد، به طوری که اکنون بین ۶/۲ تا ۹/۲ درصد است.»
