از جمله نکات مهمی که حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در دیدار با جمعی از پرستاران و خانواده شهدای سلامت (۲۱/۹/۱۴۰۰) و به عنوان درسی از زندگی حضرت زینب (س) برای جامعه امروز اسلامی و به خصوص در رابطه با برنامه نظام سلطه و جبهه معاند علیه نظام اسلامی و پس از بیان ویژگی‌های شخصیت الهی و متعالی حضرت زینب (س) به آن اشاره کردند، بحث «جهاد روایت و تبیین» است. رهبر معظم انقلاب «جهاد روایت و تبیین» را از ابعاد خردمندی و تدبیر عمیق حضرت زینب برشمرده و فرمودند: «این بزرگوار جهاد تبیین را جهاد روایت راه انداخت و نگذاشت و فرصت نداد که روایت دشمن از حادثه غلبه پیدا کند، کاری کرد که روایت او بر افکار عمومی غلبه پیدا کند. حالا تا امروز روایت زینب کبری (س) از حادثه عاشورا در تاریخ مانده، [اما]در همان زمان هم تأثیر گذاشت در شام، در کوفه، در مجموعه سال‌های حکومت اموی و منتهی شد به ساقط شدن حکومت اموی. ببینید! این درس است؛ این همان حرفی است که بنده همیشه می‌گویم: شما روایت کنید حقایق جامعه و کشور خودتان و انقلابتان را. شما اگر روایت نکنید، دشمن روایت می‌کند.» از این رو شایسته است که جامعه اسلامی ما به خصوص زنان جوان مؤمن انقلابی ضمن شناخت ابعاد شخصیتی حضرت زینب کبری (س) آن حضرت را الگوی جهاد تبیین در عرصه حیات انقلابی خویش قرار دهند. در ادامه به تبیین برخی از این ویژگی‌ها می‌پردازیم.
معرفت زینبی (س)
از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی حضرت زینب در مسیر جهاد تبیین به تعبیر مقام معظم رهبری «دانا و خبیر و داراى معرفت والا» بودن آن حضرت است. (۲۵/۳/۱۳۸۴) چراکه آن حضرت به رغم اطلاع و آگاهی کامل از سرنوشتی که برای برادر بزرگوارش قرار بود واقع شود، گام در مسیر این جهاد گذاشت و به خوبی به نقش خود در به اتمام رساندن این مأموریت الهی واقف بود. از این رو مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «ارزش و اهمیت زینب کبرى به معرفت و آگاهى‌اش بود؛ به این بود که می‌فهمید دارد چه کار می‌کند.» (۱۷/۱۱/۱۳۶۶)
رسیدن و نیل به این معرفت الهی جز با شناختی که آن حضرت از تربیت در دامان پدر و مادری همچون حضرت علی (ع) و فاطمه زهرا (س) بدان نایل شده بود و از آن سرچشمه علم و معرفت الهی سیراب شده بود، میسر نمی‌شد. آن حضرت از این کانون معرفت درس «راه‌شناسی» و «راهنماشناسی» را به خوبی آموخته بود؛ از پدر بزرگوار خویش آموخته بود که «التَّوحیدُ حَیاةُ النَّفسِ؛ توحید، حیات بخش جان است» (غرر الحکم، ح) و ایمان به این اصل دین است که به تعبیر علامه طباطبایی «همه اجزای دین اسلام، اگر خوب تجزیه و تحلیل شود، به توحید برمی‌گردد و توحید اگر به حال ترکیب درآید، به‌صورت اخلاق و اعمال درمی‌آید. اگر توحید از مقام عالی اعتقادی فرود آید، اخلاق و اعمال می‌شود و اگر اخلاق و اعمال از درجه نازل خود بالاتر روند، توحید خواهند بود و بنابر آیه دهم سوره فاطر: «کلمه‌های پاکیزه به سوی خدا بالا می‌رود و کار شایسته آن را بالا می‌برد.» (مجموعه رسائل، ص)
ایمان به این اصل هدایت بخش، خود منجر به پذیرش اصل دوم، یعنی پیغمبرشناسی و امام‌شناسی می‌شود؛ چنانکه قرآن کریم مؤمنین را در آیات متعددی از قرآن به تبعیت از ولی خدا و پذیرش ولایت حقه او در تمامی ابعاد زندگی دعوت می‌کند: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکمْ لِمَا یحْییکمْ» (انفال: ۲۴) چراکه در حقیقت این ولایت‌پذیری به ایمان واقعی و عمل صالح در رفتار و کردار مؤمنان انجامیده و در نهایت به «حیات طیبه» که قرآن بدان وعده داده منجر می‌شود: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکرٍ أَوْ أُنْثَی وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاةً طَیبَةً» (نحل: ۹۷)
بنابراین معرفت واقعی حضرت زینب به توحید و ولایت آن حضرت را در مسیر جهاد خود ثابت قدم و استوار ساخت و تمامی لحظه‌های این حرکت جهادی نه تنها ناگوار نگشت، بلکه چیزی جز زیبایی جلوه نکرد: «ما رایت الا جمیلا.»
علم و حکمت زینبی (س)
دوم ویژگی برجسته شخصیت حضرت زینب در جهاد تبیین، بهره‌گیری از «علم» و دانش است. مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «زینب کبرى از لحاظ علمى، یک عالمه معروف به علم در جامعه اسلامى آن روز بود.» (۱۲/۷/۱۳۷۴) «زینب، زنى نبود که از علم و معرفت بى‌بهره باشد؛ بالاترین علم‌ها و برترین و صافى‌ترین معرفت‌ها در دست او بود.» (۲۲/۸/۱۳۷۰) این ویژگى به‌قدرى در شخصیت آن حضرت متبلور بود که حضرت زینب را «عقیله بنى‌هاشم» مى‌نامیدند. حجت و دلیل بر این علم و دانش حضرت زینب (س) نقل روایت محدثان از آن حضرت است. ایشان از مادر، پدر، برادرانش، ام‌سلمه، ام‌هانى و دیگر زنان روایت مى‌کرد و از جمله کسانى که از او روایت کرده‌اند ابن‌عباس، امام سجاد (ع)، عبدالله‌بن‌جعفر، فاطمه صغرى دختر امام‌حسین (ع) و دیگران هستند. درباره مرتبه علم و هوش و ذکاوت آن بانوى بزرگوار همین بس که خطبه طولانى و بلندى که حضرت صدیقه کبرى فاطمه زهرا (س) در دفاع از حق امیرالمؤمنین (ع) و غصب فدک در حضور اصحاب پیغمبر اکرم (ص) ایراد فرمودند، از جانب حضرت زینب (س) روایت شده است و ابن‌عباس از آن حضرت روایت نموده و از آن حضرت به «عقیله» تعبیر مى‌کند. همچنین ابوالفرج اصفهانى در مقاتل مى‌نویسد: «ابن عباس خطبه حضرت فاطمه (س) را از حضرت زینب (س) روایت کرده و مى‌گوید: «حدثتنى عقیلتنا زینب بنت على (ع) ...» (قزوینی، سید محمدکاظم، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ص۳۹)
«علامه فاضل سیدنورالدین جزایرى» نیز در رابطه علم آن حضرت مى‌نویسد: در دوران حکومت حضرت‌على (ع) حضرت زینب (س) مجلس درسى در خانه خود ترتیب داده بود و براى زنان قرآن تفسیر مى‌کرد. روزى تفسیر آیه شریفه کهیعص را بیان مى‌کرد که حضرت على (ع) وارد شد و به او فرمود: «نور چشمم! شنیدم آیه شریفه کهیعص را تفسیر مى‌کردى» گفت: آرى. فرمود: «این رمزى است براى مصیبتى که بر شما خاندان پیامبر (ص) وارد مى‌شود.» بعد حضرت مصائب را تشریح فرمود و زینب (س) با صداى بلند گریه کرد. (جزائرى، الخصائص الزینبیه، ص۳۴۵)
دلیل مهم دیگر که موید این علم و دانش حضرت زینب است، خطاب حضرت سجاد (ع) پس از خطبه‌ای است که حضرت زینب (س) در مسجد کوفه بیان فرمودند خطاب به عمه بزرگوار خویش فرمود: «عمه جان آرام باش و سکوت اختیار کن که تو بحمدالله دانشمندى بدون آموزگار و فهمیده‌اى بدون فهماننده هستى.» (علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۵، ص۱۶۴) همچنین متن بیانات حضرت زینب (س) در این خطبه که حاوی پیشگویی‌های عظیم و حقیقی است شاهد بر این مدعاست «فَواللَّهِ لاتَمْحُو ذِکرنَا، وَ لاتُمیتُ وَحْینَا، وَ لاتُدْرِک امَدنا، وَ لاتَرْحِضُ عَنْک عارَها، وَ هل رَایک الّا فَنَدٌ، وَ ایامُک الّاعَدَدٌ، وَ جَمْعُک الّابَدَدٌ؛ اما به خدا سوگند هر چه کنی نمی‌توانی نام و نشان ما را محو کنی و سروش ما را بمیرانی و به حد ما نتوانی رسید و ننگ این اعمال ننگین و ستم‌ها را نتوانی شست و بدان که رأی و تدبیرت سست و روزگارت اندک و انگشت‌شمار و جمعیتت روبه پراکندگی است...» (محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام حسین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۸، ص۳۱۶)
بنابراین می‌توان دریافت که قدم نهادن در عرصه «جهاد تبیین» نیازمند مجهز شدن به سلاح علم و دانش روز وکارآمد است که باید جهادگران این عرصه بدان تجهیز شوند و همچون زینب کبری (س) که در عرصه عاشورا حکیمانه، عالمانه و قاطعانه عمل کرد، عمل نمایند. چنانکه مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «در تمام مراحل [واقعه عاشورا]، نقش یک حکیم شجاع قدرتمند پرجذبه قاطع را تا آخر ایفا می‌کند؛ گویى برنامه‌اى را در ذهنش از پیش طراحى‌کرده و قدم‌به‌قدم طبق این برنامه حرکت می‌کند؛ با حوادث، غافل‌گیرانه مواجه نمی‌شود.» ۱۳۶۵/۱۰/۱۵
بصیرت زینبی (س)
معرفت و علم الهی حضرت زینب (س) در عرصه «جهاد تبیین» وقتی به تمام معنا کامل شد که با درایت، موقعیت‌شناسى و بصیرت آمیخته شد و در فضای غبارآلود و تیره و تار فتنه فتنه‌گران زمانه همچون چراغی روشن بر حقیقت تابید و واقعیت آن را پرتو افشانی کرد؛ صفتى که مى‌توان از رفتار و گفتار و نیز خطبه‌هاى بامعناى آن حضرت به‌خوبى درک کرد. این بصیرت همراه با دوراندیشى و موقعیت‌شناسى و مدیریت بحران فرمانده و قهرمان «جهاد تبیین» بود که باعث شد پیام نهضت حسینى نه تنها کاخ یزید را در هم شکند، بلکه تا انتهاى تاریخ جاودانه شود و کاروان اسراى حسینى مایه عزت اسلام و حامل پیام عاشورا گردید و به تعبیر مقام معظم رهبری آن حضرت با بصیرت خود بود که «موقعیت را شناخت؛ هم موقعیت قبل از رفتن امام حسین (ع) به کربلا، هم موقعیت لحظات بحرانى روز عاشورا و هم موقعیت حوادث کشنده بعد از شهادت امام حسین را و طبق هر موقعیتى یک انتخاب کرد.» (۲۲/۸/۱۳۷۰)
یکی از مهم‌ترین جلوه نمایی این ویژگی قهرمان جهاد تبیین، خطبه آن حضرت در کاخ یزید است که واقعه عاشورا را به یکباره زنده کرد. آن بانوى عالمه، با تعقل و بصیرتى که نسبت به تعالیم دینى داشتند، در خطبه خود در کاخ یزید به شیوه‌اى متقن و عقلانى به آیات قرآن استناد کرد تا مخاطبان خود را متأثر کند. آن حضرت بی‌وفایى و خیانت کوفیان را به زنى مثال مى‌زند که رشته‌هاى خود را بعد از بافتن پنبه مى‌کند و تمام زحمات خود را بدون علت تلف مى‌سازد. این سخن بانوى کربلا برگرفته از آیه۹۲سوره نحل است که خداوند متعال در مورد وفاى به عهد و اهمیت آن سخن گفته و آنگاه مى‌فرماید: ««و لاتکونوا کالّتى نقضت غزل‌ها من بعد قوّهٍ انکاثا» و همانند آن زن سبک‌مغز نباشید که پشم‌هاى تابیده خود را پس از کامل شدن دوباره وا مى‌تابید!»
سر نتیجه بخشی این بصیرت، آن است که قرآن کریم می‌فرماید، بصیرت منشأ قدرت است: «.. إنْ یکنْ منْکمْ عشْرُونَ صابرُونَ یغْلبُوا مائَتَین وَ إنْ یکنْ منْکمْ مائَةٌ یغْلبُوا أَلْفاً منَ الَّذینَ کفَرُوا بأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یفْقَهُونَ.» (أنفال: ۶۵.)
از این رو حضرت زینب با قدرت متکی بر بصیرت دین و حقانیت و روح کلی آن را چنانکه مقام معظم رهبری می‌فرمایند، حفاظت و پرستاری کرد: «تلاش حضرت زینب فقط این نیست که از امام بیماری در کربلا حراست و پرستاری کرده است. حضرت زینب از روح کلی اسلام و جامعه آن روز مسلمین پرستاری کرد؛ پرستاری بزرگ او آنجاست.» (۳/۵/۱۳۸۰)
شجاعت زینبی (س)
از دیگر برجستگی‌های شخصیتی حضرت زینب (س) در «جهاد تبیین» شجاعت بی‌مانند ایشان که از پدر و مادر بزرگوار خویش به ارث برده بودند، چنانکه در زیارت نامه آن حضرت ایشان را با لقب «لَبْوَةُ الْهاشمیة» (شیرزن‌هاشمی) خطاب قرار می‌دهیم.
حضرت زینب (س) در سخت‌ترین شرایط جنگ و اسارت، شجاعانه وارد شد و با اتکا به ایمان به قدرت الهی، حق را فریاد زد و به جرئت می‌توان گفت که اگر زینب کبری و امام سجاد (ع) شجاعانه و با اقتدار «مجاهدت نکرده بودند، نگفته بودند، تبیین نکرده بودند، حقایق را افشا نکرده بودند... واقعه عاشورا تا امروز جوشان و زنده و مشتعل باقى نمی‌ماند.» (بیانات مقام معظم رهبری؛ ۲۹/۶/۱۳۶۸)
