سرویس بین الملل جوان آنلاین: وزیر خارجه آلمان به عنوان یکی از طرفهای برجام معتقد است که حتی داشتن یک توافق هستهای نیمبند هم بهتر از بیتوافقی است. سخنی که نشان میدهد اروپا دقیقاً چه در سر دارد؛ یک برجام نیمبند که نه اروپا تعهدی به آن داشته باشد و نه ایران از تعهدات آن رها شود! در مقابل، ظریف اروپاییان را خطاب قرار داده و به آنها گفته است: «فقط یک تعهد را نشان دهید که در ۱۸ ماه گذشته به آن عمل کردهاید.»
چالش بین ایران و اروپا سریعتر از آن چیزی که پیشبینی میشد، بر سر برجام در حال شکل گرفتن است. ۱۸ ماه بعد از خروج امریکا از برجام، اروپاییان میخواهند خود را به فراموشی بزنند که چه کسی بانی شروع گامهای تعدیلی ایران در برجام بوده است. وزرای خارجه تروئیکای اروپا دو شنبه شب یک نشست فوق العاده برگزار کردند و گفتند «بهشدت نگران تصمیم ایران به ازسرگیری غنیسازی اورانیوم در سایت فردو هستند.» بیانیه آنها لحنی کمسابقه بعد از توافق هستهای تابستان ۱۳۹۴ دارد و در آن گفته شده که گامهای برجامی ایران «پیامدهای بالقوهای برای گسترش سلاح هستهای» بههمراه دارد. سه وزیر خارجه اروپایی پا از این هم فراتر گذاشته و بدون اشاره مستقیم، تهدید به استفاده از مکانیسم ماشه برجام برای بازگرداندن تحریمها کردهاند: «آمادگی خود را برای منظور کردن تمامی سازوکارهای موجود در برجام، از جمله سازوکار حل اختلاف با هدف حل مشکلات مربوط به اجرای تعهدات برجامی از سوی ایران اعلام میکنیم». آنها گفتهاند «این اقدام [غنیسازی در فردو]به منزله تسریع روند تأسفآور فاصله گرفتن ایران از تعهداتش ذیل برجام است.»
برجام نیم بند
تأملبرانگیزتر از لحن بیانیه مشترک سه کشور اروپایی، سخنان هایکو، ماس وزیر خارجه آلمان است که هرچند از قصد اروپا برای حفظ برجام صحبت کرده، ولی به صراحت گفته که یک برجام نیم بند را بهتر از مرگ برجام میداند. ماس گفته است: «اروپا قصد دارد همچنان برجام را حفظ کند چرا که بر این باور است داشتن یک توافق نیم بند بهتر از نداشتن هیچ توافقی است.»
وی در مصاحبه با شبکه رادیوتلویزیون غرب آلمان (WDR) افزود: «درباره اینکه مسائل ایران و توافق هستهای این کشور چگونه ادامه خواهد یافت، با نگاهی انتقادی به وضعیت کنونی و اینکه در برابر ایران چه موضعی باید اتخاذ کنیم، گفتگو کردیم.»
لحن تند بیانیه اروپاییان، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران را مجبور به واکنشی متقابل کرد. ظریف دیروز در توئیتر خود خطاب به فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سایر اعضای برجام نوشت: «خطاب به همتایانم در اتحادیه اروپایی و سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان:
۱- به تعهدات خود ذیل برجام کاملاً پایبند بودهایم. شما؟! واقعاً؟! فقط یک تعهد را نشان دهید که در ۱۸ ماه گذشته به آن عمل کردهاید.
۲- وقتی که شما مشغول دفعالوقت بودید، ایران مکانیسم رفع اختلاف را به جریان انداخت و آن را به اتمام رساند. ما اکنون در حال استفاده از اقدامات جبرانی مندرج در پاراگراف ۳۶ برجام هستیم. به نامه ششم نوامبر ۲۰۱۸ من مراجعه کنید.»
همزمان علی نسیمفر، نماینده دائم ایران در سازمان ملل، در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی گفت: «تهران در نظر دارد هر ۶۰ روز برای کاهش تعهدات خود در قبال توافق هستهای گامهایی بردارد تا اینکه طرفین باقیمانده این پیمان اقدامات عملی برای حفظ آن انجام دهند.»
نسیم فر تأکید کرده است: «ایران به تنهایی برنامه جامع اقدام مشترک برجام برای برنامه هستهای ایران را نباید، نمیتواند و نخواهد تحمل کرد، اینها حداقل اقداماتی است که ایران میتواند یک سال پس از خروج امریکا از توافق انجام دهد.»
این دیپلمات گفت: «اگر طرفهای دیگر معامله به موقع گام مؤثری برندارند، ایران باید طبق حق واگذار شده در بندهای ۲۶ و ۳۶ توافقنامه تا هر ۶۰ روز مقدار بیشتری از تعهدات خود بکاهد.»
نسیمفر تأیید کرد که تمامی اقدامات انجام شده از سوی ایران قابل برگشت است. بنابراین، شرکتکنندگان باقیمانده میتوانند یا گامهای عملی موثری برای حفظ توافق بردارند، یا پس از خروج ایالات متحده، مسئولیت کامل در مورد پیامدهای احتمالی را بر عهده بگیرند.
نگرانی ایران و روسیه از درز اطلاعات
همزمان با اوج گرفتن چالشها بین ایران اروپا، ظاهراً امانوئل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه یک بار دیگر برای میانجیگری فعال شده است. امانوئل ماکرون دو شنبه شب با انتشار توئیتی نوشت: «من و دونالد ترامپ رئیسجمهور امریکا پیش از اجلاس ناتو در لندن در روز ۴ دسامبر، دیدار خواهیم کرد.»
وی افزود: «یک گفتوگوی تلفنی عالی با ترامپ داشتم و درباره سوریه، ایران و ناتو صحبت کردیم. ما درباره بسیاری از مسائل توافق کردیم و قرار است پیش از اجلاس ناتو در لندن دیدار کنیم. این در شرایطی است که آژانس دیروز گزارش جدید خود را درباره ایران منتشر کرد که دستمایه سوء استفاده برخی کشورها شده است.»
در عین حال کاظم غریبآبادی نماینده ایران در آژانس بامداد دو شنبه به وقت محلی به خبرنگاران گفت: «این گزارش نشان میدهد که آژانس همچنان دسترسی کاملی در ایران دارد و بهرغم کاهش تعهدات ایران تحت برجام که با هدف برقراری توازن نسبی میان حقوق و تکالیف طرفین انجام میشود، همچنان قادر به راستیآزمایی هم اجرای تعهدات و هم توقف اجرای بخشی از تعهدات است.»
همانگونه که توسط مقامات آژانس نیز در موقعیتهای مختلف تأکید شد، تعامل بین آژانس و ایران درخصوص این موضوع در حال اجراست. بنابر این، هرگونه تلاش برای پیشداوری و ارائه ارزیابی زودهنگام و خام، صرفاً در جهت مصادره این موضوع در راستای مقاصد سیاسی خواهد بود.
غریبآبادی افزود: «وجود این گونه سؤالات در تعاملات بین آژانس و کشورهای عضو، امری معمول و عادی بوده و در حالی که دو طرف برای حل آن در تعامل هستند، نباید با اغراض سیاسی مورد سوء استفاده و بزرگنمایی واقع شود.»
«کرنل فروتا» مدیرکل موقت آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز دو شنبه در گزارشی پیرامون گام چهارم کاهش تعهدات ایران در چارچوب برجام، اعلام کرد: مهم است که ایران به سؤالات آژانس به طور اساسی و قابل قبول درباره یک مکان پاسخ دهد. وی تصریح کرد که این سازمان به راستیآزمایی درباره عدم انحراف مواد اظهار شده توسط ایران طبق توافق پادمانی ادامه دهد. همچنین ارزیابیها درباره فقدان مواد و فعالیتهای اظهار نشده در ایران ادامه مییابد. نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی تلاشها برای تضعیف برجام را مورد انتقاد قرار داد و سوء تعبیر برخی رسانهها از گزارش جدید آژانس درباره ایران را نمونهای از آن دانست. میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمانهای بینالمللی در وین در پیامی در حساب کاربری خود از انتشار زودهنگام جدیدترین گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره ایران در رسانههای غربی انتقاد کرد. وی نوشت: ما شاهد تلاشهای مستمر برای تضعیف توافق هستهای از تمام راههای ممکن هستیم. جدیدترین مثال اینکه، گزارش محرمانه آژانس (IAEA) دقایقی پس از انتشار آن در شورای حکام به رسانهها درز پیدا کرد و خیلی فوری سوژه سوء تعبیرهای منفی قرار گرفت.
اولیانوف در این توئیت به گزارش روز دو شنبه آژانس درباره اجرای تعهدات هستهای ایران در برجام اشاره دارد که برخی رسانههای غربی پیش از انتشار رسمی آن دست به ارائه جزئیاتی از این گزارش زدند. این مقام روس چند روز پیش نیز از درز اطلاعات مربوط به ماجرای حضور یک بازرس آژانس در ایران و ممانعت تهران از ورود او به سایت نطنز انتقاد کرده بود.