نویسنده: محمدصادق عابديني
با وجود اينکه هر ساله سينماي ايران پاي ثابت جشنواره‌هاي مهم فيلم در سراسر جهان است و سهم قابل‌توجهي از جوايز سينمايي در طول سال به تور سينماگران مي‌افتد، فيلم‌هاي سينماي ايران به جز چند نمونه خاص، حضور موفقي در سينماهاي خارج از کشور ندارند. «جوان» در گفتوگو با دو تن از تهيه‌کنندگان و پخش‌کنندگان فيلم اين موضوع را بررسي کرده است.
داشتن مخاطب خارجي و کسب بازار بين‌المللي توانمندي سينماي يک کشور را به نمايش مي‌گذارد؛ موضوعي که براي چند کشور از جمله ايالات متحده، فرانسه و در آسيا براي کشورهاي چين، هند و کره جنوبي نقش حياتي در استراتژي‌هاي فرهنگي بازي مي‌کند. متأسفانه در کشورمان با وجود اينکه سهم ايران از جوايز سينمايي هميشه محفوظ بوده، فيلم‌هاي ايراني نتوانسته‌اند سهم مطمئني از اکران‌هاي بين‌المللي به دست آورد. درباره چرايي اين موضوع تا به حال نظرات مختلفي بيان شده است.
برنامه «سينما دو» که پنج‌شنبه شب‌ها از شبکه دوم سيما پخش مي‌شود، هفته گذشته موضوع پخش خارجي فيلم‌هاي ايراني را مدنظر قرار داد.
در اين برنامه شهاب اسفندياري، کارشناس سينما و رئيس دانشگاه صداوسيما درباره نداشتن پخش خارجي فيلم‌هاي ايراني گفت: وقتي برخي شرکت‌هاي فيلمسازي پيش از اکران فيلم سودشان را مي‌برند، چه انگيزه‌اي براي بازاريابي و نمايش فيلم در بازارهاي خارجي خواهند داشت. چقدر در کشورهاي فارسي‌زبان و خاورميانه براي فروش فيلم‌هاي‌مان تلاش کرديم؟ اما متأسفانه اين نفوذ در بازارهاي ياد شده استمرار پيدا نکرد.
اسفندياري افزود: بايد به صنعت فيلم به عنوان يک صنعت راهبردي بها داده شود و تا زماني که اين اتفاق نيفتد، تسخير بازارهاي جهاني امکان‌پذير نمي‌شود.
مرتضي شايسته، مدير شرکت پخش «هدايت فيلم» در گفتوگو با «جوان» درباره موضوع مطرح شده توسط اسفندياري مي‌گويد: بخش خصوصي سينماي ايران به شدت دنبال پخش خارجي فيلم است. شايد برخي از تهيه‌کنندگاني که با بخش دولتي کار مي‌کنند به دنبال پخش خارجي نباشند و از قبل به سودشان برسند، ولي بخش دولتي هم وقتي فيلم مي‌سازد، براي پخش آن سراغ شرکت‌هاي پخش مي‌رود و آن شرکت‌ها هستند که به دنبال بازاريابي فيلم‌ها هستند.
شايسته مي‌افزايد: اين پخش‌کننده‌ها هستند که امکان ديده شدن فيلم‌هاي ايراني را در خارج از کشور فراهم مي‌کنند، ولي مي‌توانم بگويم تا به حال در خارج از کشور به اهدافي که در خصوص پخش فيلم داشته‌ايم، نرسيده‌ايم.
اين پخش‌کننده در پاسخ به اين سؤال که چرا ما هنوز در پخش فيلم‌هاي ايراني در خارج از کشور موفق نبوده‌ايم، تأکيد مي‌کند: شرکت‌هاي خارجي پخش فيلم در کشورمان فعاليت ندارند و پخش‌کننده‌هاي ايراني نيز ارتباطي با پخش‌کننده‌هاي فيلم در خارج از کشور ارتباط ندارند.
وي ادامه مي‌دهد: سينماي ايران براي اينکه بتواند بازار خارجي خوبي به دست آورد، بايد با پخش‌کننده‌هاي اصلي فيلم که در امريکا، کانادا يا فرانسه مستقر هستند، ارتباط برقرار کنند.
پخش‌کننده فيلم‌هايي مانند «بوتيک»، «مکس» و «بوي کافور عطر ياس» معتقد است: در طول سال فيلم‌هاي بسيار خوبي در داخل کشورمان ساخته مي‌شود که اگر بازاريابي خوبي براي پخش بين‌المللي آنها انجام شود، شاهد حضور فيلم‌هاي ايران در سينماهاي جهان خواهيم بود. پخش‌کننده‌هاي بين‌المللي با ارتباطاتي که دارند مي‌توانند فيلم‌هاي ايراني را در سراسر جهان پخش کنند.
شايسته همچنين درباره امکان بازاريابي فيلم‌هاي ايراني و پخش آنها در کشورهاي اسلامي و به خصوص کشورهاي همسايه تصريح مي‌کند: برخي کشورهاي اسلامي نسبت به سينماي ايران موضع متخاصمانه‌اي دارند و با فيلم‌هاي ايراني مشکل دارند. آنها فکر مي‌کنند فيلم‌هاي سينماي ايران براي تبليغات ايدئولوژيک و اهداف سياسي ساخته مي‌شود، در صورتي که مي‌دانيم اين‌گونه نيست. متأسفانه در کشورهاي اسلامي فيلم‌ها غريب هستند. از سوي ديگر برخي از کشورهاي مسلمان اصولاً امکانات مناسبي براي پخش فيلم ندارند يا اکران فيلم در آنها با مشکلات متعدد روبه‌رو است.
مدير پخش هدايت فيلم نقش سازمان سينمايي در توسعه فعاليت پخش‌کننده‌هاي ايراني در خارج از کشور را مؤثر مي‌داند و تأکيد مي‌کند: انتظار پخش‌کننده‌هاي فيلم اين است که سازمان سينمايي مشکلات آنها را رفع و زمينه حضور خارجي‌شان را فراهم کند، اما نبايد سازمان به رقيب بخش خصوصي تبديل شود. اين‌طور نباشد که مثلاً من طرحي براي پخش فيلم در خارج از کشور به سازمان سينمايي بدهم و آنها طرحم را بگيرند و تشکر هم بکنند، اما فردا ببينيم خود سازمان آن طرح را اجرا کند!
حبيب اسماعيلي، تهيه‌کننده و مدير شرکت پخش فيلم «رسانه فيلمسازان» نيز در گفتوگو با «جوان» تأکيد مي‌کند: آقاي اسفندياري بيان كرده‌اند برخي از تهيه‌کننده‌ها قبل از اکران فيلم دستمزدشان را از طريق سفارشي که گرفته‌اند براي ساخت فيلم تأمين مي‌کنند، اما اين ميزان چقدر از توليدات سينماي ايران است؟ شايد در طول سال چهار، پنج فيلم دولتي باشند که به همين روش کار مي‌كنند و از پيش به سود برسند ولي اين ارتباطي با 50 تا 60 فيلم خوبي که در سينما ساخته مي‌شود ندارد. ما بايد ببينيم که چرا فيلم‌هاي خوب‌مان در خارج از کشور ديده نمي‌شوند.
اسماعيلي مي‌افزايد: بايد به دنبال افرادي باشيم که توانايي بازاريابي فيلم‌هاي ايراني در خارج از کشور را داشته باشند. بسياري از پخش‌کننده‌هاي فيلم ايراني، صرفاً فعاليت داخلي دارند و تنها چند مؤسسه پخش فيلم هستند که فعاليت خارجي دارند و مي‌توانند با پخش‌کننده خارجي ارتباط برقرار کنند. اين شرکت‌ها بايد زمينه را براي حضور فيلم‌هاي ايراني در سينماهاي خارج از کشور فراهم کنند.
سينماي ايران به اذعان تهيه‌کنندگان و پخش‌کنندگانش قابليت کسب اکران‌هاي خارجي را دارد. به نظر مي‌رسد اولين گام براي رسيدن به چنين هدفي، برقراري ارتباط ميان طرف ايراني و پخش‌کننده خارجي است. اگرچه بخش دولتي و بخش خصوصي کشورمان سال‌هاست که در بازارهاي فيلمي که در حاشيه جشنواره‌هاي مهم سينمايي برگزار مي‌شود، حضور پيدا مي‌کنند، هنوز توانايي ارتباط‌گيري با پخش‌کننده‌هاي خارجي ميسر نشده و اين موضوع را مي‌توان در سياستگذاري‌هاي غلط در بخش سينماي ايران دنبال کرد.
