«استاد سينماي شاعرانه در گذشت» اين جمله را پايگاه اطلاعات سينماي«IMDB» مشهورترين بانك اطلاعات سينماي جهان براي انتشار خبر درگذشت عباس كيارستمي فيلمساز ايراني انتخاب كرده بود.
عباس كيارستمي، كارگردان صاحبسبك سينماي ايران و جهان در حالي كه براي ادامه دوره درمان بيمارياش در پاريس به سر ميبرد، چشم از جهان فروبست. او علاوه بر فيلمسازي، عكاسي ميكرد، نقاشي ميكرد، شعر ميگفت و در هنرهاي تجسمي دستي بر آتش داشت. اما شهرت جهاني كيارستمي از جايي شروع شد كه كيارستمي سينماي رئاليستي شاعرانهاي به دنيا عرضه كرد. كارگرداني كه با فيلم «طعم گيلاس» از كن فرانسه نخل طلا گرفت و اين جايزهاي است كه فقط او در ايران كسب كرده است. اما خيليها معتقدند بهترين فيلم اين كارگردان «خانه دوست كجاست» بود؛ فيلمي تأثيرگذار با رويكرد انساني كه اوج فيلمسازي كيارستمي بود. فيلمي ساده درباره تعهد اخلاقي يك كودك در قبال دوستش كه باعث شد نوع فيلمسازي كيارستمي مورد توجه كارگردانان جوان آن سالها و كارگردانان فعلي سينماي ايران قرار گيرد. «خانه دوست كجاست» آغازي در سينماي ايران بود و به تأسي از اين فيلم چند كارگردان به سراغ سينماي كودك رفتند.
كيارستمي فيلمسازي را از كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان آغاز كرد و فيلمهايي ساخت كه شايد هيچ وقت با سينماي تجاري همخواني نداشتند و در داخل به آن مهر سينماي جشنوارهايزده شد. در آثار كيارستمي دغدغههاي روزمره مردم ديده نميشود و يكي از نقدهاي جدي به اين كارگردان دور بودنش از فضاي جامعه است. نگاه فيلمساز به زندگي و مرگ در فيلم «زير درخت زيتون» كيارستمي را در معرض اتهام سياهنمايي نيز قرار داد. وي در زندگي اجتماعي نيز تلاش ميكرد از موضعگيري و اظهار نظر درباره موضوعات سياسي و اجتماعي دوري كند و شخصيتي خنثي از خود به نمايش بگذارد. به اعتقاد منتقدان نگاه انساني كيارستمي باعث شد سينماي وي در جهان شناخته شود و همين موضوع باعث شد تا مرگ اين هنرمند ايراني واكنشهاي بينالمللي متعددي را در پي داشته باشد؛ از توئيت رئيسجمهور فرانسه تا كارگردانان، منتقدان و بازيگران مشهور سينماي جهان كه مرگ كيارستمي را تسليت گفتند. جمله مشهوري كه اين روزها در فضاي مجازي در مدح كيارستمي بسيار ديده ميشود، جملهاي از ژان لوك گدار، كارگردان شهير سينماي فرانسه است كه گفته: «سينما با گريفيث آغاز ميشود و با كيارستمي پايان مييابد.» اين جمله سالها پيش از مرگ كيارستمي گفته شده و اين روزها موضوعيت پيدا كرده است.
تنوع تسلیتگویانطيف تسليتگويان مرگ كيارستمي از حسن روحاني تا محمود احمدينژاد و از نمايندگان اصولگراي مجلس تا حتي برخي از شخصيتهاي سياسي دور از فضاي فرهنگ و هنر مثل رئيس مجمع تشخيص مصلحت را در بر ميگيرد، اما برخي از اين پيامها نيز مثل پيام نيكي كريمي، حاشيهدار شد. اگر چه بيشتر پيامدهندگان از غايبان روزهاي سختي و بيماري او در بيمارستان هستند و حالا با پيامهاي تسليت، در واقع نمايشي كوتاه از به اصطلاح قدرت مانور خود را در شبكههاي اجتماعي به اكران ميگذارند.
توهين به مردم به بهانه تسليت درگذشت كيارستمي نيكي كريمي در بخشي از پيامش خطاب به كيارستمي نوشته بود: «آشفته بازار يادداشت نوشتن و تسليت گفتنهاي رفتنت، صرفاً سرشار از جملهسازي با نام و كارهاي توست. آن هم براي تويي كه فرسنگها از ابتذال و ميانمايگي(!) دور بودي، كجا بودند اين غريبههاي دير آشنا؟» اين پيام واكنش تند بهاره رهنما را در پي داشت. رهنما در شبكه اجتماعياش نوشت: «برايم عجيب بود كه كسي كه خودش با نام ايشان رشد كرده بود، جايي نوشته بود، از خيل تسليتها يادداشتهاي آدمهاي حتي عادي در شگفت است و اينها كه در حد شما نيستند از كجا پيدايشان شده و... امان از اينهمه توهم و تكبر و حقيقي نبودن و روشنفكرنمايي! كسي نيست بگويد، يك اسطوره به همه ملتش تعلق دارد، شما ببخشيد كه اعلام نشده بود عموم مردم حق تسليت گفتن و نوشتن از احساسشان را در مورد اين ضايعه نداشتند...»
اظهارات درباره كيارستمي بعد از درگذشت كيارستمي چند اظهار نظر وي در شبكههاي اجتماعي منتشر شد. ابتدا یک گفتوگوي قديمي از وي با يك روزنامه ايتاليايي و ديگري گفتوگوي وي با بهمن قبادي. قبادي نامهاي را منتشر كرد كه در سال 88 و بعد از اينكه كيارستمي وي را به خاطر ساخت فيلم «كسي از گربههاي ايراني خبر ندارد» مورد شماتت قرار داده بوده، نوشته بود. در اين نامه قبادي كه اينروزها در خارج از كشورش وقتش را با ساخت فيلمهاي ضد ايراني ميگذراند، به ناراحتي كيارستمي از نوع فيلمسازي قبادي و جعفر پناهي اشاره شده است. اظهارنظر ديگر درباره وضعيت پزشكي كيارستمي و اهمال تيم پزشكي در درمان بيماري اين كارگردان است. حجتالله ايوبي، رئيس سازمان سينمايي وعده پيگيري اين پرونده را در وزارت بهداشت داده است. موضوع نارضايتي كيارستمي از روند درمان در ايران باعث شد تا بار ديگر بحث نبود امنيت درماني جامعه پررنگ شود. گفته ميشود اگر تيم پزشكي در مورد اين فيلمساز كم كاري نميكرد، كيارستمي با اين وضعيت از دنيا نميرفت. اين در حالي است كه عباس كيارستمي چهره جهاني بود و اين اشتباهها قاعدتاً براي وي كمتر از مردم عادي رخ ميداد!
ديگر موضوع خبرساز درباره كيارستمي انتشار نامه وي به احمدينژاد است. گفته ميشود كيارستمي اين نامه را در سال 84 خطاب به احمدينژاد نوشته است. در بخشي از اين نامه آمده است: «من تو را دوست دارم چون نميتوانم به خودم راست نگويم كه ميدانم آنچه ميگويي راست ميگويي. اين واقعيت است كه در جهان كنوني قلههاي ثروت با دستاندازي به پلههاي قدرت جايي براي رشد مردم باقي نميگذارند. در اين ميان، آقاي احمدينژاد اما چيزي وجود دارد كه تو را در دنياي ۲۰۰۵ ما وصله ناجور ميكند.» كيارستمي نام بزرگي در سينماي ايران و جهان بود. فيلمسازي كه بسياري از كارگردانان سينماي ايران تلاش كردهاند تا مشقهاي وي را تكرار كنند تا به موفقيت برسند و تعداد زيادي از كارگردانان نامي فعلي سينما پيروان مكتب فيلمسازي كيارستمي هستند. كارگرداني كه تقريباً همه افتخارات سينمايي جهان را به دست آورده بود و سالها نام وي به عنوان مدرس كارگاههاي فيلمسازي در رخدادهاي سينمايي ديده ميشد. بنا به وصيت اين فيلمساز مراسم خاكسپاري وي در قطعه هنرمندان انجام نخواهد شد و جسد وي در لواسان تدفين ميشود. ديگر وصيت اين كارگردان نيز تشييع پيكرش از مقابل كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان است. به همين منظور روز يكشنبه 20 تير ماه ساعت 8 و 30 دقيقه صبح از جلوي ساختمان كانون پرورش فكري در خيابان حجاب مراسم تشييع انجام خواهد شد.