نگاهي به عضو ناتو كه ائتلاف را نمي‌پذيرد

آيا برنامه‌هاي داعش در وزارت خارجه تركيه تنظيم مي‌شود؟

جوان آنلاين: نشست سران كشورهاي عضو ناتو در اوايل ماه سپتامبر در منطقه ولز انگليس تشكيل شد و يكي از اين سران رجب طيب اردوغان بود كه اين بار به عنوان رييس جمهور تركيه در آن نشست شركت مي‌كرد. او در حاشيه نشست ناتو ديداري با باراك اوباما، رييس جمهور آمريكا، داشت. اوباما در آن موقع سعي به تشكيل ائتلافي ضد داعش داشت و با اعلام يك استراتژي چهار ماده‌اي، وزير امور خارجه خود را به منطقه فرستاده بود تا مقدمات ايجاد اين ائتلاف را آماده كند. جان كري، وزير امور خارجه آمريكا، توانست در نشست جده بيانيه‌اي به امضاي وزراي كشورهاي عرب منطقه برساند اما مولود چاوش اوغلو، وزير امور خارجه تركيه،‌ از امضاي آن بيانيه خودداري كرد.

اين مسائل باعث ايجاد مسائلي در مورد نقش تركيه در ائتلاف ضد داعش شد و اوباما را مجاب كرد تا در ملاقات خود با اردوغان در اين مورد گفت‌وگو كند. او سه روز بعد چاك هيگل،‌ وزير دفاع آمريكا، را به آنكارا فرستاد تا از دولتمردان تركيه بخواهد وضعيت خود را در اين ائتلاف مشخص كنند اما او نتوانست نتيجه‌اي از سفر خود به دست آورد. مجموعه اين عوامل باعث شده تا ترديد جدي در قصد و اراده آنكارا نسبت به ائتلاف ضد داعش به وجود بيايد و اين سوال مطرح شود كه دولتمردان تركيه در وضعيت فعلي به دنبال چه چيزي هستند.

بهانه تركيه

چاوش اوغلو در نشست جده وضعيت قريب به 46 شهروند خود را پيش كشيد كه داعش از زمان اشغال موصل در سه ماه گذشته آنها را اسير و گروگان خود كرده بود. او گفت در حالي كه آنها گروگان داعش هستند، نبايد كاري كند كه جان آنها به خطر بيافتد و به همين جهت نمي‌تواند در اين ائتلاف شركت كند. معلوم بود كه او به صورت مستقيم دستوري از آنكارا داشت و علاوه بر اين، معلوم بود كه او جان آن شهروندان را بهانه كرده تا در دستور آنكارا مبني بر عدم امضاي بيانيه را اجرا كند. داعش از زمان اشغال موصل و اعلام خلافت اسلامي دست به خشن‌ترين اعمال دست زده و از هيچ خون‌ريزي ابايي نداشته است. اين گروه با حمله به مناطق كردنشين حتي مبادرت به كشتار جوانان و فروش زنان كرد.

با وجود تمام اين خشونت‌ها اما در طول اين مدت هيچ گونه گزارشي در مورد كوچك‌ترين بدرفتاري با شهروندان ترك گروگان در دست داعش منتشر نشد و علاوه بر اين، مقامات تركيه همواره اصرار داشته‌اند كه در مورد وضعيت اين افراد جاي هيچ گونه نگراني نيست. از نظر بسياري از تحليل‌گران تركيه اين وضعيت عجيبي است كه با نحوه رفتار داعش در عراق و سوريه هم‌خواني ندارد و خشونت‌ها و خون‌ريزي اين گروه تروريستي نه تنها نگراني براي مقامت تركيه ايجاد نكرد حتي باعث نگراني خانواده‌هاي اين شهروندان نشد. برخي از تحليل‌گران تركيه‌اي اين سوال را مطرح كرده‌اند كه چرا اين خانواده‌ها برخلاف خانواده‌هاي آمريكايي يا بريتانيايي در طول اين مدت هيچ گاه چيزي نگفته‌اند و از دولت تركيه نخواستند براي آزادي عزيزان‌شان اقدامي كند.

روابط پنهاني با داعش

عمل‌كرد دولت تركيه در حمايت از گروه‌هاي تروريستي منطقه و به خصوص داعش باعث شده تا رسانه‌هاي غربي آزادانه‌تر از قبل در مورد آن بحث كنند تا آنجا كه وال استريت‌ژورنال اعلام كرد تركيه عضو ناتو هست اما هم‌پيمان آمريكا نيست. اين رسانه‌ها به خصوص در سه مورد انگشت گذاشته‌اند كه عبارتند از خريد نفت داعش، ارسال سلاح به اين گروه تروريستي و معالجه شبه‌نظاميان زخمي داعش در خاك تركيه. مدارك روشني دال بر اين سه مورد وجود دارد كه نشان مي‌دهد تركيه از حاميان اصلي در ظهور و قدرت گرفتن داعش است و از اين جهت، خودداري چاوش‌اوغلو از امضاي بيانيه جده را به دليل همين حمايت دانست تا نگراني بابت جان شهروندان ترك گروگان در دست داعش. مسئله‌اي كه در اينجا مطرح است به رابطه دولت تركيه با داعش مربوط مي‌شود به اين معنا كه دولت آنكارا حاضر نشد تا در ائتلافي شركت كند كه قصد آن نابودي داعش از طريق نظامي است.

با توجه به طول مرزهاي مشترك تركيه با سوريه و عراق و به بياني ديگر مرز مشترك اين كشور با داعش، مي‌توان به نقش تركيه در اين ائتلاف پي برد كه چقدر براي آمريكا به منظور نابودي داعش اهميت دارد. به نظر مي‌رسد كه آنكارا به اين نكته واقف است و به نظر مي‌رسد كه نمي‌خواهد آمريكا و ائتلاف تحت رهبري آن از اين مزيت زميني عليه داعش برخوردار شود. دولت تركيه تا كنون بر اين موضوع پافشاري كرده تا آن كه تشكيل ائتلاف و عمليات آن عليه داعش را به عقب بياندازد.

آموزه‌هاي ايدئولوژيك

به نظر مي‌رسد كه دولت تركيه بيشتر از واقعيت‌هاي موجود در چنبري از آموزه‌هاي ايدئولوژيك هستند و خود را در اصل مامور اجرا و تحقق اين آموزه‌ها مي‌دانند. بهلول اوزكان استاد دانشگاه مرمره است كه 14 سال پيش در همين دانشگاه از دانشجويان احمد داوداغلو، وزير خارجه سابق و نخست وزير فعلي تركيه، بود. لازم به ذكر است كه داوداوغلو از نظر بسياري ايدئولوگ دولت تركيه است كه حتي رجب طيب اردوغان سياست منطقه‌اي خود را بنا بر ديدگاه او تنظيم مي‌كرد. بنابراين، نحوه رابطه دولت تركيه با داعش را بايد بر مبناي انديشه داوداوغلو مورد توجه بررسي او ارزيابي قرار داد كه روشن است كه دانشجويان او بهتر از هر كسي با انديشه‌هاي او آشنا هستند و يكي از آنها همين استاد دانشگاه مرمره است.

اوزكان آموزه داوداغلو را بر مبناي ايجاد يك نوع اتحاديه اسلامي به رهبري تركيه توضيح مي‌دهد و مي‌گويد كه براي ايجاد چنين اتحاديه‌اي بايد مرزهاي فعلي در منطقه از بين بروند. آنچه كه داعش در مورد مرز بين سوريه و عراق انجام داده تحقق همين آموزه داوداوغلو است و به نظر مي‌رسد كه داعش به نام خلافت اسلامي اما برپايه آن اتحاديه اسلامي و آموزه داوداغلو است كه مرز بين سوريه و عراق را پاك كرد. اين آموزه ايدئولوژيك و رفتار داعش به خوبي نحوه ارتباط دولت تركيه و داعش را توضيح مي‌دهد و دليل و انگيزه آنكارا در حمايت از داعش را روشن مي‌كند. به همين جهت است كه مي‌توان گفت دولت آنكارا مبناي حمايت خود از داعش را رها نخواهد كرد مگر آن كه هزينه فشار آمريكا و ديگر متحدانش آن قدر باشد كه مجبور به شركت در ائتلاف ضد داعش شود اما در آن صورت نيز سعي خواهد كرد اقدامي جدي عليه داعش نكند.