جوان آنلاین: توافق قاهره میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امید‌ها را برای کاهش تنش‌ها بالا برده بود، ولی تماس تلفنی روز پنج‌شنبه عباس عراقچی با وزیران خارجه سه دولت اروپایی نشان داد که تروئیکا، شمشیر را از رو برای تهران بسته است و حتی در مقابل طرح جدید پیشنهادی ایران که امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه آن را «معقول» خواند، حاضر نیست از چکاندن ماشه تحریم‌ها چشم بپوشد. عصر دیروز، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل برای ادامه لغو تحریم‌های ایران با مخالفت اروپا، امریکا و متحدان‌شان رأی نیاورد تا روند بازگشت تحریم‌های ایران به جریان بیفتد.
پیش‌نویس قطعنامه‌ای که ادامه رفع تحریم‌های ایران را تضمین می‌کند، عصر دیروز در شورای امنیت سازمان ملل متحد به تصویب نرسید و به این ترتیب، روند بازگشت تحریم‌های ایران کلید خورد. قطعنامه تداوم لغو تحریم‌های ایران را، ظاهراً کره جنوبی به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت ارائه کرده بود ولی امریکا، فرانسه، انگلیس، سیرالئون، اسلونی، دانمارک، یونان، پاناما و سومالی (۹ عضو شورای امنیت) به آن رأی منفی دادند. خود کره جنوبی به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت به همراه گویان، به قطعنامه رأی ممتنع دادند و در مقابل، چین، روسیه، پاکستان و الجزایر به این قطعنامه رأی منفی دادند. پکن و مسکو شب گذشته در نشست شورای امنیت در یک موضع‌گیری منحصر‌به‌فرد گفتند که «مکانیسم ماشه علیه ایران را به رسمیت نخواهند شناخت»، موضعی که البته در نامه دو هفته قبل آنها به شورای امنیت سازمان ملل نیز بیان شده بود. نماینده ایران در شورای امنیت سازمان ملل نیز در نشست دیروز با تأکید بر اینکه «تحریم‌های سازمان ملل غیرقانونی است»، گفت: «سه کشور اروپایی مسئول تشدید تنشی هستند که خود آغازگر آن بوده‌اند و بحران ناشی از آن را به دوش می‌کشند.»
پشت کردن به طرح «معقول»؟!
قطعنامه تداوم لغو تحریم‌های ایران، دیروز در شرایطی در شورای امنیت رأی نیاورد که ایران ۱۰ روز قبل، با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ازسرگیری همکاری‌ها به توافق رسیده بود و اجرای این توافق را منوط به توقف فرایند اجرای اسنپ‌بک کرده بود، ولی اروپاییان و امریکا دیشب با مخالفت با قطعنامه شورای امنیت برای تداوم لغو تحریم‌های ایران، ترجیح دادند که مسیر بازگشت تحریم‌ها را دنبال کنند، روندی که توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره را بی‌اثر خواهد کرد. علاوه بر توافق ایران و آژانس، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه روز پنج‌شنبه در تماس تلفنی با وزیران خارجه سه دولت اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) با ارائه طرح جدید کوشید آنها را از دنبال کردن فرایند اجرای اسنپ‌بک منصرف کند. عراقچی پنج‌شنبه شب ۲۷ شهریور ۱۴۰۴ در پیامی در شبکه ایکس نوشت: «از جانب جمهوری اسلامی ایران، روز گذشته طرحی معقول و قابل‌اجرا را به همتایان اروپایی ارائه دادم تا از وقوع بحرانی غیرضروری و قابل‌اجتناب در روز‌های آینده جلوگیری شود.» او نوشت که به‌جای آنکه به محتوای این طرح پرداخته شود، ایران اکنون با مجموعه‌ای از بهانه‌ها و طفره‌روی‌های آشکار مواجه است؛ از جمله ادعای مضحکی مبنی بر اینکه وزارت امور خارجه نماینده تمام ساختار سیاسی کشور نیست. رسانه‌ها از قول امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، نقل کرده‌اند که «عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران تلاش کرد پیشنهادی معقول برای رسیدن به توافق با قدرت‌های اروپایی ارائه دهد، اما از سوی دیگر بخش‌های حکومت ایران حمایتی دریافت نکرد.» عراقچی در پست خود نوشته است: «خوشحالم رئیس‌جمهور ماکرون اذعان کرده است که طرح پیشنهادی که ارائه داده‌ام معقول است. اما او و جامعه جهانی باید بدانند که من از حمایت کامل تمامی ارکان جمهوری اسلامی ایران، از جمله شورای عالی امنیت ملی کشور، برخوردارم.» وزیر خارجه ایران نوشته که «شاید هم واقعیت آن باشد که در حقیقت این دستگاه دیپلماسی اروپا است که بیرون گود قرار دارد.»
عراقچی نگفته که طرحی که به طرف‌های اروپایی ارائه کرده چیست ولی لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال دیروز فاش کرد که طرحی که ماکرون معقول خواند، شامل این موارد بوده است: ایران اقدام به رقیق‌سازی یا نابودی ذخایر ۶۰ درصدی اورانیوم می‌کند. امریکا باید تضمین می‌داد که هیچ حمله‌ای صورت نگیرد، شورای امنیت هم قطعنامه ۲۲۳۱ را لغو کند؛ (یعنی حذف اسنپ‌بک). بعد از این، مذاکرات هسته‌ای انجام خواهد شد. در حالی که ایران پیش از این در قاهره با آژانس به توافق رسیده، قرائن نشان می‌دهد که اروپاییان اصرار دارند تهران نخست باید توافق با آژانس را به‌طور کامل اجرا کند تا بازگشت تحریم‌ها (اسنپ‌بک) متوقف شود، اما تهران مصر است که ابتدا باید اسنپ‌بک کنار گذاشته شود تا همکاری‌ها معنا پیدا کند.
اروپا دیگر حامی لغو تحریم نیست
با وجود رد قطعنامه تداوم لغو تحریم‌های ایران در نشست عصر دیروز شورای امنیت، هنوز فرایند اسنپ‌بک تا یک هفته (پایان ۳۰ روز) تکمیل نمی‌شود، به خصوص که اروپاییان و امریکا می‌گویند که ایران همچنان یک هفته فرصت دارد با شرایط آنها موافقت کند. در حالی که عباس عراقچی پیش از این هشدار داده که «اسنپ‌بک به معنای پایان نقش اروپا در موضوع هسته‌ای ایران است و شاید تاریک‌ترین نقطه در تاریخ روابط ایران با سه کشور باشد که دیگر هیچ‌وقت ترمیم نشود.» ظاهراً اروپا می‌کوشد از ابزار «اسنپ‌بک» استفاده کند تا وزن خودش را در دیپلماسی نشان بدهد. از طرف دیگر، نوعی چرخش در رویکرد اروپا در قبال ایران به چشم می‌خورد. اروپاییان در دوره ۲۰۱۵ از لغو تحریم‌های ایران سود می‌بردند و شرکت‌های بزرگ اروپایی مثل توتال، ایرباس، رنو و زیمنس برنامه‌های جدی برای ورود به بازار ایران داشتند و اروپا دنبال یک شریک تازه انرژی بود تا از وابستگی به روسیه کم کند، چیزی که به نظر می‌رسد طی یک دهه گذشته تغییر کرده است.
تریتا پارسی، رئیس شورای ایرانیان امریکا در ریسپانسبل استیتکرفت نوشته است: «سه کشور اروپایی امروز شباهت کمی به دو دهه پیش دارند. وقتی این سازمان در سال ۲۰۰۳ ایجاد شد، هدفش جلوگیری از آغاز جنگ دیگری توسط دولت بوش - که تازه از حمله فاجعه‌بار و غیرقانونی خود به عراق برگشته بود - این بار علیه ایران بود.»
او می‌گوید: «امروزه، زمینه ژئوپلیتیکی تغییر کرده است. اتحاد ایران با روسیه در اوکراین، آن را به عنوان یک تهدید مستقیم در نظر اروپا مطرح کرده است. اتحادیه اروپا همچنین نسبت به ۲۰ سال پیش، بسیار بیشتر به روابط فراآتلانتیک وابسته است، در حالی که دوره‌های متوالی تحریم‌ها، ایران را به یک شریک اقتصادی ناچیز برای اروپا تبدیل کرده است.»
به گفته پارسی، تشدید تنش با ایران از طریق مکانیسم ماشه اکنون دو هدف اتحادیه اروپا را برآورده می‌کند؛ مجازات تهران به دلیل حمایت از روسیه در اوکراین، و همسو کردن اروپا با عناصر جنگ‌طلب در دولت ترامپ؛ اتحادی که برای کاهش تنش‌ها در سایر حوزه‌های روابط فراآتلانتیک تحت فشار بی‌سابقه‌ای طراحی شده است.
او می‌گوید: «از این نظر، سه کشور اروپایی که در سال ۲۰۰۳ برای جلوگیری از جنگ طراحی شد، ممکن است در سال ۲۰۲۵ ما را به یک جنگ نزدیک‌تر کند.» این همان نکته‌ای است که سفیر فرانسه در شورای امنیت سازمان ملل متحد دیروز بدون اشاره به این استدلال که اروپا از بازگشت تحریم‌ها سود می‌برد، بیان کرد.
او گفت: «برای فرانسه شرایط امروز دیگر همان شرایطی نیست که در سال ۲۰۱۵ هنگام تصویب تدابیر شورای امنیت درباره ایران وجود داشت.»
سفیر فرانسه ادامه داد: «از سال ۲۰۱۹، ایران تصمیم گرفته است فعالیت‌هایش را در ارتباط با برجام گسترش دهد و در برنامه هسته‌ای خود گام‌های تازه‌ای بردارد. این وضعیت، که بار‌ها در گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد تأکید قرار گرفته، بحرانی را در ارتباط با تدابیر مصوب شورای امنیت در سال ۲۰۱۵ ایجاد کرده است.» تیری کویل، پژوهشگر اندیشکده فرانسوی IRIS، به مدیا لاین در استدلالی در همین راستا، معتقد است که اروپا در رویکرد خود نسبت به ایران «یک چرخش کامل» داشته است. او می‌گوید: «زمانی، اروپایی‌ها قهرمان دیپلماسی با ایران بودند. امروز، عمدتاً به دلیل جنگ در اوکراین و همسویی ایران با روسیه، اروپا به سمت فشار حداکثری، همگام با واشینگتن، تغییر جهت داده است.»
