صداوسیما در اقدامی قابل تقدیر، گزارش‌هایی با محوریت استفاده دولتمردان از کلمات بیگانه و اصلاح آن‌ها پخش می‌کند، اما پس از پایان این گزارش‌های خبری و تأکید بر استفاده صحیح از زبان فارسی، آگهی‌های بازرگانی آغاز می‌شود و بیننده تلویزیون با انواع و اقسام اسامی شرکت‌ها و تولیدات ایرانی روبه‌رو می‌شود که از اسامی بیگانه استفاده می‌کنند.
تقصیر ارشاد است
پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما، در حاشیه اختتامیه جشنواره ملی مستند‌های رادیویی پژواک، در پاسخ به سؤالی، درباره ممنوعیتی که وزارت ارشاد برای استفاده از کلمات خارجی برای کالا‌های ایرانی انجام داده‌است و آیا این اعمال ممنوعیت و نظارت جدی بر آگهی‌های بازرگانی تلویزیون هم اتفاق خواهد افتاد، اینگونه توضیح داد: «آگهی‌های بازرگانی مجوز فعالیت شرکت‌ها و تبلیغات بازرگانی را از جای دیگری می‌گیرند؛ قاعدتاً وزارت ارشاد هم قواعد خودش را برای مجوز دادن دارد. ما آن چیزی را که در به کار بردن واژه‌ها برای پخش آگهی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در نظر می‌گیریم، مجوز‌هایی است که به لحاظ قانونی از جایی دیگر مانند حوزه سلامت و ادبیات فارسی گرفته‌اند، اما خودمان هم این اعمال نظارت‌ها را دقیق‌تر در دستور کار داریم. اگر به هر دلیلی از مراجع دیگری مجوز‌هایی دریافت شده‌است که امکان دارد با راهبرد‌های کلان ما در تناقض یا تعارض باشد، ما خودمان اعمال نظارت و مدیریت می‌کنیم.»
قانونی برای استفاده نکردن از واژه بیگانه
سال ۱۳۷۵، قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه، در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. در ماده واحده این قانون آمده‌است: «به منظور حفظ قوت و اصالت زبان فارسی به عنوان یکی از ارکان هویت ملی ایران و زبان دوم عالم اسلام و معارف و فرهنگ‌اسلامی، دستگاه‌های قانونگذاری، اجرایی و قضایی کشور و سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی و تمامی شرکت‌هایی که شمول قوانین و مقررات‌عمومی بر آن‌ها مستلزم ذکر نام است و تمامی شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهاد‌های مذکور در بند (د) تبصره (۲۲) قانون برنامه دوم توسعه موظفند از به کار‌بردن کلمات و واژه‌های بیگانه در گزارش‌ها و مکاتبات، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌های رسمی خودداری کنند و همچنین استفاده از این واژه‌ها روی تمامی تولیدات داخلی اعم از بخش‌های دولتی و غیر‌دولتی که در داخل کشور عرضه می‌شود، ممنوع است.»
در تبصره ۷، این قانون تأکید شده‌است: «صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است از به کارگیری واژه‌های نامأنوس بیگانه خودداری کند و ضوابط دستوری زبان فارسی‌معیار را رعایت نماید، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و کلیه دستگاه‌های مذکور در ماده واحده موظفند واژه‌های مصوب فرهنگستان‌زبان و ادب فارسی را پس از ابلاغ در تمامی موارد به‌کار ببرند.»
انگیزه‌ای برای اجرای قانون نیست
غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، از چهره‌هایی است که نسبت به اجرایی‌نشدن قانون ممنوعیت استفاده از لغات بیگانه، گلایه دارد و معتقد است که انگیزه ملی برای اجرای آن قانون وجود ندارد. حداد عادل می‌گوید: «عده‌ای در شهرستان‌ها و تهران به سازمان ثبت شرکت‌ها مراجعه می‌کنند و قصد دارند به لحاظ حقوقی مؤسسه خود را ثبت کنند. در این صورت آن شرکت از ما استعلام می‌کند. ما نیز درباره این نام نظر می‌دهیم که آیا فارسی هست یا نه، اما در برخی استان‌ها و شهرستان‌ها فرمانداری‌ها یا استانداری‌ها از وزارت ارشاد استعلام می‌گیرند که این وزارتخانه هم نامه را برای ما ارسال کرده و ما پاسخ می‌دهیم، اما خیلی‌ها مجوز نمی‌گیرند.»
وی تأکید می‌کند: «یکی از مشکلات، اداره ثبت علائم است. آن‌ها یک استدلال غلط دارند و می‌گویند برمبنای اینکه ما جزو کنوانسیون پاریس هستیم بر اساس آن هر علامتی بیاید ما ناچاریم ثبت کنیم و مجوز دهیم. آن‌ها می‌گویند ما علائم را ثبت می‌کنیم، اما این به معنای ثبت نام شرکت نیست تا بتواند بعد از آن تبلیغ کند. این اختلاف بین فرهنگستان و ثبت وجود دارد.»
حداد عادل ادامه می‌دهد: «به این اداره تذکر داده شده که علائم و عباراتی را که مغایر قانون است، ثبت نکند، اما آن‌ها بر اساس همان کنوانسیون ثبت علامت را مجوز تبلیغ نمی‌دانند. در حالی که تا علامت ثبت می‌شود، این کالا حتی از طریق صداوسیما هم تبلیغ می‌شود.»
مردم قضاوت کنند
سازمان صداوسیما از دهه ۶۰ با برگزاری همایش «زبان رسانه» موضوع پالایش زبان مورد استفاده در رسانه ملی از واژه‌های بیگانه را آغاز کرد، پس از آن «شورای عالی ویرایش سازمان صداوسیما»، ایجاد شد و در سال ۱۳۹۲ خبری منتشر شد که صداوسیما قرار است «شورای عالی زبان و ادب فارسی» را تشکیل دهد، اما در نهایت سال ۹۸ بود که پس از انتقاد صریح مقام معظم رهبری از به کارگیری لغات بیگانه و آسیب دیدن زبان فارسی، «ستاد ترویج و حفظ زبان و ادبیات فارسی در صداوسیما» تشکیل شد. اینکه استفاده از زبان فارسی و حفظ زبان ملی پس از تشکیل این ستاد در صداوسیما تغییر داشته یا خیر، موضوعی است که بینندگان صداوسیما می‌توانند به طور تخمینی نسبت به آن اظهار‌نظر کنند، اما حداقل در بخش آگهی‌های بازرگانی، شرکت‌ها و کالا‌هایی که در تلویزیون تبلیغ می‌شود، دارای لغات بیگانه است. از اسامی فروشگاه‌های زنجیره‌ای گرفته تا شرکت‌های تولید‌کننده پنجره‌های دوجداره، محصولات آرایشی و بهداشتی، مواد خوراکی و دیگر کالا‌هایی که در صداوسیما تبلیغاتشان با کمک معجون جادویی تصویر و موسیقی در ذهن بیننده ماندگار می‌شود. آیا صداوسیما به سفارش‌دهندگان تبلیغ، موضوع ممنوعیت استفاده از کلمات بیگانه را گوشزد می‌کند یا صرفاً به دنبال پیدا کردن لغات بیگانه در بین مصاحبه‌های دولتمردان است تا به آن‌ها یادآوری کند اهمیت زبان فارسی و فارسی حرف زدن چقدر است؟!
