ضرباهنگ تند فرآیند اتفاقات اخیر در کشور باعث شد تا حدودی فرصت تحلیل و بررسی همه اتفاقات با جوانب و حواشی آنها از جمله خروج فرارگونه برخی سلبریتیها مانند حمید فرخنژاد از کشور و خیانت آنها به ملک و مردم فراهم نشود، اما حالا با آرام شدن فضای جامعه و استیلای انگارههای رفتار عقلایی میتوان برخی از آن رخدادها را با گستره وسیعتری مورد کنکاش قرار داد.
شروع یک فرآیند و غفلت مسئولان
علت اهمیت داشتن پرداختن به موضوع فرار حمید فرخنژاد از کشور با کنار هم قرار دادن سیر اتفاقات و اخبار مرتبط با این سلبریتی خائن، بهخصوص بعد از لو رفتن دیداری که با فرزند شاه مخلوع داشت، نشان میدهد که او از مدتها قبل در حال تهیه و تدارک مقدمات این اقدام بوده و چه بسا وی با برخی جریانات زمینه برداشتن گامهای بعدی و تکمیل پازل طراحی شده را هماهنگ و برنامهریزی کرده است.
همانطوری که طی این چند وقت بسیاری از رسانهها به آن اشاره کردند حمید فرخنژاد جزو معدود بازیگران سینمای کشورمان است که اگر تناسبی بین نقشها وکاراکترهایی که او بازی کرده با نقش مأموران حاکمیتی و امنیتی که در طول فعالیت بازیگریاش داشته، ببینیم قطعاً او جزو معدود بازیگران انگشتشماری است که ایفاگر نقشهای اینچنینی بوده، اما حزباللهیترین نقش را از قضا در همین سریال سقوط بازی کرده است.
از نقشهای خاکستری به نقش سفید
با این حال پس از بررسی فیلموگرافی نقشهای این سلبریتی فراری نکته کلیدی دیگری روشن میشود و آن اینکه فرخنژاد در نقشهای امنیتی هم که ایفا کرده مثل نقشی که در فیلم به رنگ ارغوان حاتمیکیا بازی کرد، نقش یک مأمور امنیتی خاکستری را بازی میکند. البته این مسئله در مابقی نقشهای او هم وجود دارد، ولی نکته جالب این است که او طی آخرین نقشی که در سریال «سقوط» بازی میکند ایفاگر نقش یک کاراکتر امنیتی کاملاً سفید است که اتفاقاً آن شخصیت یک عضو امنیتی و اطلاعاتی نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است!
داستان سریال امنیتی «سقوط» با موضوع ایرانیان ملحق شده به داعش است که محمدحسین مهدویان، کارگردان سینما مشاور آن و حمید فرخنژاد نقش یک افسر امنیتی (اطلاعات سپاه) را ایفا میکند. محوریت قصه این سریال ۹ قسمتی درباره یک زوج به نامهای آیسان و ژاکان است که در اول راه عشق خود قرار دارند و باید بر چالشهای زیادی غلبه کنند. ژاکان برای حل مشکلات خود نزدیک دو سال به کشور ترکیه میرود و زمانی که بازمیگردد از نظر مالی شرایط خوبی دارد و به آیسان پیشنهاد میدهد به ماه عسل بروند. آنها راهی ماه عسل و سفری رؤیایی میشوند، غافل از اینکه این سفر ماهیت تاریکی دارد.
در واقع او در حالی با این نقش پرونده بازیگریاش در کشور را میبندد که به دنبال ایجاد ادراکی متفاوت از دیگر کارهایش در اذهان مخاطبان است. به کلام دیگر او با راهاندازی یک جنگ ادراکی و شناختی به ذهن مخاطبان القا میکند که فرخنژاد فراری و خائن به مردم و کشور تداعیکننده همان نیروی امنیتی نهاد انقلابی و حاکمیتی سپاه است و در ادراک مخاطب فرخنژاد با همه خصوصیاتش مصادف با همان نیروی امنیتی است!
نکته قابل توجه دیگر در مورد پروسه فرار فرخنژاد این است که ظاهراً او با فریب دادن ضابطان قوه قضائیه از کشور خارج شده است. البته شنیده شده ضمانت و ریش گروگذاری برای خروج فرخنژاد با واسطهگری عوامل سازنده سریال امنیتی سقوط صورت گرفته است.
مسئله وقتی جالبتر میشود که راننده و کارپرداز فرخنژاد از فروش تمام اموال منقول و غیرمنقول این سلبریتی پیش از فرار خبر میدهند تا جایی که رانندهاش میگوید او حتی سیمکارتش را هم فروخته است! واضح است که فرآیند و انجام چنین اقداماتی کار یک روز یا دو روز نیست و نیازمند مدت زمان بسیار بیشتری است. این نکته را وقتی در کنار موضوع ممنوعالخروجی و توقیف پاسپورت وی قرار میدهیم، متأسفانه نتایج و خروجی ناخوشایندی به دست میآید که نشاندهنده غفلت مسئولان است. چطور میتوان پذیرفت که کسی متوجه این اقدامات فرخنژاد نشده یا حتی نسبت به آن مشکوک هم نشده است؟!
عبرتآموزی از تکرار تاریخ
درس گرفتن از اشتباهات و تجربهاندوزی از خطاهای دیگران به منظور جلوگیری از تکرار آنها یک اصل غیرقابل انکار بشری و عقلی است، دقیقاً به همین علت است که گفته میشود تاریخ تکرار میشود. در واقع حوادث تاریخی امکان وقوع مجددشان هست، لکن آن حادثهای که در یک برهه متفاوت رخ داده با اتفاقی که در زمان رخ میدهد، ممکن است مشابه آن حادثه قبلی باشد، اما یقیناً مطابق و منطبق برآن نیست، یعنی این رخدادها صرفاً در علتهایشان و نتیجهای که دارند مشابه یکدیگر هستند و به همین علت امکان وقوع مجدد یک حادثه مشابه حادثه قبلی وجود دارد. به همین علت است که باید از اتفاقات گذشته برای کم کردن احتمال بروز مجدد آن تجربه ناخوشایند، عبرت گرفت.
این نکته بسیار مهم از سوی حضرت علی (ع) در نامه ۳۱ نهجالبلاغه خطاب به امام حسن (ع) وجود دارد و میفرمایند: «قضایای گذشته را چراغ راه آینده کن و از رهگذر گذشته به آینده استدلال کن، چه حوادث عالم شبیه یکدیگرند و وقتی در گذشته حاثهای اتفاق افتاده باشد شبیه آن در آینده نیز اتفاق خواهد افتاد. اگر در گذشته دقت کنی، میتوانی از آن عبرت بگیری.»
با توجه به فرمایشات حضرت علی (ع)، اتفاقاتی که در اغتشاشات اخیر تحت عنوان تجربه برای مردم، مسئولان و کشورمان ایجاد شد از جمله خیانت سلبریتیهای فراری حتماً قابل پیشگیری بود. مسئله فرار فرخنژاد اگرچه از زوایای متعددی تجربهآفرین است، ولی متأسفانه با توجه به رویکرد غفلتآمیز و گاه غیرقابل توجیه مسئولان دخیل در این زمینه در مواجهه با نمونههای قبلی و فعلی نشان میدهد مادامی که از اتفاقات گذشته درس نگیریم در آینده نیز شاهد تکرار آن خواهیم بود. همانطور که از اتفاق موارد مشابهی مثل فرار مهناز افشار، محمود خاوری، مزدک میرزایی، برزو ارجمند و دیگران عبرتی گرفته نشد. به منظور جبران غفلتها و خسارات وارد شده به افکار عمومی به جهت ترک فعل مدیران و عدم اقدام به موقع و مسئولانه آنها در جلوگیری از چنین پیشامدهایی لازم است که اتفاقات دیروز و امروز جلوی چشمان مسئولان باشد تا مجدداً از سر تجاهل یا تغافل، مرتکب چنین خطاهای محاسباتی نشوند.