رسانه‌های فارسی‌زبان ضدایرانی به صورت گسترده موضوع تحریم سینمای ایران از سوی فستیوال فیلم برلین را پوشش داده‌اند و آن را به نوعی شکست و انزوای ایران در عرصه بین‌الملل تعبیر کرده‌اند، اما آنچه خود فستیوال برلین هم به آن اذعان داشته، ناتوانی در اجرای این تحریم است!
برلین فستیوال گزینشی
برلین در عین حالی که در بیانیه خود اعلام کرده است فیلمسازان ایرانی را راه نخواهد داد، تبصره‌ای زده و گفته که فیلمسازان مستقل ایرانی را می‌پذیرد و همچنین تأکید کرده که نمی‌تواند راستی‌آزمایی کند که کدام فیلمساز با دولت ایران همکاری دارد! اما روش انتخاب فیلم‌های ایرانی برای حضور در برلین، نه با درخواست مستقیم فیلمسازان ایرانی، بلکه با تأیید نماینده این فستیوال انجام می‌شود. اهالی سینما نام «آنکه لویکه» را بسیار شنیده‌اند، زنی که به عنوان نماینده فستیوال برلین به ایران می‌آمد و پس از تماشای آثار ایرانی چندتایی را انتخاب می‌کرد تا در جشنواره برلین به نمایش درآیند. پس در عمل هیچ فیلمساز ایرانی شانس مستقیمی برای حضور در برلین نداشت، مگر اینکه پیش از این از سوی نماینده این فستیوال انتخاب شده باشد.
تحریم ایران مثل تحریم روسیه
نشریه ورایتی در گزارشی می‌نویسد: هیئت‌های سینمایی، کمپانی‌ها و روزنامه‌نگارانی که به صورت مستقیم با دولت‌های روسیه و ایران کار می‌کنند در برلیناله (فستیوال برلین) آتی پذیرفته نخواهند شد. بیانیه «EFM» (بازار مشترک فیلم اروپا) که شامل جشنواره فیلم برلین و بازار فیلم اروپاست، همان سیاستی را که سال گذشته درباره جشنواره‌های کن و ونیز پس از حمله روسیه به اوکراین در نظر گرفته بودند، این‌بار درباره ایران اتخاذ کرده است. ورایتی در گزارش خود تحریم ایران را ناشی از اعتراضاتی دانسته که بعد از شهریور‌ماه در ایران رخ داده است. این موضوع در بیانیه «EFM» تأکید شده و این نهاد اروپایی اعلام کرده است که در کنار معترضان ایرانی می‌ایستد.
اما آنچه این بیانیه و ادبیات تند آن را بی‌اهمیت و کم‌تأثیر می‌کند، موضوعی است که در ادامه آن آمده، به‌طوری‌که کوه موش می‌زاید و خرس برلین تخم می‌گذارد. EFM می‌گوید که نمی‌تواند بررسی دقیق و اعتبارسنجی برای رسیدن به نتایج واضح داشته باشد. فستیوال برلین نیز قرار است میزبان تعداد زیادی از فیلم‌هایی باشد که فیلمسازان ایرانی تولید کرده‌اند.
فیلم‌های فیلمسازان ایرانی در برلین ۲۰۲۳!
«فارس» در گزارشی درباره آثار فیلمسازان ایرانی در برلین ۲۰۲۳ می‌نویسد: «پیمان معادی، بازیگر شناخته شده ایرانی در جدیدترین پروژه بین‌المللی خود در نقش اصلی فیلمی با عنوان «دشمن» به کارگردانی میلاد عالمی مقابل دوربین رفته که در بخش پانورامای جشنواره برلین ۲۰۲۳، نخستین نمایش جهانی خود را تجربه خواهد کرد. داستان این فیلم که محصول کشور سوئد است درباره ایمان، یک ایرانی است که با خانواده‌اش در سوئد در اقامتگاه‌های همواره در حال تغییر پناهندگان زندگی می‌کند و برای افزایش شانس خود برای دریافت مجوز اقامت برای خانواده‌اش، کار خود را به عنوان یک کشتی‌گیر از سر می‌گیرد. بخش پانورامای جشنواره برلین امسال با نمایش انیمیشن «آژیر» ساخته سپیده فارسی افتتاح خواهد شد. داستان این انیمیشن درباره روز‌های ابتدایی جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹ است و وقایع آن در آبادان می‌گذرد. این فیلم درباره نوجوانی به نام امید است که پس از بمباران پالایشگاه آبادان به دنبال برادر گمشده‌اش راهی برای خروج از شهر محاصره شده آبادان می‌یابد. انیمیشن «آژیر»، محصول مشترک فرانسه، آلمان، لوکزامبورگ و بلژیک است. فیلم «و به سوی کوچه‌های شاد» ساخته سریمویی سینگ محصول سینمای هند است که درباره سینما و ادبیات ایران ساخته شده و در بخش پانوراما رونمایی خواهد شد.» علاوه بر این آثار، بر اساس فهرست فیلم‌های جشنواره برلین ۲۰۲۳ که تا به امروز اعلام شده «دروازه رؤیاها» ساخته نگین احمدی محصول ایران، نروژ و فرانسه در بخش نسل؛ «هفت زمستان در تهران» ساخته استفی نیئدرزول در بخش چشم‌انداز سینمای آلمان و فیلم «کیسه برنج» ساخته محمدعلی طالبی (محصول قدیمی ایران و ژاپن) در بخش مرور جشنواره برلین به نمایش گذاشته می‌شوند. فیلم «همه چیز رو به راه است» ساخته سهراب شهیدثالث هم که محصول ۴۳ سال پیش آلمان غربی بوده، به‌عنوان فیلمی از فیلمساز تأثیرگذار ایرانی در بخش ویژه فروم جشنواره برلین به نمایش گذاشته می‌شود.
برلین سیاسی‌ترین فستیوال فیلم
جشنواره فیلم برلین را می‌توان یکی از نمونه‌های تأثیر مستقیم سیاست بر عرصه هنر دانست. زمانی که آلمان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شده بود و آلمان غربی عملاً دولت دست‌نشانده متفقین به شمار می‌رفت، یک افسر امریکایی به نام اسکار مارتای توانست ارتش امریکا را متقاعد کند که اجازه برگزاری یک فستیوال فیلم در برلین داده شود. پیشنهاد وی در کمیته‌ای با حضور اعضای سنای امریکا بررسی و مقرر شد که ارتش امریکا برگزاری این جشنواره را برعهده بگیرد. فستیوال برلین عملاً با پول و مدیریت ارتش امریکا و نظارت دولت آن در آلمان اشغالی راه‌اندازی شد. برلین در سال‌های فعالیتش همیشه سیاست را به عنوان بخشی از ذات وجودی خود به همراه داشته است. سال ۱۳۹۳ بود که حجت‌الله ایوبی، رئیس وقت سازمان سینمایی در نامه‌ای به دبیر جشنواره برلین نوشت: «گویی شما سیاست را بر هنر ترجیح دادید. صدای پای سیاست می‌آید و آجر‌هایی که در جشنواره شما روی هم قرار می‌گیرد به سرعت دیوار برلین تازه‌ای بر گرد جشنواره شما خواهد کشید.» این نامه پس از آن صادر شد که برلین عملاً به پناهگاه فیلم‌های ضدایرانی تبدیل شد. در سال‌های اخیر فیلم‌های فیلمسازانی ممنوع‌الکار که مواضع تندی علیه جمهوری اسلامی گرفته‌اند با استقبال برلین مواجه شده است. اهدای جایزه خرس طلایی و نقره‌ای به جعفر پناهی و گرفتن مراسم بزرگداشت برای وی، اهدای جایزه به فیلم «شیطان وجود ندارد» به محمدرسول‌اف، فیلمساز مجرم ایرانی و نمایش آثار متعدد ضدایرانی از جمله فیلم «مأمور» اسرائیل، آلمان و امریکا، بخشی از فعالیت‌های سیاسی و ضدایرانی این فستیوال آلمانی است.
باب تضییع بیت‌المال بسته شد!
اما در نهایت سیاسی‌کاری فستیوال برلین چه تأثیری دارد؟ در سال‌های گذشته بنیاد سینمایی فارابی با حضور در جشنواره فیلم برلین در بازار فیلم این فستیوال سینمایی غرفه برپا می‌کرد، حضور مدیران دولتی از سینمای ایران در این فستیوال که رویکرد ضدایرانی آن مشخص است تنها دستاوردی که داشت، سفر‌های متعدد برخی چهره‌ها با پول مردم ایران بود. اکنون با تحریمی که برلین اعلام کرده، حضور مدیران فارابی و سفر‌های اروپایی خواص سینمایی کنسل می‌شود و از این بابت باید خوشحال بود که یکی از ابزار‌های حیف‌ومیل بیت‌المال در سینما بسته شده است.
