در یک دهه اخیر بیش از ۱۵۰هزار ساخت‌و‌ساز غیرقانونی در روستا‌های کشور از سوی بنیاد مسکن به مراجع قضایی معرفی شده است. گسترش زمین‌خواری در روستا‌های دارای بافت ارزشمند موجب شده است طبق طرح منظومه‌های روستایی تا پایان امسال ۳ هزارو ۵۰۰ روستا در ۲۳ استان به زیرساخت‌های کامل بهسازی و مقابله با زمین‌خواری مجهز شوند.
طرح منظومه‌های روستایی برخلاف طرح هادی که بیشتر جنبه عمرانی دارد، در جهت حفظ معماری بومی روستاها و مقابله با زمین‌خواری طراحی شده است. این طرح از سوی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در روستا‌های دارای بافت ارزشمند برای بهسازی و توانمند‌سازی روستا در نظر گرفته شده است.
ایمن سازی روستاها مقابل بلایای طبیعی
در سال جاری برای نخستین بار طرح منظومه‌های روستایی به صورت آزمایشی در روستا‌های زنجان و کاشان در حال اجراست. در این طرح نهاد‌های مختلفی همچون شهرداری، فرمانداری، معاونت توسعه روستایی ریاست جمهوری و بنیاد مسکن با یکدیگر همکاری دارند.
این طرح در روستا‌هایی انجام می‌شود که حفظ معماری بومی و محلی در آنجا به دلیل رونق گردشگری بسیار حائز اهمیت است.
در طرح منظومه‌های روستایی، با ساماندهی بخش‌های مختلف روستا از ساخت‌و‌ساز غیرمجاز و بی‌رویه در روستا جلوگیری و حریم کلی آن مشخص می‌شود. بهسازی و ایمن‌سازی روستا هم باعث می‌شود در آینده در صورت وجود هر نوع بلایای طبیعی، نیاز کمتری به اقدامات عمرانی باشد.
حل مشکلات روستاها در یک منظومه
با این طرح امکان تغییر کاربری در برخی نقاط روستاها وجود دارد که می‌توان برای توسعه فعالیت‌ها و واحد‌های تولیدی و اشتغالزایی زمین آماده کرد و در اختیار متقاضیان قرار داد، ضمن اینکه در طرح منظومه روستایی ارتباطات روستاها با یکدیگر هم تعریف شده است و هر کدام از روستا‌های هدف، مرکز یک فعالیت خواهند شد تا مابقی روستاها از آن استفاده کنند، مثلاً یک روستا مرکز فرهنگی، یک روستا مرکز بهداشتی و دیگری مرکز اشتغال می‌شود تا روستاییان کمتر به شهر‌ها مراجعه کنند. در واقع روستاها در یک منظومه به یکدیگر کمک می‌کنند تا مشکلات هم را برطرف کنند. مانند محله‌های شهر که هر کدام یک مرکز خاص را در خود دارند، تعدادی از روستاها هم مجموعه‌ای را تشکیل می‌دهند تا هر کدام فعالیت خاصی را انجام دهند.
اعتبارات عمرانی روستا‌های دارای بافت با ارزش نسبت به سال قبل تا سه برابر رشد داشته است، در نتیجه اعتبار ویژه‌ای برای احداث فضا‌های فرهنگی، بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی برای روستا‌های بزرگ در نظر گرفته شده است.
فعالیت‌های عمرانی به تنهایی کافی نیست
در همین راستا روز گذشته معاون عمران روستایی بنیاد مسکن در نشست خبری خود اظهار کرد: در ۹۹ درصد روستا‌های بالای ۲۰ خانوار جمعیت، طرح روستایی تهیه شده است. بر این اساس ۳۹ هزارو ۷۸۸ روستا طرح هادی دارند و تمام ساخت‌و‌ساز‌ها و فعالیت‌های عمرانی در چارچوب این طرح انجام می‌شود.
محمدرضا شاملو با اعلام اینکه تاکنون ۳ میلیون و ۶۹۳هزار سند از سوی بنیاد انقلاب برای ساخت‌و‌ساز‌های روستایی صادر شده است، تصریح کرد: از این تعداد ۲۷۷هزار سند مربوط به شهر‌های زیر ۲۵هزار جمعیت بوده و مابقی املاک روستایی است که سند آن‌ها صادر شده است. در بخش بهسازی و احیای روستا‌های دارای بافت ارزشمند نیز برای ۱۹۹ روستا طرح‌هایی تهیه شده که در ۱۰۵ روستا اجرا شده است.
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن با یادآوری اینکه برای ۱۱ هزارو ۹۰۰ روستا طرح هادی جوابگو نبوده است، به موضوع طرح توسعه پایدار منظومه‌های روستایی اشاره کرد و گفت: صرفاً فعالیت عمرانی در روستاها نمی‌تواند اثربخشی کافی داشته باشد، ضمن اینکه هر فعالیت جزیره‌ای یا شکست می‌خورد یا اثر کمتری خواهد داشت، بنابراین طرح منظومه‌های روستایی را تهیه و خوشبختانه در این رابطه با ۲۳ استان برای اجرای منظومه‌های روستایی تفاهمنامه امضا کرده‌ایم.
مقابله جدی با زمین‌خواری روستایی
شاملو همچنین با بیان اینکه امسال با حمایت دولت و مجلس از فعالیت‌های بنیاد مسکن حدود ۸ هزارمیلیارد تومان اعتبارات مصوب داریم، اظهار کرد: تاکنون از این میزان حدود ۴۰ درصد تخصیص صورت گرفته است، پیش‌بینی می‌کنیم امسال برای ۳ هزارو ۵۰۰ روستا تهیه یا بازنگری طرح روستا داشته باشیم.
وی با اعلام اینکه پروژه‌های طرح هادی ۶۴۵ روستا با اعتبار حدود ۳۹۰ میلیارد تومان همزمان با هفته دولت به بهره‌برداری می‌رسد، گفت: در سیل فروردین ۹۸ حدود ۱۱هزار روستا در ۲۶ استان تحت تأثیر بارندگی سیل‌آسا قرار گرفتند که ۱۹۵هزار واحد روستایی دچار آسیب شد. یکی از مسائل ایمن‌سازی روستاها بود. در این راستا در هزارو ۱۷۳ روستا و شهر کشور هزارو ۷۵۱ پروژه در راه‌سازی روستاها، ۵۷۱ ایمن‌سازی مناطق آسیب‌دیده، ۴۶۰ پروژه احداث ابنیه فنی و ۶۵۴ روستا بهسازی محیط روستاها در دستور کار قرار گرفت.
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن درباره زمین‌خواری در روستاها هم گفت: یکی از عوامل بروز زمین‌خواری ضعف دستگاه‌های دولتی و دیگری نیاز‌های مردم است. در بنیاد مسکن به خصوص در طرح منظومه‌های روستایی، منشوری تهیه کردیم که اولویت آن این بوده که از محیط زیست حفاظت شود. در یک دهه اخیر بیش از ۱۵۰هزار تخلف ساخت‌و‌ساز را به مراجع قضایی معرفی کرده‌ایم، ضمن اینکه خلأ‌های قانونی نیز وجود دارد. بعضاً مسئولان روستایی می‌گویند ما می‌توانیم از ساخت‌و‌ساز‌های غیرمجاز داخل روستا جلوگیری کنیم و خارج از آن را نمی‌توانیم. در این راستا هم پیش‌بینی‌های قانونی در حال انجام است.
